Mađarska Narodna Republika (1918—1919)
| Mađarska Narodna Republika Magyar Népköztársaság | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Prestonica | Budimpešta | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | mađarski | ||
| Oblik države | republika | ||
| Istorija | |||
| Postojanje | |||
| — Osnivanje | 16. novembar 1918. | ||
| — Ukidanje | 21. mart 1919. | ||
| Geografske i druge karakteristike | |||
| Valuta | mađarska kruna | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Mađarske | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
.svg){kind=small}
|
| ||
.svg)
.svg)
Mađarska Narodna Republika (mađ. Magyar Népköztársaság) je bila mađarska država (republika), koja je proglašena 16. novembra 1918. godine, neposredno nakon raspada Austrougarske monarhije. Nastala je u vremenu velikih političkih previranja, te stoga nije uspela da se konsoliduje. Usled unutrašnjih političkih kriza i rastućih spoljnih opasnosti, postojala je samo do 21. marta 1919. godine, kada je doživela institucionalni kolaps, što je dovelo do stvaranja Mađarske Sovjetske Republike.[1]
Istorija
[uredi | uredi izvor]| Istorija Mađarske |
|---|
 |
Neposredno nakon mađarskog građanskog prevrata, koji je izvršen 31. oktobra 1918. godine u Budimpešti, državnu vlast u ugarskom delu Austrougarske monarhije preuzelo je "Mađarsko narodno veće" (mađ. Magyar Nemzeti Tanács).
Suočen sa novonastalim stanjem, car i kralj Karlo Habzburški je bio prinuđen da istoga dana ozvaniči novu ugarsku vladu, na čijem se čelu nalazio grof Mihalj Karolji, vođa reformskog pokreta, ali uskoro se ispostavilo da to nije moglo sprečiti raspad Austrougarske, a potom i propast monarhije.
Pomenuti događaji su se odigrali u poslednjim danima Prvog svetskog rata. Nakon kapitulacije austrougarske vojske (4. novembar) i neminovnog poraza na svim frontovima, Karoljijeva vlada je bila prinuđena da potpiše Beogradsko primirje (13. novembar).[2]
Prema odredbama pomenutog primirja, ugarska vlada se obavezala na povlačenje svih vojnih snaga iza linije Moriš-Subotica-Baja-Pečuj-Drava, a sve oblasti koje su ležale južno od pomenute linije zaposele su srpske i savezničke trupe.[3]
Ugarski sabor je 16. novembra 1918. godine proglasio republiku, pod nazivom: Mađarska Narodna Republika (mađ. Magyar Népköztársaság). Nakon preuređenja državne uprave, premijer Mihalj Karolji je 11. januara 1919. godine izabran za prvog predsednika republike, a novu vladu je sastavio Deneš Berinkei.
U međuvremenu, mađarske vlasti su se tokom novembra i decembra 1918. godine suočile sa težnjama nemađarskih naroda ka sticanju autonomije, a potom i samostalnosti. U nameri da spreči raspad zemlje, mađarska vlada je osmislila plan o kantonizaciji državnog područja i stvaranju raznih autonomnih jedinica.[4]
U decembru 1918. godine, postignut je sporazum sa rusinskim prvacima, što je dovelo do stvaranja autonomne Rusinske Krajine u severoistočnim oblastima. Međutim, svi ostali nemađarski narodi (Slovaci, Rumuni, Srbi, Hrvati) su do tog vremena već uveliko proglasili i sproveli odvajanje svojih oblasti.
Nakon početka Pariske mirovne konferecije, Karolji i Berinkei su odbili da prihvate odluke o sužavanju mađarskih granica, zbog čega su 21. marta 1919. godine u znak protesta podneli ostavke na mesto predsednika i premijera.
U isto vreme, državnu vlast u Mađarskoj preuzela je koaliciona vlada pod vođstvom komuniste Bele Kuna. Time je označena propast Mađarske Narodne Republike, nakon čega je usledilo proglašenje Mađarske Sovjetske Republike.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Rokai et al. 2002.
- ^ Krizman 1967, str. 111-134.
- ^ Opačić 1990, str. 394-398.
- ^ Jerić 2019, str. 59-82.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Literatura
[uredi | uredi izvor]- Jerić, Kristijan M. (2019). „Banat, Bačka i Baranja u planovima mađarskih vlada 1918-1921.”. Sto godina od prisajedinjenja Vojvodine Srbiji. Pančevo: Gradska biblioteka Pančevo. str. 59—82.
- Krizman, Bogdan (1967). „Beogradsko primirje od 13. novembra 1918.”. Zbornik za društvene nauke. 47: 111—134.
- Opačić, Petar (1990). Srbija, Solunski front i ujedinjenje 1918. Beograd: Književne novine.
- Rokai, Peter; Đere, Zoltan; Pal, Tibor; Kasaš, Aleksandar (2002). Istorija Mađara. Beograd: Clio.
- Tejlor, Alen (2001). Habzburška monarhija 1809-1918: Istorija Austrijske carevine i Austrougarske. Beograd: Clio.
- Hornjak, Arpad (2017). Susreti i sukobi: Ogledi o srpsko-mađarskim odnosima. Beograd: Clio.
Galerija
[uredi | uredi izvor]-
Linije povlačenja mađarske vojske, prema odredbama Beogradskog primirja -
Proglašenje Mađarske Narodne Republike, 16. novembra 1918. godine -
Prva vlada Mađarske Narodne Republike
(16. XI 1918 − 11. I 1919) -
Neostvareni projekat kantonizacije ugarskih zemalja iz novembra−decembra 1918. godine
_rue.svg)
