Pređi na sadržaj

Onjega (jezero)

Koordinate: 61° 30′ S; 35° 45′ I / 61.5° S; 35.75° I / 61.5; 35.75
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druga značenja, pogledajte stranicu Onjega (višeznačna odrednica).
Onjega
Koordinate61° 30′ S; 35° 45′ I / 61.5° S; 35.75° I / 61.5; 35.75 61° 30′ S; 35° 45′ I / 61.5° S; 35.75° I / 61.5; 35.75
Tipprirodno
Zemlje basena Rusija
Maks. dužina248[1] km
Maks. širina80 km
Površina9.894[2] km2
Maks. dubina120[3] m
Zapremina280 km3
DRV01040100611102000016332
Onjega na karti Karelije
Onjega
Onjega
Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi

Onjega (poznato i kao Onego; rus. Оне́жское озеро, Онего; fin. Ääninen, Äänisjärvi) je jezero u evropskom delu Rusije. Površina jezera je 9.894 km², njegova zapremina 280 km³, prosečna dubina je 30 metara, a maksimalna dubina 120 m. Na jezeru se nalazi 1.369 ostrva i njihova ukupna površina je 250 km². Jezero Onjega je drugo po veličini u Evropi (odmah posle jezera Ladoga) i sedamnaesto u svetu.

Jezero je povezano sa Belim morem preko Belomorsko-baltičkog kanala.

Na ostrvu Kiži, koje se nalazi u sevrnom delu jezera, se nalazi nekoliko drvenih crkava koje su deo Uneskove Svetske baštine.

Na jezeru je dosta zastupljeno jedrenje. Sem toga jezero ima veliki ekonomski značaj zbog razvijenog ribolova i transporta.

Voda jezera Onjega koristi se za pogon velike hidroelektrane Svirstroja.

Reke

[uredi | uredi izvor]

U jezero se uliva 58 reka, a glavne su:

Iz jezera ističe reka Svir koja ga povezuje sa jezerom Ladoga, a preko njega sa rekom Nevom, Lenjingradom i Finskim zalivom.

Gradovi

[uredi | uredi izvor]
Drvena crkva na ostrvu Kiži

Petrozavodsk (rus. Петрозаво́дск), glavni grad Republike Karelija, se nalazi na zapadnoj obali jezera Onjega. Karelija okružuje jezero sa zapada, severa i istoka, a sa južni deo jezera pripada Lenjingradskoj oblasti i Vologradskoj oblasti.

Sem njega na jezeru se nalaze još i gradovi:

Geološka istorija

[uredi | uredi izvor]

Jezero je glacijalno-tektonskog porekla i predstavlja mali ostatak veće vode koja je postojala na ovim prostorima tokom ledenog doba.[4] U geološkom smislu, jezero je prilično mlado, nastalo je – kao i skoro sva jezera u severnoj Evropi – kroz aktivnost ukopavanja unutrašnjeg ledenog pokrivača u drugom delu poslednjeg ledenog doba, pre oko 12.000 godina: u paleozojskoj eri (400. – pre 300 miliona godina) cela teritorija savremenog basena jezera bila je prekrivena morskim pragom koji se nalazio u blizini drevnog, skoro ekvatorskog baltičkog kontinenta. Sedimenti u to vreme – peščar, pesak, glina i krečnjak – formiraju sloj od 200 m koji pokriva Baltički štit koji se sastoji od granita, gnajsa i zelenog kamena. Povlačenje glečera iz ledenog doba formiralo je Litorinsko more.[5] Njegov nivo je prvo bio 7-9m viši nego sada, ali se postepeno spuštao, smanjujući tako površinu mora i formirajući nekoliko jezera u baltičkom regionu.[6][7]

Topologija i hidrografija

[uredi | uredi izvor]

Onješko jezero ima površinu od 9.700 km² bez ostrva i zapreminu od 280 km³; njegova dužina je oko 245 km, a širina oko 90 km. To je drugo po veličini jezero u Evropi i 18. po površini jezero na svetu. Njegove južne obale su uglavnom niske i neprekidne, dok su severne obale kamenite i neravne.[8] One sadrže brojne izdužene uvale zbog kojih obris jezera izgleda kao džinovski rak. U severnom delu leži veliko Zaonežje poluostrvo (rus. Заонежье); južno od njega je Veliko Klimenecko (rus. Большой Клименецкий) ostrvo. Zapadno od njih leži duboka (dublja od 100 m) oblast Velike Onjege (rus. Большое Онего) koja sadrži Kondopožski (rus. Кондопожская губа, dubina do 78 m), Ilem-Gorskajski (42 m), Ližemskojski (82 m) i Unickojski (44 m) zaliv. Jugozapadno od Velike Onjege nalazi se Petrozavodska Onjega (rus. Петрозаводское Онего) koje sadrži veliki zaliv Petrozavodsk i mali zaliv Jalguba i Pinguba. Istočno od Zaonježja nalazi se zaliv čiji se severni deo naziva Povenecki zaliv, i južni Zaonješki zaliv. Tu se smenjuju duboki delovi sa obalama i ostrvima koji cepaju zaliv na nekoliko delova. Njihov najjužniji deo, Mala Onega, dubok je 40-50m. Sve obale su kamenite.[4][9]

Pogled na Onješko jezero iz svemira, maj 2002
Brojevi označavaju:
  1. Svirski zaliv
  2. Petrozavodski zaliv i grad Petrozavodsk
  3. Veliki zaliv Onjeg
  4. Kondopozski zaliv
  5. Zaliv Mali Onjeg
  6. Zaoneški zaliv
  7. Povenetski zaliv
  8. Kiži ostrvo
  9. Jezero Vodlozero i Vodlozerski nacionalni park
  10. Ivinski izliv i reka Svir
  11. Rt Bešov Nos („Đavolji nos”)
  12. Veliko Klimenetsko ostrvo

Prosečna dubina jezera je 31 m, a najdublje mesto od 127 m nalazi se u severnom delu. Prosečna dubina je 50–60 m u sredini i penje se do 20–30 m u južnom delu. Dno je vrlo neravnog profila, prekriveno je muljem, a u severnom delu sadrži brojne rovove različitih veličina i oblika. Rovovi su odvojeni velikim plitkim obalama. Ovakva struktura dna je pogodna za ribu, a obale se koriste za privredni ribolov.[10][11]

Ekologija

[uredi | uredi izvor]

Dok je područje jezera nekada bilo čisto, nivo zagađenja se postepeno povećava, posebno u severozapadnim i severnim delovima gde se nalaze industrijski objekti Petrozavodsk, Kondopoga i Medvežjegorsk. U ovim oblastima je koncentrisano oko 80% stanovništva i više od 90% industrije basena. Zagađenje iz ova tri grada iznosi oko 190 miliona kubnih metara (6,7 milijardi kubnih stopa) kanalizacionih i drenažnih voda i 150 t emisija godišnje. Ljudska aktivnost rezultira sa oko 315 miliona kubnih metara (11,1 milijardi kubnih stopa) drenažne vode godišnje, od čega 46% otpada na industrijsku vodu i vodu za domaćinstvo, 25% otpada na atmosferske vode, a 16% na melioraciju. Ova drenaža sadrži 810 t fosfora i 17.000 t azota; 280 i 11.800 t redom, ovih elemenata se uklanja rekom Svir, dok se ostatak akumulira u jezeru. Brodovi i motorni čamci (oko 8.000 jedinica) donose naftno zagađenje na nivou od oko 830 t po godini plovidbe, kao i fenole (500 kg), olovo (100 kg) i okside sumpora, azota i ugljenika.[12]

Ekonomija

[uredi | uredi izvor]

Bazen jezera je glavni izvor granita, mermera i crnog škriljaca u Rusiji koji su eksploatisani u ovoj oblasti od ranog 18. veka.[13] Napredna je i metalurgija, posebno u oblasti Petrozavodska koja proizvodi oko 25% industrijskih proizvoda Karelije.[14][15] Vodostaj jezera kontrolišu hidroelektrane Nižnesvirskaja (rus. Нижнесвирская ГЭС, „Donji Svir”) i Vernesvirskaja (rus. Верхнесвирская ГЭС, „Gornji Svir”). Prva je izgrađena između 1927. i 1938. i ima vršnu snagu od 99 MW. Izgradnja Vernesvirske elektrane počela je 1938. godine, ali je prekinuta Drugim svetskim ratom i rad je nastavljen tek 1947. godine. Postrojenje je završeno 1952. godine i davalo je 1600 MW električne energije.[16] Povezana sa postrojenjem Verknesvirska akumulacija ima površinu od 9.930 km² i zapreminu od 260 km³, odnosno skoro isto kao i jezero Onjega. Njegovom konstrukcijom nivo vode jezera je podignut za 0,5 m.[17]

Jezero sadrži dobro razvijen sistem plovidbe koji je deo Volško-Baltičkog plovnog puta[18][19][20] i Belomorsko-baltičkog kanala, koji povezuje basene Baltičkog, Kaspijskog i severnog mora. Ovi kanali omogućavaju vodeni transport robe iz jezera u zemlje od Nemačke do Irana; najveći promet ide u Finsku, Švedsku, Nemačku i Dansku.[21] Kanal Onjega koji prolazi duž južne obale jezera trenutno se ne koristi.[4] Teretni saobraćan na Onješkom jezeru iznosi 10–12 miliona tona godišnje, od čega su oko 10.300 putovanja brodom.[12] Obale jezera sadrže dve luke (Petrozavodsk i Medvežjegorsk), 5 pristaništa (Kondopoga, Povenec, Šala, Vitegra i Vaznesenje (rus. Вознесенье)) i 41 pristanište.[9]

Ribarstvo je važna aktivnost na jezeru. Komercijalno se lovi oko 17 vrsta, uglavnom evropska zlatoperka, čagljevka, bela riba, žutoperka, manić, smuđ, grgeč, balavac, šaran, deverika, jezerski losos, štuka i nešto manje jaz, lipljen, klenić, keder i karaš.[4][21][22]

Dok na jezeru nema redovnog putničkog saobraćaja, ima nekoliko turističkih putovanja dnevno na rutama Petrozavodsk–Kiži, Petrozavodsk–Velika Guba i Petrozavodsk–Šala. Njima upravljaju hidrogliseri i motorni brodovi, a koriste se i za prevoz putnika.[23][24] Pored toga, putnički brodovi idu na relaciji Petrozavodsk – Šala.[25]

Jedrenje je popularna aktivnost na jezeru, a u Petrozavodsku postoji jedriličarski klub. Od 1972. godine, svake godine krajem jula jezero je domaćin najveće regate u Rusiji („rus. Онежская парусная регата“) koja je Otvoreno prvenstvo Rusije u ruskoj klasi krstarećih jahti „Open800“. Regata ima međunarodni status.[26]

Brodovi na pristaništu „Kiži” Teretna luka Petrozavodsk Petrozavodsk 1915.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Podatak za dužinu i širinu se navodi na sajtu russia.rin.ru, Pristupljeno 17. 4. 2013.
  2. ^ Mala enciklopedija Prosveta iz 1959. godine navodi površinu jezera 9.900 km², ali podaci variraju i do 9.700 km²
  3. ^ Mala enciklopedija Prosveta iz 1959. godine navodi ovu brojku, ruska vikipedija navodi 127 metara
  4. ^ a b v g S.V. Kislovskiy Did you know? The gazetteer of the Leningrad region. LA: Lenizdat, 1974, pp. 104–105
  5. ^ Wefer, Gerold (2002). Climate Development and History of the North Atlantic Realm. Springer. str. 217–219. ISBN 3-540-43201-9. 
  6. ^ A.V. Darinskii (1975). Leningrad Oblast. Lenizdat. str. 14—26. 
  7. ^ Gerold Wefer (2002). Climate development and history of the North Atlantic realm. Springer. str. 217—219. ISBN 3-540-43201-9. 
  8. ^ Encyclopedic Dictionary of Geography: Geographical names – Moscow: Soviet Encyclopedia. 1983, p. 319.
  9. ^ a b Lake Onega. russia.rin.ru. Retrieved on 2013-03-22.
  10. ^ Darinskii AV (1975). Leningrad Oblast. Lenizdat. str. 43—45. 
  11. ^ Karelia. Tourist portal Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. jul 2015). Ticrk.ru (2010-03-31). Retrieved on 2013-03-22.
  12. ^ a b Anthropogenic influences on the ecosystem of Lake Onega. Novgen.freeservers.com. Retrieved on 2013-03-22.
  13. ^ Onega Lake (in Russian)
  14. ^ Petrozavodsk in the Great Soviet Encyclopedia, 1969–1978 (in Russian)
  15. ^ Administration of Petrozavodsk. Official website Arhivirano 2011-07-26 na sajtu Wayback Machine (in Russian)
  16. ^ „Verkhnesvirskaya GES”. Great Soviet Encyclopedia. 
  17. ^ „Verkhnesvirsk Reservoir”. Great Soviet Encyclopedia. 
  18. ^ „VOLGO-BALTIЙSKIЙ VODNЫЙ PUTЬ • Bolьšaя rossiйskaя эnciklopediя - эlektronnaя versiя”. Arhivirano iz originala 10. 10. 2022. g. Pristupljeno 13. 02. 2023. 
  19. ^ „Volgo-Baltiйskiй vodnый putь”. 
  20. ^ „Struktura upravleniя i postroeniя VVP”. 
  21. ^ a b Onežskoe ozero in the Great Soviet Encyclopedia, 1969–1978 (in Russian)
  22. ^ Lake Onega (Karelia). Fishing in the Onega. Fish and their habitat Arhivirano 2010-05-07 na sajtu Wayback Machine. Vedlozero.ru. Retrieved on 2013-03-22.
  23. ^ Intercity (Water transport Petrozavodsk and Karelia) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. jul 2018). Ptz-trans.ru. Retrieved on 2013-03-22.
  24. ^ Traffic Information on passenger vessels. Kizhi about. Valaam, Fr. Solovki Arhivirano 2010-04-10 na sajtu Wayback Machine. Ticrk.ru. Retrieved on 2013-03-22.
  25. ^ Vesti Karelia. Comets go to Shalu Arhivirano 2011-07-20 na sajtu Wayback Machine. Vesti.karelia.ru. Retrieved on 2013-03-22.
  26. ^ The Onego Regatta. Gov.karelia.ru. Retrieved on 2013-03-22.

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Onjega na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Оњега_(језеро)&oldid=28723617”