Pređi na sadržaj

Most Mehmed-paše Sokolovića

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Most Mehmed-paše Sokolovića
Svetska baština Uneska
Zvanično imeMost Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu
MestoVišegrad, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina Uredi na Vikipodacima
Koordinate43° 47′ S; 19° 17′ I / 43.78° S; 19.29° I / 43.78; 19.29
Kriterijumkulturna: ii, iv
Referenca1260
Upis2007. (31. sednica)
Most Mehmed-paše Sokolovića na karti Bosne i Hercegovine
Most Mehmed-paše Sokolovića
Most Mehmed-paše Sokolovića
Most Mehmed-paše Sokolovića na karti Bosne i Hercegovine

Most Mehmed-paše Sokolovića (Stari most u Višegradu) nalazi se u Višegradu blizu granice Bosne i Hercegovine i Srbije i predstavlja jedno od najmonumentalnijih djela arhitekture koja je nastala u razdoblju od 15. do 19. vijeka u Bosni i Hercegovini. Most Mehmed-paše Sokolovića je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

Most slikan 1977. godine

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Most je izgrađen u periodu od 1571. do 1577. godine, na mjestu gdje je put povezivao Bosnu sa Carigradom iznad rijeke Drine (tzv. „Carigradska džada“). Izgradnja mosta povjerena je najvećem turskom graditelju, Kodža Mimar Sinanu, dvorskom arhitekti i vrhovnom graditelju Carstva, jednom od najvećih arhitekata svijeta. Zadužbina je Mehmed-paše Sokolovića, velikog vezira trojice sultana (1565—1579) — Sulejmana Veličanstvenog, Selima II i Murata III.

Za ovaj most se zna da je popravljan oko 1664. godine, zatim 1875, 1911. i 1939, te 1940. godine. Pri povlačenju Austrijanaca iz Višegrada 1914. godine, razoreno je jedno okno, a sljedeće godine srpska vojska prilikom napuštanja Višegrada je razorila još jedno. Takvo stanje mosta se zadržalo do 1939. godine kada je doveden u ispravno stanje. Od 1915. do 1939. godine na porušenom dijelu mosta stojala je željezna konstrukcija preko koje se odvijao saobraćaj. Prilikom povlačenja Nijemaca u oktobru 1943. godine i taj je dio razoren, postoji fotografija iz 1943. na kojoj se vidi razoren most.[1]

Sredina mosta, nazvana kapija-sofa, bila je proširena i ubrzo je postala popularno sastajalište za ljude iz Višegrada i okolice, jedno relaksirano stanje koje je još uvijek tipično za današnju Tursku i većinu Balkana.

Roman Ive Andrića „Na Drini ćuprija“, za koji je pisac dobio i Nobelovu nagradu i koji je preveden na mnoge svjetske jezike, je baziran po istoriji ovog mosta. Roman je kroz istoriju mosta prikazao i istoriju cjelokupnog podneblja i mnoge značajne događaje u vezi sa mostom.

Karakteristike

[uredi | uredi izvor]
Most Mehmed-paše Sokolovića

Dio mosta preko rijeke čini jedanaest lučnih otvora, od kojih je krajnji otvor uz desnu obalu oslonjen na dva podzida sa najmanjim rasponom od 5,20 m. Ostalih deset lučnih otvora raspona su od 10,70-14,80 m. Most leži na devet velikih kamenih stubova širine 3,50-4,00 m i dužine oko 11,50 m. Na lijevoj obali krajnji otvor se oslanja na ugao mosta kojim prelazi u rampu. Širina kolovoza na mostu iznosi 6,00 m. Ogradni zidovi su debljine 60 cm, i njihova dužina iznosi 179,44 m. Pristupna rampa je široka oko 6,60 m sa ogradama i dužine je oko 120,00 m. U rampi su četiri lučna otvora, jedan veći na uglu (širine 4,50 m) i tri manja iznad potoka koji se ulijeva u Drinu. Lukovi su klasični prelomljeni lukovi sa relativno malim ekscentricitetom centara (cca 1,0 m, a svoda debljine 85 cm) čime se približuju polukrugu.

Kamen za zidanje mosta sječen je u mjestu Banja, oko 5 km niz desnu obalu rijeke Drine. Na sredini ovog mosta stajala je drvena kula za koju se ne zna vrijeme nastanka, a koja je porušena 1886. godine. Kula je predstavljala stražarnicu ispod koje je bio prolaz, a koji se zatvarao jakim hrastovim vratima sa obje strane. Na kuli se nalazilo nekoliko malih topova zvanih šibe. Na mostu su se nalazila dva tariha u stihovima sa uklesanim godinama — na prvom 971.-/1571, a na drugom 985./1577. Most je izdržao nekoliko velikih poplava, od kojih je najveća ona iz 1896. godine, kada je nivo rijeke Drine bio 1,60 m iznad mosta.

Stubovi, svod i čeoni zidovi izvedeni od sedre sa lokaliteta majdan Višegradske banje. Pojedini kameni blokovi vezani su željeznim klanfama zalivenim olovom. Nad čeonim zidovima, u ravni nivelete kolovoza, je profilisani vijenac (od sedre visine 30 cm) na kojem leži masivna kamena ograda. Šesti stub je sa plastičnom obradom. Na uzvodnoj strani, sa trokutaste osnove prelazi stepenasto u pravougaono proširenje, koje nosi slijepi portal sa tarihom-natpisom. Na nizvodnoj strani su poligonalne osnove stepenasto prelaze u pravougaono proširenje na kojem je sofa za sjedenje. Služi namijenjenoj svrsi do danas.

Trenutno stanje

[uredi | uredi izvor]

Most Mehmed-paše Sokolovića je trenutno najugroženiji nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Stabilnost mosta ugrožena je neispunjavanjem uslova sadržanih u zapisniku Komisije za tehnički prijem Hidroelektrane Višegrad i nezakonitim radom hidroelektrane.[traži se izvor] Rad hidroelektrane je izazvao rast nivoa vode rijeke Drine koja je povećala opterećenje na nosive stubove mosta dok erozija dijela mosta ispod vode prijeti rušenju cijelog mosta. Zbog nedostatka finansijskih sredstava nije bilo redovnih opravki mosta u zadnjih nekoliko decenija.

Most Mehmed-paše Sokolovića je takođe upisan i na listu 100 najugroženijih spomenika svjetske baštine od strane World Monuments Fund (Fond svjetskih spomenika) organizacije.

  • Mermerna ploča na sredini mosta govori o oštećivanju mosta od strane njemačkog okupatora u Drugom svjetskom ratu
    Mermerna ploča na sredini mosta govori o oštećivanju mosta od strane njemačkog okupatora u Drugom svjetskom ratu

Galerija

[uredi | uredi izvor]

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Objavljena nepoznata fotografija Ćuprije na Drini („Večernje novosti“, 19. septembar 2013)

Literatura

[uredi | uredi izvor]
  • Andrić, Ivo, Na Drini ćuprija

Knjige i zbornici

[uredi | uredi izvor]

Часописи

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Most Mehmed-paše Sokolovića na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мост_Мехмед-паше_Соколовића&oldid=28880254”