M3 Li

M3 Li
Osnovne karakteristike
Zemlja porekla	SAD
Namena	srednji tenk
Broj primeraka	6.258
Brzina na putu	38 km/h
Dimenzije i masa
Težina	27,9 t
Oprema
Oklop	51/38/38 mm
Posada
Posada	zapovednik, tobdžija, tobdžija, vozač, radista, punilac

M3 Li (engl. M3 Lee) je bio američki srednji tenk koji se koristio u Drugom svetskom ratu,

Razvoj

M3 Li na poligonu 1942.

Ispravna odluka američke vojne administracije iz 1939. kako je M2 tenk nezadovoljavajući za buduće vojne potrebe rezultovala je nastankom tenka M3 Li i M3/M5 Stjuart. Dizajnerska osnova za tenk M3 Li je bio francuski Šar B od kojeg uzima za današnje doba neobičnu ideju o ugrađena dva topa.

Tokom kratkog životnog veka koji završava već u drugoj godini proizvodnje (1943) napravljeno je nešto više od 6000 njegovih primeraka.

Oprema

Osnovno naoružanje ovog tenka su činila dva topa od kojih je jedan bio ugrađen u kupolu, a drugi u telu tenka. U kupoli se nalazio top M5 kalibra 37 mm, dok je u telu tenka sa prednje desne strane bila ugrađena haubica M2 ili M3, kalibra 75 mm. Osnovna ideja je bila da top od 37 mm služi za borbu protiv tenkova, a haubica za borbu protiv pešadije. Međutim, tokom borbenih dejstava top u kupoli se pokazao kao preslab da bi probio oklop neprijateljskih tenkova, zbog čega je za protivoklopnu borbu korišćena haubica, a top u kupoli je korišćen za dejstvo protiv mekih ciljeva i pešadije.

Operativna istorija

M3 Li u Tunisu 1942.

Prvo svoje vatreno krštenje M3 doživljava u maju 1942. godine tokom severno afričke bitke kod Gazale. Iako je tenk imao zadovoljavajuće naoružanje za borbu s nemačkim tenkovima Pancer III i Pancer IV on je postao neuspeh usled nepremostivih konstrukcijskih grešaka. Njegov proivtenkovski top je bio efikasnan samo tokom pucanja dok tenk stoji na mestu što je zadovoljavajuće za odbrambene borbe, ali ne i ofanzive koje tada saveznici vode. S druge strane za odbranu on nije bio dobar zbog visoke kupole koja mu otkriva položaj. Najiskreniju ocenu kvaliteta ovog tenka su dali vojnici Crvene armije koji su ga zbog njegovih nedostataka nazvali „mrtvačkim kovčegom za sedmoro braće/drugova“. Nakon samo godinu dana na bojištu M3 Li je povučen iz Evrope i Pacifika tako da se do kraja rata koristio još samo u Burmi.

Varijante

M31 TRV izbacuje top

M3 tenk pod konstrukcijom

Kako je ovaj tenk imao kvalitetan dizajn svog donjeg dela on je iskorišćen za proizvodnju različitih budućih američkih oklopnih vozila. Prva verzija je bila ona koju su Britanci tražili radi snižavanja visine tenka, tako da oni službeno tokom celog rata nisu koristili M3 Li nego njegovu verziju M3 Grant.

Primer Nemačke koja je svojim zastarelim tenkovima skidala kupolu i na njeno mesto postavljala protivtenkovski ili obični protivpešadijski top rezultovala je nastankom američkog oklopnog motorizovanog topa imena M7 Prist. Za njegov nastanak je poslužilo skidanje kupole od M3 Li na čije mesto je postavljena haubica od 105 mm. Poslednja i najpopularnija konverzija ovog tenka je bio M4 Šerman koji ga nasleđuje na svetskim ratištima.

Korisnici

• SAD
• Australija
• Brazil
• Britanska Indija
• Kanada
• Novi Zeland
• Sovjetski Savez
• Ujedinjeno Kraljevstvo
• Indonezija
• Filipini

Literatura

• Skaarup, Harold A. (2011). Ironsides: Canadian Armoured Fighting Vehicle Museums and Monuments. iUniverse. str. 54—. ISBN 978-1-4620-3465-9. 
• Foss, Christopher F. (1981). An Illustrated Guide to World War II Tanks and Fighting Vehicles. Salamander Books. str. 124. ISBN 978-0-86101-083-7. 

Spoljašnje veze

• Lee M3 Lee Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. mart 2014)