Pređi na sadržaj

Potez XV

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Potez XV

Avion Potez XV
Opšte
Namena izviđač/laki bombarder avion
Posada 2
Proizvođač Avions Henry Potez.
Prvi let 1921.
Početak proizvodnje 1923. - 1931.
Dimenzije
Dužina 12,70 m
Razmah krila 8,60 m
Visina 3,20 m
Površina krila 45,01 m²
Masa
Prazan 1.365 kg
Normalna poletna 1.870 kg
Pogon
Klipno-elisni motor 1 × Lorraine-Dietrich 12Db / Renault 12Fe
Snaga 1 x 276 / 224 kW kW
Performanse
Maks. brzina na Hopt 202 km/h
Dolet 570 km
Plafon leta 5.250 m
Brzina penjanja 175 m/min

Potez XV je jednomotorni, dvosedi, dvokrili francuski avion namenjen izviđanju. Konstruisan je krajem 1920. godine, prvi put poleteo oktobra 1921[1].

Projektovanje i razvoj

[uredi | uredi izvor]
Avioni Potez 15 u formacijskom letu

Avion Potez XV su samoinicijativno projektovali Anri Potez i Louis Coroller početkom 1920. godine. Prototip je poleteo u oktobru 1921. i prikazan je na Pariskom salonu aeronautike te godine. Nakon uspešnog ispitivanja, avion je prihvatilo Francusko ratno vazduhoplovstvo kao izviđačku letelicu. Prvi avioni su proizvedeni i isporučeni krajem 1923. godine.

Tehnički opis

[uredi | uredi izvor]

Drvena konstrukcija dvokrilac sa fiksnom stajnim trapom. Trup je prekriven, sa aluminijumskim limom prednji deo aviona motor i oko motora, drvenom lepenkom je pokriven deo trupa na kom se nalaze kabine, a impregniranim platnom je prekriven deo trupa iza kabina i rep aviona. Posada sedi u dva otvorena kokpita u tandem rasporedu pilot napred a strelac pozadi. Krila su drvene konstrukcije prekrivena platnom. Pravougaonog su oblika i istih dimenzija i gornje i donje krilo. Konvencionalni fiksni stajni trap je sa zajedničkom pravom osovinom a ispod repa aviona se nalazi drvena drljača. Motor se nalazi u kljunu aviona a hladnjaci se nalaze ispod trupa, između nogu stajnog trapa. Elisa je vučna dvokraka drvena fiksnog koraka. Rezervoari za gorivo se nalaze u trupu. Pilot je koristio jedan fiksni mitraljez 7,7 mm (0,30 in) Vickers sa sinhronizatorom, izviđač/strelac je koristio dvostruki mitraljez Levis 7,7 mm (0,30 in) koji je bio postavljen na rundeli.

Varijante aviona Potez XV

[uredi | uredi izvor]

Avion Potez XV je pravljen u nekoliko varijanti:

  • Potez XV A2 - izviđački avion
  • Potez XV B2 - bombarder i izviđač
  • Potez XV HO2 - prototip hidroaviona
  • Potez XVII - izvozna varijanta aviona Potez 15 za Bugarsku

Zemlje koje su koristile Avion Potez XV

[uredi | uredi izvor]

Operativno korišćenje

[uredi | uredi izvor]

Prvi korisnik aviona Potez XV je bilo francusko Ratno Vazduhoplovstvo, od kraja 1923. Najmasovniji korisnik je postalo poljsko ratno vazduhoplovstvo sa 110 kupljenih aviona od Francuske i 135 proizvedenih u Poljskoj.

U okviru poljskog vazduhoplovstva, oni su korišćeni od kraja 1924. njihovo povlačenje iz borbenih jedinice počelo je 1927. godine, a zatim su se koristili za obuku pilota do sredine 1930-ih.

120 aviona su prodata Rumuniji, 12 Španiji, a osam Danskoj. Šest Poteza XVII su prodata Bugarskoj, a 25 primeraka Poteza XV A2 su korišćeni u Jugoslaviji.

Korišćenje aviona Potez XV u Kraljevini Jugoslaviji

[uredi | uredi izvor]

Prilikom posete Francuskoj general M. Uzelac je naručio od fabrike Potez jedan avion Potez XV. Prvi avion ovog tipa VKSHS je primila 1923. kao uzorak za ispitivanje i dobio je oznaku Nō 10. Pokretao ga je motor Lorraine-Dietrich 12D snage 370 KS. Njegovo uspešno testiranje dovelo je sledeće godine do nabavke 24 aviona, ovog tipa sa motorima Lorraine-Dietrich 12Db snage 400 KS, dobijenih od Francuske "na skladištenje" (bar u početku su bili u francuskom vlasništvu).

Godine 1924, u službu Vazduhoplovstva Kraljevine SHS uvedeno je, 24 aviona Potez XV A2 koji su poslužili za opremanje dve nove izviđačke eskadrile formirane u novembru iste godine (6. eskadrila u Novom Sadu i 7. u Sarajevu). Ovi avioni su bili numerisani brojevima Nō 521 – 544. Ti avioni su bili glavni izviđački tip aviona do dolaska novih Brege 19. Krajem 1928 godine u zemunskoj fabrici Zmaj su ovim avionima ugrađene elise Mervil[2].

Tokom dvadesetih godina u Pomorskom vazduhoplovstvu nisu imali hidroavione koji bi mogli duže da lete iznad 3.500 metara što je bio jedan od uslova za sticanje zvanja vojnog pilota. Zato su tadašnji hidropiloti, u cilju sticanja ovog uslova, išli za Mostar gde su leteli na avionu Potez XV.

Prvi Potez XV uništen je u udesu 23. aprila 1926. godine a posada: pilot poručnik Eugen Njegovan i izviđač potporučnik Lončarić je preživela. Avion je pripadao 1. vazduhoplovnom puku iz Novog Sada. Sledeći Potez XV pao je u šumu Kolparicu kod Kotor Varoši 10. septembra 1927. Tom prilikom poginuli su pilot narednik Dačić i izviđač potporučnik Marinković.

Poslednji trag o upotrebi Poteza XV nalaze se u podatku o prinudnom iskakanju iz tog aviona narednika Slavka Premca, 7. oktobra 1933. godine. Kod nas su ovi avioni bili poznati po svom originalnom nazivu Potez 15 (često i kao Potez XV) ili kao Potez 15 - 400 KS, Potez XV Loren 400 KS ili Potez Loren-Ditrih 400 KS.

Poslednji primerci povučeni su iz upotrebe tridesetih godina dvadesetog veka.

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 07. 04. 2016. g. Pristupljeno 27. 01. 2016. 
  2. ^ Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]
  • Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8. 
  • Mikić, Sava (1933) (na ((sr))). Istorija jugoslovenskog vazduhoplovstva. YU-Beograd: Štamparija D. Gregorić.
  • O. Petrović; Vojni aeroplani Kraljevine SHS/Jugoslavije (Deo I : 1918 – 1930), Let 2/2000. Beograd, 2000.
  • Đokić, Nebojša; Radovanović, Radovan (2017). „STVARANjE VAZDUHOPLOVSTVA KRALjEVINE SHS I FORMIRANjE RATNE DOKTRINE”. Zapisi (na jeziku: (jezik: srpski)). Požarevac: Istorijski Arhiv Požarevca. 6: 113 — 126. ISSN 2334-7082. 
  • D. Lučić: Osnovi praktične aerodinamike sa opisima aeroplana, Biblioteka „Vazduhoplovnog Glasnika“, Novi Sad, 1936,

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Potez XV na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Потез_XV&oldid=27887315”