Pređi na sadržaj

Plovilo

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Brod
Plivanje broda

Plovilo ili plovni objekat, naprava koja pliva – pluta i kreće se po površini vode ili zaranja i kreće se ispod nivoa površine vode.[1][2]

Plovnost

[uredi | uredi izvor]

Postojanje plovila omogućava pojava koja se zove plovnost. Svako tijelo, lakše specifične težine od tečnosti u koju je uronjeno, ostaje na površini – pliva.

Tijelo zauzima određeni položaj ravnoteže pod uticajem dviju sila: težine tijela i uzgona (Arhimedov zakon). Težina tijela ima hvatište u težištu tijela, a uzgon u težištu volumena istisnute vode. U položaju stabilne ravnoteže oba se hvatišta moraju nalaziti na istoj vertikali. Metacentr određuje stabilan položaj tijela koje pliva. To je tačka u kojoj smjer djelovanja uzgona na tijelo, koje je izvedeno iz položaja ravnoteže, siječe smjer težišnice u položaju ravnoteže. Ako se metacentar nalazi iznad težišta, onda se javlja par sila koje vraćaju tijelo u položaj ravnoteže i plivanje je stabilno. Da se postigne što veća visina metacentra nad težištem, a time i stabilnost, grade se plovila kojima je težište što niže a oblik trupa što povoljniji. Međutim, u ovome ima granica, jer je vrijeme klaćenja oko položaja ravnoteže to veće što je metacentar viši, a to je nepogodnost za stabilnost i sigurnost plovidbe.[1]

Posebno građena plovila kojima se plovnost po želji poništava povećanjem djelovanja gravitacione sile mogu da se kreću i ispod nivoa površine vode. To su podmornice i batiskafi.[2]

Istorijat

[uredi | uredi izvor]
Splav
Galija[3]

Plutajući balvan, deblo drveta, je prvo prirodno plovilo kojim su se spašavali i životinje i ljudi. Povezani balvani su splav. Izdubljeni balvan-deblo bio je prvi čamac-čun. Sa veslima je postao značajan pogotovo na rijekama. Zahvaljujući veslima čamac se mogao i kretati i usmjeravati. Veliki čamci postaju brodovi i kreću se pomoću vesala a njima se upravlja kormilom - krmom. To su galije. Čamac sa drvenom konstrukcijom na koju se razapinjala životinjska koža bio je prvi jedrenjak.[4][5] Pogonska snaga mu je vjetar. Kada je 1807.g. Fulton konstuisao prvi parni stroj, brodogradnja doživljava revoluciju. Para pod pritiskom preko prenosnih mehanizama pokreće lopatice i propelere čijim okretanjem se pogoni brod. Prvi put u istoriji kretanje ne zavisi isključivo od prirodnih okolnosti i direktne ljudske fizičke snage. Daljnjim usavršavanjem nauke i tehnologija nastaju motori sa unutrašnjim sagorijevanjem. Gabariti goriva se znatno smanjuju po jedinici pređenog puta. Čovjek sve dalje i sve sigurnije plovi. Električni pogon sa električnim motorima je važan naročito u kretanju podmornica ispod nivoa vodene površine. Nastaju i prva plovila na mlazni-reaktivni pogon. Atomska energija obezbijeđuje da sa gorivom od svega nekoliko stotina grama plovila prelaze hiljade nautičkih milja.

Jedrenjak[6]
Titanik[7] - parobrod
Nosač aviona
Supertanker

Podjela plovila

[uredi | uredi izvor]
  • Prema sredini u kojoj plove:
  • riječna i jezerska
  • morska
  • Prema materijalu od kojih su građena:
  • drvena
  • metalna
  • plastična
  • Prema pogonu:
  • Prema konstrukciji trupa:
  • Osnovna podjela plovila:[10]

Upotreba

[uredi | uredi izvor]
Trkačka scena ličnog plovila

Obično je svrha dizajna plovila omogućavanje ribolova i ekstrakcije resursa, prevoz tereta ili putnika, pomorsko obrazovanje ili slobodne aktivnosti, kao i za izvođenje borbenih ili spasilačkih operacija. Generalno, svrha vodenog vozila identifikuje njegovu namenu u datom podsektoru pomorske industrije.

Dizajn

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Brodska arhitektura

Dizajn na bazi koga se stvara vodeno vozilo obično nastoji da ostvari ravnotežu između unutrašnjeg kapaciteta (tonaža), brzine i plovnosti. Tonaža se pretežno razmatra u transportnim operacijama, brzina je važna za ratne brodove, a sigurnost je primarna briga za manje iskusne korisnike plovila tokom obuke i rukovanja u slobodno vreme. To je zbog visokog nivoa usklađenosti sa propisima koji je mandatoran za veća plovila, što osigurava vrlo retke slučajeve potapanja na moru. To se ostvaruje primenom opsežnog računskog modelovanja i testiranja modela pre početka izgradnje u brodogradilištu.

Propulzija

[uredi | uredi izvor]

Istorijski, vodena vozila su pokretali ljudi pomoću motki ili vesala, korištena su jedara koje pokreće pritisak vetra, i razne projektovane mašine koje stvaraju potisak ispod površine vode upotrebom motora sa unutrašnjim sagorevanjem ili na električnu energiju. Tehnološka istorija plovila u evropskoj istoriji može se podeliti na bazi brodske propulzije kao jednostavna plovila za veslanje, galije od 8. veka p. n. e. do 15. veka, jedrenjake u doba otkrića iz ranog 15. veka i ranog 17. veka, brodove sa punom opremom u doba plovidbe od 16. do sredine 19. veka.[15] Tokom doba pare korištene su pomorske parne mašine, uglavnom između 1770. i 1914. godine. Nakon toga u upotrebu je ušla parna turbina, kasnije gasna turbina i motori sa unutrašnjim sagorevanjem koji koriste dizel gorivo, benzin i LNG kao gorivo na prelazu iz 20. veka, što je dopunjeno u određenoj meri nuklearnim brodskim pogonom od 1950-ih u nekim pomorskim plovilima.[16] Trenutni tehnološki razvoj nastoji da identifikuje jeftinije, obnovljive i manje zagađujuće izvore pogona za plovila svih oblika i veličina.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b v Grupa autora, Enciklopedija leksikografskog zavoda, Jugoslovenski leksikografski zavod, Zagreb, 1962.g.
  2. ^ a b v Grupa autora, Mala enciklopedija Prosveta, Prosveta, Beograd, 1959.g.
  3. ^ Rutland, J. (1988) A galleon, 2nd rev. ed., Connaty, M. (ed.), London : Kingfisher. ISBN 978-0-86272-327-9.
  4. ^ Quiller-Couch, Arthur Thomas (1895). The Story of the Sea. 1. Cassell and Company. str. 760. 
  5. ^ Parker, Dana T. Square Riggers in the United States and Canada, pp. 6–7, Transportation Trails, Polo, IL, 1994. ISBN 0-933449-19-4.
  6. ^ Atholl Anderson (2018). Cochrane, Ethan E; Hunt, Terry L., ur. The Oxford Handbook of Prehistoric Oceania. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-992507-0. „Yet, no other major topic in Oceanic prehistory has proven so intractable, for almost no remains of offshore boats have been described and seafaring left neither a pre-European record of the structure and rigging of boats, except enigmatically in rock art, nor more than a faint ethnographic trace of the basic techniques of long-distance sailing, navigation, and seakeeping. That Oceanic seafaring can be discussed at all depends largely, and tenuously, upon its construction by proxy.” 
  7. ^ Official investigation report – the sinking of RMS Titanic (PDF) (1 izd.). London: The final board of inquiry. Arhivirano iz originala (PDF) 31. 10. 2017. g. Pristupljeno 27. 7. 2017. 
  8. ^ Griffiths, Denis (1993). „Chapter 5: Triple Expansion and the First Shipping Revolution”. Ur.: Gardiner, Robert; Greenhill, Dr. Basil. The Advent of Steam - The Merchant Steamship before 1900. Conway Maritime Press Ltd. str. 106—126. ISBN 0-85177-563-2. 
  9. ^ Gardiner, Robert J; Greenhill, Basil (1993). Sail's Last Century : the Merchant Sailing Ship 1830-1930. London: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-565-9. 
  10. ^ Dasgupta, Soumyajit (2013-03-04). „What are Ship Prefixes for Navy and Merchant Vessels?”. Marine Insight (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2018-10-30. 
  11. ^ „Summary of the Report from the Passenger Vessel Access Advisory Committee”. Arhivirano iz originala 14. 4. 2012. g. Pristupljeno 24. 4. 2012. 
  12. ^ „Review of Maritime Transport 2007, Chapter 2, Structure and ownership of the world fleet, p. 45” (PDF). 
  13. ^ Bruce, Peter; Dawson, Philip. The Ferry - A drive through history. Isle of Man: Ferry Publications. str. 9. 
  14. ^ „Why Gujarat's Ro-Ro ferry is a revolutionary step for Indian economy”. The Economic Times. 22. 10. 2017. Pristupljeno 2017-10-22. 
  15. ^ „The Age of Sail” (na jeziku: engleski). HMS Trincomalee. Arhivirano iz originala 16. 3. 2016. g. Pristupljeno 12. 4. 2016. 
  16. ^ „Rich Atlantic International --- Ship Prefix --- Glossary”. 2012-08-05. Arhivirano iz originala 5. 8. 2012. g. Pristupljeno 2019-11-27. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Plovilo na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пловило&oldid=27962308”