Nauka

Nauka je sistem sređenih i sistematizovanih znanja o nama i (materijalnom i nematerijalnom) svetu koji nas okružuje. To je obimna i opsežna grupa informacija i o nekom subjektu, ali se ta reč posebno koristila za informacije o fizičkom univerzumu. Pojam nauke odgovara grč. pojmu ἐπιστήμη, epistḗmē, lat. scientia, engl. science. Kako se znanje povećavalo, pojedine metode su se dokazale pouzdanijim od nekih drugih, i danas su naučne metode standard za nauku. To uključuje korištenje pažljivog posmatranja, eksperimente, merenja, matematiku, i ponavljanje.

Prema standardnim rečnicima. nauka je sistematski poduhvat koji stvara i organizuje znanja u obliku objašnjenja i teorijskih predviđanja o Univerzumu (svemiru).^[2]^[3]
Moderna nauka je otkriće, kao i izum. To je otkriće da priroda generalno deluje dovoljno ustaljeno da se može opisati zakonima, npr. matematičkim. Naučnim istraživanjima je potrebno tehničko osmišljavanje, apstrakcije, aparati i organizacija za izlaganje rezultata koje liči na pravne deskripcije.^[4]^[5]
U starijim i usko povezanim značenjima, nauka se takođe odnosi na takav korpus znanja koji se može racionalno objasniti i pouzdano primeniti. Radnik u oblasti nauke je poznat kao naučnik.

Da bi se uzeo u razmatranje sa naučnog stanovišta, objekat posmatranja mora biti podvrgnut ponovljenim testiranjima od strane nezavisnih posmatrača. Korištenje naučnih metoda za dostizanje novih otkrića se naziva naučno istraživanje, i ljudi koji rade ta istraživanja se zovu naučnici. U užem smislu, nauka se naziva eksperimentalnom, dok je svrha primenjene nauke, odnosno inžinjerstva, praktično upotrebljavanje naučnog znanja. Naučne hipoteze su edukovani predlozi objašnjenja fenomena ili razumne pretpostavke o prirodi univerzuma.

Naučna teorija je hipoteza koja je potvrđena ponovljenim posmatranjima i merenjima. Naučne teorije su obično date kao matematičke forme, i uvek su podložne odbacivanju ako ih budući eksperimenti opovrgnu. U modernom svetu, naučna istraživanja su važne aktivnosti svih razvijenih država, i od naučnika se očekuje da objave svoja otkrića u referentnim časopisima, naučnim periodicima gde recenzenti proveravaju činjenice navedene u članku, pre nego što se on objavi. Čak i posle objavljivanja, nove naučne ideje nisu generalno prihvaćene dok se rad ne ponovi.

Naučna pismenost je sposobnost opšte populacije da razume osnovne koncepte koji se odnose na nauku.

Istorija

Animacija koja prikazuje kretanje kontinenata od separacije Pangea do današnjeg dana.

Nauka u širem smislu je postojala pre moderne ere, i u mnogim istorijskim civilizacijama.^[6] Moderna nauka se razlikuje u svom pristupu i uspešna je u proizvođenju rezultata: 'moderna nauka' definiše ono što je nauka u najstrožem smislu reči.^[7] Daleko pre moderne ere, još jedna prekretna tačka je bio razvoj klasične prirodne filozofije u drevnom grčkom svetu.

Prefilozofiska istorija

Nauka u svom originalnom smislu je reč za tip znanja (latinski scientia, starogrčki jezik epistemē), pre nego specijalizovana reč za potragu za takvim znanjem. Specifično ona je jedan od tipova znanja koji ljudi mogu da komuniciraju jedan drugom. Na primer, znanje o delovanju prirodnih stvari je bilo prikupljeno dugo pre zabeležene istorije i dovelo je do razvoja kompleksnog apstraktnog razmišljanja. To je pokazano konstruisanjem kompleksnih kalendara, tehnika za preobražavanje otrovnih biljaka u jestive, i izgradnji objekata kao što su piramide. Međutim nisu pravljene konzistentne svesne distinkcije između poznavanja pojmova koji su istiniti u svakoj zajednici i drugih tipova komunalnog znanja, kao što su mitologije i pravni sistemi.

Filozofske studije prirode

Kukuruz je biljka sa velikim zrnima koju su domestifikovali urođenici Mezoamerike u praistorijska vremena.

Pre izuma ili otkrića koncepta „prirode“ (Starogrčki jezik phusis), od strane presokratskih filozofa, postojala je tendencija korišćenja tih reči za opisivanje prirodnog „načina“ na koji biljke rastu,^[8] i „načina“ na koji, na primer, jedno pleme bogoslužuje određenog boga. Iz tog razloga se tvrdi da su ti ljudi bili prvi filozofi u striktnom smislu, kao i prvi ljudi da prave jasnu razliku između „prirode“ i „konvencije“.^[9] Nauka je dakle razlikovala kao znanje prirode, i stvari koje su istinite za svakoj zajednici, i ime specijalizovane potraga za takvim znanjem je bila filozofija — carstvo prvih filozofa-fizičara. Oni su bili uglavnom spekulatori ili teoretičari, s posebnim interesom za astronomiju. U kontrastu s tim, pokušavanje korišćenja poznavanja prirode da bi se imitirala priroda (veština ili tehnologija, grčki technē) su klasični naučnici smatrali prikladnijim interesom za niže klase zanatlija.^[10]

Filozofski zaokret ka ljudskim pitanjima

Važna prekretnica u istoriji rane filozofske nauke je bio kontroverzan, mada uspešan pokušaj Sokrata da primeni filozofiju na izučavanje ljudskih stvari, uključujući ljudsku prirodu, prirodu političkih zajednica, i samo ljudsko znanje. On je kritikovao stariji tip izučavanja fizike kao suviše čisto spekulativnu aktivnost, sa nedostatkom samokriticizma. On je bio posebno zabrinut da su neki od ranih fizičara tretirali prirodu kao da se može pretpostaviti da ona ne sadrži inteligentni red, objašnjavajući stvari samo u smislu pokretanja i materije. Proučavanje ljudskih stvari je bila oblast mitologije i tradicije. Aristotel je kasnije kreirao sistematski program, koji je bio teleološki i ljudski centriran. U njegovoj fizici Sunce se kreće oko Zemlje, i mnoge stvari imaju delom u svojoj prirodi da su one za ljude. Svaka stvar ima materijalni, formalni (ideju, oblik), eficijentni (uzrok kretanja) i finalni uzrok. Kretanje i promena su opisani kao aktualizacija potencijala koji je već u stvarima, u zavisnosti od tipa svari. Dok je Sokrat insistirao da filozofija treba da bude razmatranje praktičnih pitanja, kako ljudi da na najbolji način provedu život, Aristotel je nauke podelio na teorijske - kod kojih onaj ko proučava ne menja predmet znanja (matematika, fizika, teologika), praktične - kod kojih onaj ko se bavi proučavanje delimično menja predmet koji proučava (etika, ekonomija i politika) i poetičke (stvaralačke) - kod kojih onaj ko se bavi tom vrstom znanja u potpunosti menja predmet kojim se bavi, a u koje spadaju poetika i retorika, ali i sve vrste tehničkih i zanatskih veština (građevina, brodogradnja i sl.).

Aristotel je prepoznavao jasnu razliku između nauke i praktičnog znanja zanatlija, tretirajući teoretske spekulacije kao najviši tip ljudske aktivnosti, praktično razmišljanje o dobrom življenju kao nešto manje uzvišeno, a znanje zanatlija kao nešto što je jedino podesno za niže klase. Nasuprot modernim naukama, Aristotelov je naglasak stavljao na teoretske korake dedukcije univerzalnih pravila iz izvornih podataka, i nije tretirao sakupljanje iskustva i izvornih podataka kao samu nauku.^[12]

Srednjovekovna nauka

Posle pada Rimskog carstva i periodičnih političkih borbi i u ranom srednjem veku, deo drevnog znanja je izgubljen. Međutim, opšta polja nauke, ili prirodne filozofije kako je nazivana, i veći deo opšteg znanja antičkog sveta je ostao sačuvan putem rada ranih latinskih enciklopedista poput Isidora Seviljskog. Takođe, u Vizantijskom carstvu, mnogi grčki naučni tekstovi su očuvani u obliku Sirijskih prevoda koje se uradile grupe poput Nestorijana i Monofizita.^[14] Mnogi od njih su kasnije prevedeni u arapski u Kalifatu, pri čemu su mnogi tipovi klasičnog učenja sačuvani i nekim slučajevima unapređeni.^[14]^[15] Dom mudrosti je ustpostavljen tokom Abasidske ere u Bagdadu, Irak.^[16] Smatra se da je to bio glavni intelektualni centar, tokom Zlatnog doba islama, gde su muslimanski učenjaci poput al-Kindija i Ibn Sahla u Bagdadu, i Ibn el Hajtama u Kairu, cvetali od devetog do trinaestog veka, dok Mongoli nisu opljačkali Bagdad. Ibn el Hajtam, kasnije poznat na Zapadu kao Alhazen, unapredio je Aristotelsku tačku gledišta, naglašavajući značaj eksperimentalnih podataka i reproduktibilnost rezultata.^[17]^{[nb 1]}

U poznom srednjovekovnom periodu, sa porastom potražnje za prevodima, na primer za radovima Toledske prevodilačke škole, zapadni Evropljani su počeli da sakupljaju tekstove napisane ne samo na latinskom, nego i latinske prevode sa grčkog, arapskog, i hibru jezika. Tekstovi Aristotela, Ptolomeja i Euklida, očuvani u Domu Mudrosti, su bili traženi među katoličkim učenjacima.^[18] U Evropi, Alhazenova De Aspectibus je direktno uticala na Rodžera Bejkona (13. vek) u Engleskoj, koji se zalagao za eksperimentalne nauke, po uzoru na Alhazena. Do poznog Srednjeg veka, sinteza katolicizma i aristotelizma poznata kao skolastika je uzela zamaha u zapadnoj Evropi, koja je postala novi geografski centar nauke, mada su svi aspekti skolastike kritikovani u 15. i 16. veku.

Osnovna podela

Naučna polja su uobičajeno podeljena na dve osnovne grupe: prirodne nauke, koje proučavaju prirodne pojave (uključujući i život u biološkom smislu) i društvene nauke, koje proučavaju ljudsko ponašanje i društva.

Matematika, koja je klasifikovana kao formalna nauka, ima i sličnosti i razlike sa prirodnim i društvenim naukama. Formalna nauka je vitalna za empirijske nauke. Velika dostignuća u formalnim naukama obično dovode i do velikih dostignuća u empirijskim naukama. Formalne nauke su ključne u formiranju hipoteza, teorija i zakona, kako u otkrićima, tako i u opisivanju kako nešto radi (u prirodnim naukama), i u saznavanju kako ljudi misle i deluju (u društvenim naukama).

Dok su empirijska istraživanja prirode opisana čak u antičko doba (npr. od strane Aristotela, Teofrasta i Plinija starijeg), naučne metode se koriste od Srednjeg veka (npr. od strane Al-Hejsema, El-Birunija i Rodžera Bejkona), pojava moderne nauke se generalno vezuje za moderni period poznat kao Naučna revolucija 16. i 17. veka.

Formalne nauke

Prirodne nauke

Tehničke nauke i tehnologija

2.1 Arhitektonika
- Građevinarstvo
- Inženjerstvo
2.2 Elektrotehnika i elektronika
- Komunikacije
2.3 Ostale tehničke nauke

Medicinske nauke

Poljoprivredne nauke

4.1 Poljoprivreda, šumarstvo, ribarstvo i pridružene nauke
4.2 Veterina

Društvene nauke

Humanističke nauke

6.1 Istorijske nauke
6.2 Nauka o jeziku i književnosti
- Jezikoslovlje
- Filologija
6.3 Ostale humanističke nauke

Nauka i religija

Nauka i religija koriste različite metode i imaju različite ciljeve.

Nauka		Religija - dogma
Naučna metoda	Metoda saznavanja	Otkrovenje
Racionalni i logički – indukcija i dedukcija, hipoteze koje mogu da se proveravaju	Misaoni proces	Intuicija i vera
Objašnjenje prirodnih pojava.	Cilj	Objašnjenje natprirodnih pojava. Objašnjenje smisla postojanja. Utvrđuje moral i etiku.

Napomene

^
*"Dva najveća matematička naučnika, u poluveku koje je sledio translacioni pokret [sa grčkog na arapski], al-Biruni i Ibn al-Hajtam, unapredili su tekuće obogaćivanje [nauke] na novi nivo, koji nije više vezan za prevodilačku aktivnost bilo kojeg tipa." p.55 — H. Floris Kohen (2010) How modern science came into the world: four civilizations, one 17th century breakthrough
- "[Ibn al-Haytham] followed Ptolemy's bridge building ... into a grand synthesis of light and vision. Part of his effort consisted in devising ranges of experiments, of a kind probed before but now undertaken on larger scale."—H. Floris Cohen (2010)^‍:p.59
- [Ibn al-Haytham] (Alhacen) De Aspectibus, see for example Book I, [6.38] "And all these points become clear with experimentation." Smith 2001 harvnb грешка: више циљева (3×): CITEREFSmith2001 (help)^{‍:[6.38]p.367}
- [Ibn al-Haytham] (Alhacen) De Aspectibus, see for example Book I, [6.36] "And if this phenomenon is experimentally scrutinized with great care, the result will be found to be what we have claimed." Smith 2001 harvnb грешка: више циљева (3×): CITEREFSmith2001 (help)^{‍:[6.36]p.366}
- El-Bizri, Nader, "A Philosophical Perspective on Alhazen's Optics", Arabic Sciences and Philosophy 15 (2005-08-05), 189–218
- Haq, Syed (2009). „Science in Islam”. Oxford Dictionary of the Middle Ages. ISSN 1703-7603. Приступљено 22. 10. 2014.
- Lindberg 1976^{‍:pp. 60–67}
- Sabra, A. I. (1989). The Optics of Ibn al-Haytham. Books I–II–III: On Direct Vision. London: The Warburg Institute, University of London. ISBN 978-0-85481-072-7. ^{‍:pp. 25–29}

Референце

^ Feynman, Richard. The Feynman Lectures on Physics. 1.
^ „science”. Online Etymology Dictionary. Приступљено 20. 9. 2014.
^ Wilson E. O. : Consilience: The unity of knowledge. . New York: Vintage Books. 1998. ISBN 978-0-679-45077-1.
^ Heilbron J. L., Ed : The Oxford Companion to the history of modern science. . New York: Oxford University Press. 2003. ISBN 978-0-19-511229-0.
'^ „science”. Merriam-Webster Online Dictionary. Merriam-Webster, Inc. Pristupljeno 16. 10. 2011. „3 a:Nauka je znanje ili sistem znanja koji pokriva opšte istine ili opšte zakonitosti koje je moguće testirati primenom naučnog metoda * B, kao znanje ili takav sistem znanja koja se bave fizičkom svetom i njegovim pojavama'”
^ "The historian ... requires a very broad definition of "science" — one that ... mawill help us to understand the modern scientific enterprise. We need to be broad and inclusive, rather than narrow and exclusive ... and we should expect that the farther back we go [in time] the broader we will need to be." — David Pingree , "Hellenophilia versus the History of Science" Isis 83 554–63, as cited on The beginnings of Western science: the European Scientific tradition in philosophical, religious, and institutional context (2nd izd.). Chicago: University of Chicago Press. 1992. str. 3,. ISBN 978-0-226-48205-7. David C. Lindberg (2007),
^ Heilbron, 2003 & p.vii
^ See the quotation in Homer (8th century BCE) Odyssey 10.302–3
^ "Progress or Return" in An Introduction to Political Philosophy: Ten Essays by Leo Strauss. (Expanded version of Political Philosophy: Six Essays by Leo Strauss, 1975) Ed. Hilail Gilden. Detroit: Wayne State University Press, 1989.
^ Strauss & Cropsey eds. History of Political Philosophy, Third edition. str. 209.
^ "The Origins of Science". Scientific American Frontiers.
^ "... [A] man knows a thing scientifically when he possesses a conviction arrived at in a certain way, and when the first principles on which that conviction rests are known to him with certainty—for unless he is more certain of his first principles than of the conclusion drawn from them he will only possess the knowledge in question accidentally." — Aristotle, Nicomachean Ethics 6 (H. Rackham, ed.) Aristot. Nic. Eth. 1139b
^ Smith, A. Mark (2004), „What is the History of Medieval Optics Really About?”, Proceedings of the American Philosophical Society, 148 (2): 180—194, JSTOR 1558283, PMID 15338543 ^‍:p.189
^ ^a ^b Grant 2007, str. 62–67
^ Alhacen had access to the optics books of Euclid and Ptolemy, as is shown by the title of his lost work A Book in which I have Summarized the Science of Optics from the Two Books of Euclid and Ptolemy, to which I have added the Notions of the First Discourse which is Missing from Ptolemy's Book From Ibn Abi Usaibia's catalog, as cited in Smith 2001 harvnb greška: više ciljeva (3×): CITEREFSmith2001 (help)^{‍:91(vol.1), p.xv}
^ The ʿAbbāsid Caliphate. Encyclopædia Britannica.
^ Smith, A. Mark (1981). „Getting the Big Picture in Perspectivist Optics”. Isis. 72 (4): 568—589. JSTOR 231249. PMID 7040292. doi:10.1086/352843.
^ The translator, Gerard of Cremona (c. 1114–87), inspired by his love of the Almagest, came to Toledo, where he knew he could find the Almagest in Arabic. There he found Arabic books of every description, and learned Arabic in order to translate these books into Latin, being aware of 'the poverty of the Latins'. —As cited by Charles Burnett „The Coherence of the Arabic-Latin Translation Program in Toledo in the Twelfth Century”. Science in Context. 14 (1-2): 250, 255,. 2001. doi:10.1017/0269889701000096 (neaktivno 2023-08-05). .& 257, (2001).

Literatura

Feynman, Richard. The Feynman Lectures on Physics. 1.
Grant, Edward (2007). A History of Natural Philosophy: From the Ancient World to the Nineteenth Century. Cambridge University Press. str. 62–67. ISBN 978-0-521-68957-1.
Grupa autora, Enciklopedija Britanika, Politika, Beograd. 2005.
Crease, Robert P. (2009). The Great Equations. New York: W.W. Norton. str. 317. ISBN 978-0-393-06204-5.
Crease, Robert P. (2011). World in the Balance: the historic quest for an absolute system of measurement. New York: W.W. Norton. str. 317. ISBN 978-0-393-07298-3.
di Francia, Giuliano Toraldo (1976). The Investigation of the Physical World. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29925-1. Originally published in Italian as L'Indagine del Mondo Fisico by Giulio Einaudi editore 1976; first published in English by Cambridge University Press 1981.
Fara, Patricia (2009). Science : a four thousand year history. Oxford: Oxford University Press. str. 408. ISBN 978-0-19-922689-4.
Feyerabend, Paul (1993). Against Method (3rd izd.). London: Verso. ISBN 978-0-86091-646-8.
Feyerabend, Paul (2005). Science, history of the philosophy, as cited in Honderich, Ted (2005). The Oxford companion to philosophy. Oxford Oxfordshire: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-926479-7. OCLC 173262485.
Godfrey-Smith, Peter (2003). Theory and Reality. Chicago 60637: University of Chicago. str. 272. ISBN 978-0-226-30062-7.
Feynman, R. P. (1999). The Pleasure of Finding Things Out: The Best Short Works of Richard P. Feynman. Perseus Books Group. ISBN 978-0-465-02395-0. OCLC 181597764.
Heilbron, J. L. (editor-in-chief) (2003). The Oxford Companion to the History of Modern Science. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-511229-0.
Lindberg, D. C. (1976). Theories of Vision from al-Kindi to Kepler. Chicago: University of Chicago Pr.
Needham, Joseph (1954). „Science and Civilisation in China: Introductory Orientations”. 1. Cambridge University Press.
Nola, Robert; Irzik, Gürol (2005). Philosophy, science, education and culture. Science & technology education library. 28. Springer. ISBN 978-1-4020-3769-6.
Papineau, David. (2005). Science, problems of the philosophy of., as cited in Honderich, Ted (2005). The Oxford companion to philosophy. Oxford Oxfordshire: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-926479-7. OCLC 173262485.
Parkin, D. (1991). „Simultaneity and Sequencing in the Oracular Speech of Kenyan Diviners”. Ur.: Philip M. Peek. African Divination Systems: Ways of Knowing. Indianapolis, IN: Indiana University Press. .
Polanyi, Michael (1958). Personal Knowledge: Towards a Post-Critical Philosophy. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-67288-5.
Popper, Karl Raimund (1996) [1984]. In search of a better world: lectures and essays from thirty years. New York, NY: Routledge. ISBN 978-0-415-13548-1.
Popper, Karl R. (2002) [1959]. The Logic of Scientific Discovery. New York, NY: Routledge Classics. ISBN 978-0-415-27844-7. OCLC 59377149.
Smith, A. Mark, ed. and trans. (2001), „Alhacen's Theory of Visual Perception: A Critical Edition, with English Translation and Commentary, of the First Three Books of Alhacen's De Aspectibus, the Medieval Latin Version of Ibn al-Haytham's Kitāb al-Manāẓir, 2 vols.”, Transactions of the American Philosophical Society, Philadelphia: American Philosophical Society, 91 (4–5), ISBN 978-0-87169-914-5, OCLC 47168716
Smith, A. Mark (2001). „Alhacen's Theory of Visual Perception: A Critical Edition, with English Translation and Commentary, of the First Three Books of Alhacen's "De aspectibus", the Medieval Latin Version of Ibn al-Haytham's "Kitāb al-Manāẓir": Volume One”. Transactions of the American Philosophical Society. 91 (4). JSTOR 3657358. doi:10.2307/3657358.
Smith, A. Mark (2001). „Alhacen's Theory of Visual Perception: A Critical Edition, with English Translation and Commentary, of the First Three Books of Alhacen's "De aspectibus", the Medieval Latin Version of Ibn al-Haytham's "Kitāb al-Manāẓir": Volume Two”. Transactions of the American Philosophical Society. 91 (5): 339—819. JSTOR 3657357. doi:10.2307/3657357.
Stanovich, Keith E. (2007). How to Think Straight About Psychology. Boston: Pearson Education. ISBN 978-0-205-68590-5.
Ziman, John (1978). Reliable knowledge: An exploration of the grounds for belief in science. Cambridge: Cambridge University Press. str. 197. ISBN 978-0-521-22087-3.
Augros, Robert M., Stanciu, George N., The New Story of Science: mind and the universe. 1984. ISBN 978-0-89526-833-4. , Lake Bluff, Ill.: Regnery Gateway, c.
Becker, Ernest (1968). The structure of evil; an essay on the unification of the science of man. New York: G. Braziller.
Cole, K. C., Things your teacher never told you about science: Nine shocking revelations Newsday, Long Island, New York, March 23, (1986). стр. 21+
Feynman, Richard "Cargo Cult Science"
Gaukroger, Stephen (2006). The Emergence of a Scientific Culture: Science and the Shaping of Modernity 1210–1685. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-929644-6.
Gopnik, Alison, "Finding Our Inner Scientist" Архивирано на сајту Wayback Machine (12. април 2016), Daedalus, Winter 2004.
Krige, John, and Dominique Pestre, ur. (2003). Science in the Twentieth Century. Routledge. ISBN 978-0-415-28606-0.
Levin, Yuval (2008). Imagining the Future: Science and American Democracy. New York, Encounter Books. ISBN 978-1-59403-209-7.
Thomas Samuel Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, 1962.
William F., McComas (1998). „The principal elements of the nature of science: Dispelling the myths”. Ur.: McComas, William F. The nature of science in science education: rationales and strategies (PDF). Springer. ISBN 978-0-7923-6168-8. Arhivirano iz originala (PDF) 02. 12. 2020. g. Pristupljeno 16. 03. 2017.
Obler, Paul C.; Estrin, Herman A. (1962). The New Scientist: Essays on the Methods and Values of Modern Science. Anchor Books, Doubleday.
Russell, Bertrand (1985) [1952]. The Impact of Science on Society. London: Unwin. ISBN 978-0-04-300090-8.
Rutherford, F. James; Ahlgren, Andrew (1990). Science for all Americans. New York, NY: American Association for the Advancement of Science, Oxford University Press. ISBN 978-0-19-506771-2.
Thurs, Daniel Patrick (2007). Science Talk: Changing Notions of Science in American Popular Culture. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. str. 22–52. ISBN 978-0-8135-4073-3.

Spoljašnje veze

"GCSE Science textbook". Wikibooks.org

Novosti

Nature News. Science news by the journal Nature
New Scientist. An weekly magazine published by Reed Business Information
ScienceDaily
Science Newsline
Sciencia
Discover Magazine
Irish Science News from Discover Science & Engineering

Resursi

Euroscience:
- „ESOF: Euroscience Open Forum”. Arhivirano iz originala 10. 6. 2010. g.
Science Development in the Latin American docta
Classification of the Sciences in Dictionary of the History of Ideas. (Dictionary's new electronic format is badly botched, entries after "Design" are inaccessible. Internet Archive old version).
"Nature of Science" University of California Museum of Paleontology
United States Science Initiative Selected science information provided by US Government agencies, including research & development results
How science works University of California Museum of Paleontology

[18] *"Dva najveća matematička naučnika, u poluveku koje je sledio translacioni pokret [sa grčkog na arapski], al-Biruni i Ibn al-Hajtam, unapredili su tekuće obogaćivanje [nauke] na novi nivo, koji nije više vezan za prevodilačku aktivnost bilo kojeg tipa." p.55 — H. Floris Kohen (2010) How modern science came into the world: four civilizations, one 17th century breakthrough
"[Ibn al-Haytham] followed Ptolemy's bridge building ... into a grand synthesis of light and vision. Part of his effort consisted in devising ranges of experiments, of a kind probed before but now undertaken on larger scale."—H. Floris Cohen (2010)^‍:p.59

[Ibn al-Haytham] (Alhacen) De Aspectibus, see for example Book I, [6.38] "And all these points become clear with experimentation." Smith 2001 harvnb грешка: више циљева (3×): CITEREFSmith2001 (help)^{‍:[6.38]p.367}

[Ibn al-Haytham] (Alhacen) De Aspectibus, see for example Book I, [6.36] "And if this phenomenon is experimentally scrutinized with great care, the result will be found to be what we have claimed." Smith 2001 harvnb грешка: више циљева (3×): CITEREFSmith2001 (help)^{‍:[6.36]p.366}

El-Bizri, Nader, "A Philosophical Perspective on Alhazen's Optics", Arabic Sciences and Philosophy 15 (2005-08-05), 189–218

Haq, Syed (2009). „Science in Islam”. Oxford Dictionary of the Middle Ages. ISSN 1703-7603. Приступљено 22. 10. 2014.

Lindberg 1976^{‍:pp. 60–67}

Sabra, A. I. (1989). The Optics of Ibn al-Haytham. Books I–II–III: On Direct Vision. London: The Warburg Institute, University of London. ISBN 978-0-85481-072-7. ^{‍:pp. 25–29}

[2] "[Ibn al-Haytham] followed Ptolemy's bridge building ... into a grand synthesis of light and vision. Part of his effort consisted in devising ranges of experiments, of a kind probed before but now undertaken on larger scale."—H. Floris Cohen (2010)^‍:p.59

[3] [Ibn al-Haytham] (Alhacen) De Aspectibus, see for example Book I, [6.38] "And all these points become clear with experimentation." Smith 2001 harvnb грешка: више циљева (3×): CITEREFSmith2001 (help)^{‍:[6.38]p.367}

[4] [Ibn al-Haytham] (Alhacen) De Aspectibus, see for example Book I, [6.36] "And if this phenomenon is experimentally scrutinized with great care, the result will be found to be what we have claimed." Smith 2001 harvnb грешка: више циљева (3×): CITEREFSmith2001 (help)^{‍:[6.36]p.366}

[5] El-Bizri, Nader, "A Philosophical Perspective on Alhazen's Optics", Arabic Sciences and Philosophy 15 (2005-08-05), 189–218

[6] Haq, Syed (2009). „Science in Islam”. Oxford Dictionary of the Middle Ages. ISSN 1703-7603. Приступљено 22. 10. 2014.

[7] Lindberg 1976^{‍:pp. 60–67}

[8] Sabra, A. I. (1989). The Optics of Ibn al-Haytham. Books I–II–III: On Direct Vision. London: The Warburg Institute, University of London. ISBN 978-0-85481-072-7. ^{‍:pp. 25–29}

[1] Feynman, Richard. The Feynman Lectures on Physics. 1.

[OnlineEtDict-2] „science”. Online Etymology Dictionary. Приступљено 20. 9. 2014.

[3] Wilson E. O. : Consilience: The unity of knowledge. . New York: Vintage Books. 1998. ISBN 978-0-679-45077-1.

[4] Heilbron J. L., Ed : The Oxford Companion to the history of modern science. . New York: Oxford University Press. 2003. ISBN 978-0-19-511229-0.

[5] '^ „science”. Merriam-Webster Online Dictionary. Merriam-Webster, Inc. Pristupljeno 16. 10. 2011. „3 a:Nauka je znanje ili sistem znanja koji pokriva opšte istine ili opšte zakonitosti koje je moguće testirati primenom naučnog metoda * B, kao znanje ili takav sistem znanja koja se bave fizičkom svetom i njegovim pojavama'”

[6] "The historian ... requires a very broad definition of "science" — one that ... mawill help us to understand the modern scientific enterprise. We need to be broad and inclusive, rather than narrow and exclusive ... and we should expect that the farther back we go [in time] the broader we will need to be." — David Pingree , "Hellenophilia versus the History of Science" Isis 83 554–63, as cited on The beginnings of Western science: the European Scientific tradition in philosophical, religious, and institutional context (2nd izd.). Chicago: University of Chicago Press. 1992. str. 3,. ISBN 978-0-226-48205-7. David C. Lindberg (2007),

[Heilbron_2003_p.vii-7] Heilbron, 2003 & p.vii

[8] See the quotation in Homer (8th century BCE) Odyssey 10.302–3

[9] "Progress or Return" in An Introduction to Political Philosophy: Ten Essays by Leo Strauss. (Expanded version of Political Philosophy: Six Essays by Leo Strauss, 1975) Ed. Hilail Gilden. Detroit: Wayne State University Press, 1989.

[10] Strauss & Cropsey eds. History of Political Philosophy, Third edition. str. 209.

[11] "The Origins of Science". Scientific American Frontiers.

[12] "... [A] man knows a thing scientifically when he possesses a conviction arrived at in a certain way, and when the first principles on which that conviction rests are known to him with certainty—for unless he is more certain of his first principles than of the conclusion drawn from them he will only possess the knowledge in question accidentally." — Aristotle, Nicomachean Ethics 6 (H. Rackham, ed.) Aristot. Nic. Eth. 1139b

[13] Smith, A. Mark (2004), „What is the History of Medieval Optics Really About?”, Proceedings of the American Philosophical Society, 148 (2): 180—194, JSTOR 1558283, PMID 15338543 ^‍:p.189

[history_natural_philosophy-14] Grant 2007, str. 62–67

[15] Alhacen had access to the optics books of Euclid and Ptolemy, as is shown by the title of his lost work A Book in which I have Summarized the Science of Optics from the Two Books of Euclid and Ptolemy, to which I have added the Notions of the First Discourse which is Missing from Ptolemy's Book From Ibn Abi Usaibia's catalog, as cited in Smith 2001 harvnb greška: više ciljeva (3×): CITEREFSmith2001 (help)^{‍:91(vol.1), p.xv}

[16] The ʿAbbāsid Caliphate. Encyclopædia Britannica.

[17] Smith, A. Mark (1981). „Getting the Big Picture in Perspectivist Optics”. Isis. 72 (4): 568—589. JSTOR 231249. PMID 7040292. doi:10.1086/352843.

[GerardOfCremona-19] The translator, Gerard of Cremona (c. 1114–87), inspired by his love of the Almagest, came to Toledo, where he knew he could find the Almagest in Arabic. There he found Arabic books of every description, and learned Arabic in order to translate these books into Latin, being aware of 'the poverty of the Latins'. —As cited by Charles Burnett „The Coherence of the Arabic-Latin Translation Program in Toledo in the Twelfth Century”. Science in Context. 14 (1-2): 250, 255,. 2001. doi:10.1017/0269889701000096 (neaktivno 2023-08-05). .& 257, (2001).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[nb 1]

[18]

p r u Privreda
Primarni sektor	Poljoprivreda Zemljoradnja Stočarstvo Lov Ribolov Šumarstvo Vodoprivreda
Sekundarni sektor	Industrija Građevinarstvo Proizvodno zanatstvo
Tercijarni sektor	Saobraćaj Trgovina Turizam Ugostiteljstvo Uslužno zanatstvo Bankarstvo Komunalna privreda
Kvartarni sektor	Obrazovanje Nauka Kultura Informacije Zdravstvo Socijalna zaštita

Normativna kontrola
Međunarodne	FAST
Državne	Španija 2 Francuska BnF podaci Nemačka Izrael Sjedinjene Države 2 Letonija Japan Češka Koreja
Ostale	Enciklopedija Britanika NARA