Pavlovići
| Pavlovići | |
|---|---|
 Grb Jablanića | |
| Država | Kraljevina Bosna, Zemlje Pavlovića |
| Posedi | istočna Bosna i istočna Hercegovina |
| Osnivač | Pavle Radenović |
| Vladavina | nema precizno |
Pavlovići ili Jablanići su srpska srednjovekovna porodica koja je u doba Kraljevine Bosne (kraj XIV i prva polovina XV veka) upravljala istočnim i jugoistočnim delovima današnje Bosne i Hercegovine, zvanom Zemlje Pavlovića. Njihov najpoznatiji predstavnik i bio je knez Pavle Radenović (um. 1415). Nakon osmanskog osvajanja Kraljevine Bosne (1463) Pavlovići nestaju sa istorijske scene.[1][2][3]
Prošlost porodice Pavlovića
[uredi | uredi izvor]Najstariji poznati član Pavlovića bio je lokalni vlasteličić Raden Jablanić. Njegov sin Pavle Radenović (?-1415) se uzdiže tokom vladavine Tvrtka I (1338—1391) i postaje jedan od najmoćnijih velikaša kraljevine Bosne vladajući prostorom oko Krivaje i Prače. Kao dječak boravio je na dvoru kralja Stefana Tvrtka. Posle smrti najmoćnijeg bosanskog kralja, počinje proces osamostaljivanja vlastele i slabljenja Bosne. U ovom procesu Pavlovići su se izdigli u rang najmoćnijih srpskih velikaša.
Pošto su braća Beljak i Radič Sanković 15. aprila 1391. godine mimo znanja kralja Stefana Dabiše prodali dodjeljene posjede u Konavlima Dubrovniku, i tim činom prodali državnu teritoriju o kojoj je kralj mogao samo odlučivati, na Sankoviće je pokrenuta vojna akcija koju su predvodili vojvoda Vlatko Vuković i knez Pavle Radenović. Pavlovići zauzimaju Konavle te proširuje svoje posjede, kontrolišući sa Vlatkom carinu na Ledenicama.[1]
Pavle održava dobre odnose sa Dubrovačkom republikom i 1397. godine postaje njen građanin izdavši Dubrovčanima povelju o slobodnoj trgovini i zaštiti na njegovim posjedima. Kao jedan od najmoćnijih velmoža kraljevine Bosne aktivno učestvuje u previranjima oko vlasti, kako u Bosni tako i u Ugarskoj podržavajući Ladislava Napuljskog protiv Žigmunda Luksemburškog. Pavle umire 1415. godine od posledica ranjavanja koje je zadobio u lovu na Parenoj Poljani, nedaleko od Kraljeve Sutjeske odnosno Bobovca. Tom prilikom su ga na poljani napali zavjerenici iz porodice Zlatonosovića, po nalogu kralja Stefana Ostoje i Sandalja Hranića nanijevši mu smrtonosne povrede. Samog Pavla su ubili Sandaljevi ljudi, a sina mu Petra svezali su i poslali u bliski Bobovac.[4]
Nasleđuju ga sinovi Petar (1415—1420), koji 1420. godine gine u borbi sa Osmanlijama, te Radoslav (1420—1441) koji je bio oženjen Teodorom, ćerkom Vukca Hranića Kosače i sestrom Stefana Vukčića Kosače.
Vojvode Sandalj Hranić i Radoslav Pavlović su nominalno bili pod kraljevom krunom. Oni su najprije Sandalj 1419, a zatim i Radoslav 1426. godine prodali Dubrovčanima svoj dio Konavlja, da bi od 1430. do 1432. godine vodio protiv njih rat oko Cavtata osvojivši ga. Izvjesno vrijeme vladao je mir, ali kada su Dubrovčani počeli 1429. godine prokopavati malu prevlaku kojom je Cavtat spojen sa kopnom, imajući u vidu da ga pretvore u tvrđavu kojom bi branili posjede u Konavlima. Ovo je zasmetalo Radoslavu Pavloviću, pa je to i iskoristio kao povod za rat sa Dubrovačkom republikom, tvrdeći da on nije prodao Konavle već ih samo založio.
U ovom ratu Dubrovnik se obratio za pomoć od despota Đurđa Brankovića, kralja Stefana Tvrtka II Kotromanića, sultana Murata Drugog i kralja Žigmunda. Kao najbliži saveznici bili su im Sandalj Hranić i kralj Tvrtko. Tokom oktobra 1430. dubrovački poslanici su pred sultanovom portom uspjeli da dokažu da je Radoslavljeva povelja koju je priložio kao dokaz svojih tvrdnji falsifikat. Dubrovčani su izdejstvovali da im se vrate Konavle i tražili su bezuspješno odštetu u iznosu od 600.000 dukata.
Pored Dubronika, Radoslav se sukobljavao i sa Kosačama, porodicom svoje žene uspjevši da Stefana Vukčića Kosaču potisne iz Primorja. U humskom dijelu teritorija Pavlovića bila je uokvirena teritorijom Kosača i tu se granica mijenjala zavisno od promenljivih odnosa između ove dvije porodice. Sužavanje teritorije počelo je prodajom polovine Konavala Dubrovčanima 1426. (zapečaćeno mirom 1432) i gubitkom Trebinja i župu Vrm 1438. godine, kada je ga zauzeo Stefan Vukčić.[1]
Nakon smrti vojvode Radoslava novembra 1441. godine, na čelo vlastelinske kuće Pavlovića dolazi njegov sin Ivaniš Pavlović. Prvim potezima Ivaniš je potvrdio mir sa Dubrovnikom i sve ugovore svojih prethodnika, a Dubrovčani su decembra 1442. godine potvrdili Pavlovićima sva prava i povlastice. Drugi diplomatski korak bio je izmirenje sa ujakom Stefanom Vukčićem Kosačom, sa kojim su Pavlovići bili u sukobu, a koji im je preoteo teritorije u Primorju.[5] Umro je 1450. godine, a naslijedila su ga braća Petar i Nikola. Njih dvojica staju uz kralja Stefana Tomaša u borbi za odbranu Kraljevine Bosne protiv Osmanlija. Obojica su stradala 1463. godine tokom pada kraljevine Bosne pod osmanlijsku vlast, čime je ugašena vlastelinska porodica Pavlović.[3]
U bliskom srodstvu sa ovom porodicom bila je bosanska kraljica Kujava Radenović.
Posjed porodice Pavlović
[uredi | uredi izvor]
Pavlovića zemlja je istorijska oblast koja je nastala u srednjem vijeku kao posebna upravna cjelina srednjovjekovne Bosne, a kojom je vladala dinastija Pavlovića. Obuhvatala je veći dio današnje istočne Bosne. Naziv Pavlovića zemlja je uzet iz patronimika, koji su nosili tri generacije Pavlovih potomaka. Vodeći grad Zemlje Pavlovića bio je grad Borač, koji se nalazio nedaleko od današnjih Mesića u Rogatici.[6]
Najznačajnije tvrđave pod njihovom kontrolom bile su:
Pored toga imali su nekoliko carina, od kojih su najznačajnije bile kod:
Vladari iz porodice Pavlovića
[uredi | uredi izvor]- Jablan (?-?), vlasteličić
- Raden Jablanić (?-?) (pomenut 1380), vlasteličić
- Pavle Radenović (~1370-1415), knez
- Petar I Pavlović (1415—1420), vojvoda
- Radoslav Pavlović (1420—1441), Veliki vojvoda
- Ivaniš Pavlović (1441—1450), vojvoda
- Petar II Pavlović (1450—1463), vojvoda
- Nikola Pavlović (1450—1463), knez
Vidi još
[uredi | uredi izvor]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v Ćirković 2003, str. 37-45.
- ^ Blagojević 2003, str. 113-144.
- ^ a b Nilević 2010, str. 13-64.
- ^ Tošić 2003v, str. 357-366.
- ^ Nilević 1978, str. 349-361.
- ^ Ćirković 2003, str. 37.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Blagojević, Miloš (2003). „Državnost zemlje Pavlovića”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 113—144.
- Isailović, Neven (2017). „Prilog o delovanju kneza i vojvode Petra Pavlovića u bosansko-ugarsko-turskim sukobima početkom XV veka” (PDF). Istorijski časopis. 66: 173—208.
- Maliković, Dragi (2003). „Pavlovići i Turci”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 171—201.
- Nilević, Boris (1978). „Vojvoda Ivaniš Pavlović” (PDF). Prilozi. Institut za istoriju, Sarajevo. 14 (14-15): 349—361. Arhivirano iz originala (PDF) 29. 01. 2022. g. Pristupljeno 29. 01. 2022.
- Nilević, Boris (2010). „Poslednji Pavlovići - Bosna sredinom XV stoljeća” (PDF). Historijska traganja. 5: 13—64.
- Rokai, Peter (2003a). „Pavlovići i ugarski kraljevi”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 161—169.
- Sulejmanagić, Amer (2012). „Grb Pavlovića”. Bosna Franciscana. 36: 165—206.
- Tošić, Đuro (2001). „Vojvoda Petar Pavlović: Prilog istoriji Bosne početkom XV vijeka”. Jugoslovenski istorijski časopis. 34 (1-2): 35—46.
- Tošić, Đuro (2003a). „Glasinac u zemlji Pavlovića”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 77—90.
- Tošić, Đuro (2003b). „Pavlovića dio drijevske carine”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 235—245.
- Tošić, Đuro (2003v). „Pismo dubrovačkog poslanika Ivana Gundulića o smrti kneza Pavla Radenovića”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 357—366.
- Ćirković, Sima (1964a). Istorija srednjovekovne bosanske države. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Ćirković, Sima (1964b). „Sugubi venac: Prilog istoriji kraljevstva u Bosni”. Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu. 8 (1): 343—370.
- Ćirković, Sima (1964v). Herceg Stefan Vukčić-Kosača i njegovo doba. Beograd: Naučno delo.
- Ćirković, Sima (1982). „Pad Bosne i pokušaji otpora turskom osvajanju”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 390—402.
- Ćirković, Sima (2003). „Pavlovića zemlja (Contrata dei Paulovich): Postanak i razvitak velikaške teritorije”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 37—45.
- Ćorović, Vladimir (1940). Historija Bosne. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.
