Портал:Medicina/Izabrani članak 2011.
Izabrani članci [uredi izvor]
Januar[uredi izvor]
Pregled vaginalnog sekreta je jednostavna i bezbolna metoda ispitivanja sekreta uzetog iz vagine, sa prednje i zadnje usne i kanala grlića materice. Od uzetog uzorka se pravi citološki razmaz koji se fiksira na mikroskopskoj pločici i boji specijalnim bojama. Posle bojenja vrši se mikroskopska analiza morfoloških osobina sekreta i ćelija u njemu u toku koje se mogu otkriti znaci zapaljenja vagine, grlića materice, uzročnici infekcije, dobroćudne i zloćudne ćelije i druge patohistološke promene.
Februar[uredi izvor]
Aspergerov sindrom (engl. AS ili AD) jedan je od nekoliko poremećaja iz autističkog spektra (engl. ASD) karakterizovan poteškoćama u društvenoj interakciji i ograničenim, stereotipnim interesima i aktivnostima. Takođe se naziva i Aspergerov poremećaj ili samo Asperger, mada, među kliničkim istraživačima nema puno saglasnosti oko toga da li ga treba zvati sindromom ili poremećajem.
Aspergerov sindrom razlikuje se od ostalih poremećaja iz spektra autizma po tome što kod njega, uopšteno, nema zastoja u jezičkom i kognitivnom razvoju. Ipak, u standardnom dijagnostičkom kriterijumu nije spomenuta motorička nespretnost i atipična upotreba jezika, što se često javlja.
Sindrom je dobio ime po austrijskom pedijatru Hansu Aspergeru, koji je 1944. godine opisao decu koja očigledno imaju normalnu inteligenciju, ali im nedostaje veština neverbalne komunikacije, fizički su nespretna i ne pokazuju empatiju. Pedeset godina kasnije poremećaj je ušao u međunarodnu klasifikaciju bolesti (engl. ICD) i dijagnostički i statistički priručnik za mentalne poremećaje (engl. DSM), ali su ipak ostala nerešena pitanja o njegovim aspektima.
Mart[uredi izvor]
Kateterizacija srca je invazivna dijagnostička metoda u kardiologiji u toku koje se kateter (tanka savitljiva plastična cevčica) provlači kroz prethodno „plasiranu“ kanilu na ulazu u arteriju ili venu u preponi ili ruci, kroz krvni sistem prema srcu. Primenom kateterizacije moguće je; ubrizgavanje lekova, direktno merenje pritiska u srčanim šupljinama, prikazivanje šupljina srca i koronarnih (srčanih) arterija, kontrastnom bojom vidljivom na rendgenskom snimku (angiografija), širenje krvnih sudova, (angioplastika), uzorkovanje tkiva srčanog mišića (biopsija) itd. Kateter služi i kao prostor kroz koji se do srca unose elektrode kojima se ispituje ili reguliše ritam srca. Kateterizacija srca je jedna od centralnih dijagnostičkih, terapijskih i hirurških procedura u lečenju kardiolvaskularnih bolesti. Zahvat izvodi interventni kardiolog edukovan za ovu vrstu dijagnostike.
April[uredi izvor]
Radijaciona bolest, radijacioni sindrom je skup znakova i simptoma koji se javljaju; u akutnom obliku u toku šestonedeljnog perioda posle izlaganja zračenju većem od 0,7 Gy (apsorbovano zračenje) u kratkom vremenskom periodu, nekoliko sati do 1-2 dana, i hroničnom obliku kao posledica kumulativnog efekta malih doza na dva i više radiosenzitivnih tkiva kroz duži vremenski period (najmanje pet godina), bez obzira da li se radi o spoljašnjem ili unutrašnjem zračenju. Smrt nakon zračenja može nastati i bez prethodnog razvoja sindroma bolesti ako je doza zračenja preko 10.000 rema, jer trenutno oštećuje centralni nervni sistem, disanje, cirkulaciju itd.
Prema načinu nastanka radijaciona bolest može biti zadesna (nastala u toku proizvodnje, primene, istraživanja, manipulacije ili lečenja radioktivnim materijalom) ili namerna (nakon primene radioktivnog oružja u ratnim ili terorističkim dejstvima). Na osnovu težine kliničke slike i posledica po zdravlje ozračenih ljudi bolest se deli na akutnu i hroničnu radijacionu bolest (sindrom).
Svaki stanovnik na zemlji izložen je prirodnom ili „pozadinskom“ zračenju i godišnje primi količinu do 3 mSv, (ne računajući medicinske preglede i radioterapiju), a osobe profesionalno izložene zračenju (oni koji se bave zaštitom od zračenja, rendgenolozi, invazivni dijagnostičari, zaposleni u nuklearnim elektranama...), godišnja ne bi trebale da prime dozu zračenja veću od 20 mSv (..."mora se nastojati da ta doza bude značajno niža"). Radijacija se svakodnevno akumulira u telu, ali telo se svakodnevno regeneriše pa izlaganje ovoj vrsti radijacije nije opasno. No kada je telo izloženo visokoj dozi radijacije u kratkom vremenskom periodu, procesi regeneracije ne mogu sanirati štetu i nastaje radijaciona bolest.
Maj[uredi izvor]
Bolničke infekcije, hospitalne infekcije, kućne infekcije (engl. Nosocomial infection), su sve vrste infekcija koje su nastala u bolnici ili nekoj drugoj zdravstvenoj ustanovi . Naziv za ovu vrstu infekcija potiče od grč. речи, νοσοκομείον-болница nosos -болест, komeo- да се брину о). Epidemiolozi bolničku infekciju definišu i kao:
„...lokalno ili sistemsko oboljenje (stanje) koje je rezultat nepoželjne reakcije organizma na prisustvo infektivnog agensa (jednog ili više) ili njegovih toksina, a koje nije bilo prisutno niti je pacijent bio u inkubaciji prilikom prijema u bolnicu ili neku drugu zdravstvenu ustanovu“ .
One predstavljaju značajan zdravstveni i opštedruštveni problem, sa nizom mogućih posledica medicinske, ekonomske, etičke i zakonske prirode. Učestalost bolničkih infekcija je različita u različitim bolničkim sredinama. Tačna učestalost je nepoznanica, zbog nepotpunog otkrivanja i prijavljivanja ovih infekcija, heterogenosti podataka prikupljanih primenom različite metodologije u različitim vremenskim periodima i zemljama. Procenjuje se da je u razvijenim zemljama stopa incidencije bolničkih infekcija, kod svih bolnički lečenih pacijenata 5-10%, a na odeljenjima intenzivne nege od 15 - 20%. Učestalost bolničkih infekcija, kod svih bolnički lečenih, u nerazvijenim zemljama je značajno veća i kreće se od od 10%-38,7%.
Juni[uredi izvor]
Balneoterapija (lat. balneum - „купање“), je metoda lečenja koja se zasniva na primeni mineralne vode, lekovitih gasova, i blata (peloida). Efekti balneoterapije se baziraju, pre svega, na hemijskom i mineralnom sastavu satojaka i njihovoj apsorpciji. Mineralne vode su prirodne vode temperature preko 20°C, koje u sebi sadrže više od 1 g/l rastvorenih mineralnih materija (silicijum, sumpor, selen, radijum itd) i imaju male količine materija sa jakim fiziološkim delovanjem (radioaktivni radon, jod). Pored terapeutskih učinaka kod raznih bolesti i povreda, balneoterapija pomaže psihofizičkom opuštanju i relaksaciji njenih korisnika uključujući tu i promenu klime, sredine, dijetetski režim ishrane (redukciona ishrana), aktivni i pasivni psihofizički odmor. Razvoj savremene tehnologije danas je omogućio da sve veći broj ljudi uživa u prednostima balneoterapije u svojim kućama koje su njeni korisnici opremili potrebnim sistemima i mineralnim vodama.
Juli[uredi izvor]
Etiologija homoseksualnosti je učenje o poreklu i uzrocima seksualne i estetske privlačnosti, kao potrebe uključenja u seksualnu ili emotivnu vezu sa osobom istog pola. Ona se bavi izučavanjem faktora i mehanizama oblikovanja nekih fizičkih ili mentalnih karakteristika seksualne naklonosti prema istom polu i složene interakcije; bioloških, psiholoških i socijalnih faktora koji u tome učestvuju. Kada su se saznanja o homoseksualnosti preselila iz oblasti psihijatrijske patologije u domen normalnog fiziološkog ljudskog seksualnog ponašanja, istraživanja su započeta u novim oblastima. Psihijatrija je uspela da definiše homoseksualnost, ali ne i njenu etiologiju, tj. uzroke. Zato je etiologija, u ovom kao i u drugim psihijatrijskim pitanjima vezanim za seksualnost ušla u oblast neurobiologije.
Kako bi stvorili celovitu sliku o homoseksualnosti, o kojoj postoje brojne predrasude, dileme i oprečni stavovovi potrebno je sveobuhvatno sagledati multifaktorijalnost ovog seksualnog opredeljenja ljudi, jer i do današnjih dana nije dokazan njena prava priroda nastanka. Trenutno, su istopolne osobe uključene u brojna naučna istraživanje, čiji je cilj da prouče kako biološke tako i psihološke uzroke homoseksualnosti i njene sociološke aspekte. Zato stalno raste broj objavljenih rezulatata bioloških istraživanja homoseksualnosti, posebno u specijalizovanim časopisima.
Međutim mudro je priznati da nauka može samo da formira „klimavu“ platformu kao polaznu osnovu na kojoj se mora izgraditi čvrsta građevina prava. Etiologija može da rasvetli i opovrgne mnoge mitove o polnim razlikama koji ponekad žive vekovima. Ona može da da objektivne razlike, na primer, između seksualne patologije na jednoj strani, i seksualne orijentacije u drugoj. Ali, se ne možemo osloniti na nauku i od nje tražiti da ona obezbedi pun odgovor na fundamentalna pitanja homoseksualnosti u vezi ljudskih prava, ljudskih sloboda i tolerancije među ljudima.
Čovek je lep samo kad voli na human način, jer onda postiže smisao i lepotu svog postojanja. Niko u mozgu nije pronašao „centar“ za ljubav. Ljubav je posledica prevazilaženja biološke zavisnosti čoveka od sopstvene anatomije i fiziologije. Bez tog iskoraka iz telesnosti i surove realnosti koja je opterećena mnogim predrasudama nema ni manifestacija slobodne ljubavi. Ono što je ugodno, što se voli, što ispunjava osećanjem zadovoljstva, nesumnjivo se nalazi u mozgu i njegovom neuronskom spletu koji reguliše i emotivnu vezu sa osobom istog ili suprotnog pola, samo tu vezu brojnim istraživanjima treba otkriti.
Avgust[uredi izvor]
Birgerova bolest, (engl. Morbus Büerger, lat. thromboangiitis obliterans, engl. Morbus Winiwarter-Buerger), je neaterosklerotična vaskularna bolest, koja se karakteriše minimalnom pojavom ateroma, segmentnim vaskularnim upalama, vazookluzivnim promenama, malih i srednjih arterija i vena u gornjim i donjim udovima.
Bolest pogađa 6 od 10.000 ljudi i povezana je sa pušenjem ili žvakanjem duvana, a njena težina i napredovanje u uskoj je vezi za nastavkom zloupotrebe duvana. Bolest se retko javlja kod dece, ali zato može biti povezana sa istorijom bolesti u Rejnoovom fenomenu i kod autoimunih bolesti.
Tipična znaci bolesti su; učestali bolovi, ponavljajući ishemični čirevi (ulceracije) i gangrena, počev od prstiju na rukama i nogama pa naviše do pripoja udova na trup. Kako se bolest razvija, često se kod ovih bolesnika izvrši i do nekoliko hirurških amputacija.
Septembar[uredi izvor]
Morbili, male boginje, ospice (lat. morbilli - „мала болест“) je virusno, veoma zarazno oboljenje iz grupe osipnih groznica, koje uglavnom pogađa decu. Bolest se klinički manifestuje opštom slabošću, malaksalošću, groznicom, zapaljenskim promenama na vežnjači, sluzokoži disajnih organa i pojavom ospe koja se postepeno širi po koži od lica i vrata, prema trupu i udovima. Inkubacija kod morbila je ustaljenja i iznosi 10-11 dana i bez ikakvih je simptoma, a u poslednjoj trećini inkubacionog perioda bolesnik je infektivan. Klinička slika bolest protiče kroz tri stadijuma a u nekim slučajevima može se okončati i komplikacijama kao što su zapaljenje pluća i mozga.
Dijagnoza morbila se postavlja na osnovu kliničke slike i otkrivanjem antitela u krvi. Specifična terapija morbila ne postoji. Njena pojava i komplikacije mogu se sprečiti, vakcinacijom dece od dvanaestog meseca starosti, zahvaljujući kojoj je veliki broj slučajeva u prošlosti značajno smanjen. U većini zemalja bolest podleže obaveznom prijavljivanju.
Oktobar[uredi izvor]
Angina pektoris, stenokardija, stezanje u grudima(od grč. речи, άγχειεν - стезати сузити i lat. речи pectus - прса ili od grč. речи στενός - узак и χαρδία - срце) je skup simptoma, među kojima je vodeći bol, koji se karakteriše; specifičnom lokalizacijom, zračenjem, dužinom trajanja i provokativnim faktorima. Bol najčešće lokalizovan u prekordijumu iza grudne kosti, nastaje kao posledica razlike između potreba za kiseonikom u srčanom mišiću (miokardu) i nemogućnosti koronarne (arterijske) cirkulacije srca da zadovolji sopstvene potrebe. Mehanizam nastanka bola u stenokardiji ili angini pektoris nije tačno poznat, ali se pouzdano zna da se on javlja kada je srčani mišić izložen hipoksiji izazvanoj mnogobrojnim uzrocima kad rastu potrebe miokarda za kiseonikom. Uz bol u anginoznom napadu se mogu javiti i neurovegetativni simptomi; tahikardija (ubrzan rad srca), povišen krvni pritisak, mučnina itd.
Osoba koji ima anginu pektoris može voditi normalan život, ali mora biti upoznata sa svojim stvarnim zdravstvenim stanjem i mogućim rizicima, da redovno uzima propisanu terapiju, redovno posećuje lekara i istrajno do kraja života sprovodi pravilan i zdrav način života.
Novembar[uredi izvor]
Spavanje je prirodno, periodično i fiziološki revirzibilno stanje koje karakteriše smanjena percepcija i reagovanje na spoljašnje draži. Ono je praćeno kompleksnim bihejvioralnim (hrkanje, mrmljanje, okretanje u krevetu itd) i biološkim procesima (izmena srčane frekvencije, disanja, sekrecije hormona itd).
Spavanje je univerzalni oblik ponašanja koji se javlja kod svih životinjskih vrsta, od insekata do sisara. Iako spavanje već vekovima fascinira ljude i predmet je konstantnog istraživanja od strane mnogih naučnih disciplina, njegove fiziološke funkcije nisu sasvim poznate iu velikoj meri se mogu podvesti pod hipoteze, iako čovek spavajući provede približno trećinu života. Ono je od posebne važnosti za psihijatriju jer se gotovo sve psihijatrijske bolesti između ostalog manifestuju nekim oblikom poremećaja spavanja, pa su ovi poremećaji često u sklopu standardizovanih dijagnostičkih kriterijuma za određene psihijatrijske bolesti.
Decembar[uredi izvor]
Venski čir, (lat Ulcus venosum), venski ulkus, je promena na koži koje se javlja zbog nepravilnog funkcionisanja zalistaka u venama, najčešće na nogama u predelu potkolenica (Ulcus cruris venosum). Kod 70% do 90% hroničnih rana javlja se venski čir.