Prva sarajevska brigada JVuO
| Prva sarajevska brigada Romanijskog korpusa - Gorski štab 220 | |
|---|---|
 Zastava Jugoslovenske vojske u otadžbini | |
| Postojanje | 1942-1945. Mesto formiranja: Sarajevo |
| Zemlja | Jugoslavija u ratu 1941—1945. |
| Formacija | brigada |
| Deo | Jugoslovenske vojska u otadžbini |
| Komandanti | |
| Komandant | Savo Derikonja |
Prva sarajevska brigada je bila vojna formacija u rangu brigade u sastavu Romanijskog korpusa - Gorski štab 220 regularne vojske Kraljevine Jugoslavije tokom Drugog svjetskog rata pod imenom Jugoslovenska vojska u otadžbini. Za teritoriju Istočne Bosne, formirani su Romanijski i Drinski korpus Jugoslovenske vojske u otadžbini, na teritoriji srezova: Vlasenica, Rogatica, Kalinovik, Kladanj i Sarajevo. Sarajevski srez je podijeljen na dva dijela, pa je na osnovu ove podjele uspostavljena i vojna organizacija podjele Sarajeva i okoline na dvije brigade: Prvu sarajevsku brigadu i Drugu sarajevsku brigadu. Na prvom dijelu ovoga sreza djelovala je Prva sarajevska brigada na čijem čelu se nalazio Savo Derikonja, dok je komandant prvog dijela Sarajevskog sreza, bio Stjepan Lučić. Komanda njegovih jedinica se nalazila u selu Luke, gdje je bilo i administrativno sjedište slobodne opštine Pale. Pored toga, u selu Luke je u toku rata 1943. godine izgrađena i crkva Svetog Proroka Ilije. Crkva je 1956. godine srušena po naredbi ondašnjih vlasti, jer se narod okupljao kako su oni smatrali oko četničke tvorevine. Zona odgovornosti brigade je bio sjeverni dio Sarajevskog sreza.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
1942. godina[uredi | uredi izvor]
Prva sarajevska brigada je formirana oko 10. septembra 1942. godine, na planini Ozren u neposrednoj blizini Sarajeva. U ovom periodu na Ozren dolazi štab Romanijskog korpusa pod komandom kapetana Milorada Momčilovića kada se oraniizuje službeno formiranje dvije sarajevske brigade. Na čelo 1. sarajevske brigade postavljen je pješadijski potporučnik Sava Derikonje. On je upravo tada unaprijeđen u čin pješadijskog potporučnika i odlikovan Karađorđevom zvezdom za zasluge koje je ranije stekao u borbi za zaštitu srpskog naroda na ovim prostorima. Savo je već bio od naroda izabran za komandanta, a šta je komanda Istočne Bosne i Hercegovine potvrdila i Vrhovna komanda se sa tim složila. Za načelnika i ađutanta te brigade, postavljeni su dva aktivna oficira u činu poručnika. Muslimansko stanovništvo, koje je živjelo izmiješano sa Srbima, a koje nije učestvovalo u pokolju srpskog stanovništva, ostalo je u svojim selima Hadžići, Sirovine, Rakova Noga, Knežina, Šahbegovići, Žep i druga. Savo Derikonja je u muslimanska sela postavio posade radi obezbjećenja muslimanskog življa. Ishranu ovih posada snosilo je selo u kome je ista postavljena. Ove su se posade s vremena na vrijeme smjenjivale. U ta sela nijedna druga jedinica nije imala pravo da dolazi, bez odobrenja komandanta brigade, Sava Derikonje. S obzirom da je Prva sarajevska brigada oskudjevala u naoružanju i u drugim vojnim potrebama, kao i u ishrani, nije mogla da vrši zamašnije operacije protiv okupatorskih jedinica, Vrhovna komanda JVuO je u nekoliko navrata slala ovoj brigadi novčanu pomoć.[2]
1943. godina[uredi | uredi izvor]
Marta mjeseca 1943. godine, Prva sarajevska brigada učestvuje u borbama protiv jakih komunističkih snaga koje su prešle rijeku Neretvu. Borbe su vođene na Treskavici, Oblju, Miljevini, pod komandom Vojislava Lukačevića, kao i borbama kod Kalinovika zajedno sa četnicima Crne Gore pod komandom majora Pavla Đurišića. Uskoro, Prva sarajevska brigada se morala vratiti na matični teren, koga su ugrožavale hrvatske ustaške i domobranske jedinice. Kod Kalinovika, Savo Derikonja je prvi put predstavljen generalu Draži Mihailoviću, i na njega ostavio dobar utisak, i kao vojnik i kao čovjek. Draža je tom prilikom rekao Savu da mu je poznat njegov aktivni rad i njegova časna borba, zbog čega će ga imati u vidu.
Početkom oktobra 1943. godine vršen je napad na neprijateljske garnizone u Višegradu i Rogatici, gdje su se nalazile znatne snage Nijemaca i Hrvata. U tome napadu učestvovala je i Prva sarajevska brigada pod komandom Save Derikonje. Višegrad je oslobođen 5. oktobra a Rogatica 13. oktobra[3] Neprijatelj se povlačio ka ustaškom uporištu na Sokocu, nedaleko od Han Pijeska. Dalja operacija prema Sarajevu prekinuta je zbog iznenadnog napada partizana. Vrhovna komanda Vermahta 27. oktobra 1943. zabilježila je:[3] „Balkan: Na prostoru Višegrad-Sarajevo vode se borbe između četnika i komunista.” Glavni razlog završetka operacija Jugoslovenske vojske u otadžbini u okolini Sarajeva, kao i ne ulazak u sam grad bili su napadi partizanskih jedinica koji su za cilj imali slabljenje moći boraca Jugoslovenske vojske u otadžbini i prekidanje njihove akcije oslobođenja mjesta u neposrednoj okolini Sarajeva, kao i samog Sarajeva.[4]
1944. godina[uredi | uredi izvor]
Tokom jeseni 1944. Vrhovna Komanda JvuO sa izvjesnim brojem trupa iz Srbije se zadržala na prostoru Prve sarajevske brigade Romanijskog korpusa. Vojska je bila raspoređena po selima: Vučija Luka, Bogovići, Jelovci, Ozren, Brdo, Žunovi, Kostreša, Visojevica, Draževići, Rakova Noga, Nišići. Na teritoriji čija zona odgovornostije potpadala pod 1. sarajevsku brigadu nalazle su se dvije vojne bolnic jedna u selu Nišići, kao i jedna u selu Okruglci, a njihovi kapaciteti nisu bili dovoljni da prime sve ranjenike i bolesnike koji su tu pristizali. Lijekova nije bilo kao ni dovoljno ljekara za ukazivanje najnužnije pomoći. Da bi se što je moguće više pomoglo ranjenicima pridošlim iz Srbije, komandant Brigade Savo Derikonja i komandant Prvog dijela Sarajevskog sreza, Stjepan Lučić, su preko predsjednika opštine naredili da se lakši ranjenici njeguju po domaćinstvima. Njih je ovdašnji srpski narod primio kao rođenu braću u nevolji i svi su im prižili sve što su mogli.[5]
Tokom 10. septembra oslobođeno je naselje Podlugovi, koje se nalazilo u prvom dijelu sarajevskog sreza, a u samoj zoni odgovornosti 1. sarajevske brigade, dok je gradić Breza oslobođen dan kasnije 11. septembra. [6]
1945. godina[uredi | uredi izvor]
Prva sarajevska brigada se nije povlačila sa svoga matičnog terena. Tu je vodila borbe sa komunistima, sve dok oni nisu ušli u Sarajevo 6. aprila 1945. godine. Nakon toga, sa Savom je ostalo oko 45 do 50 četnika da nastave borbu protiv komunista, dok su se ostali borci razišli kućama, na nagovor Derikonje. Savina grupa nije mogla da dejstvuje u cjelini, već je to činila po grupicama od tri ili pet boraca. Naročito su bili aktivni pred izbore, 11. novembra 1945. godine. U zvaničnim dokumentima, komunisti tvrde da su kod Pala 1947—1948. ubili Savu Derikonju, međutim, njegovo tijelo nije nikad javno izloženo, kao što su to inače radili sa ostalim odmetnicima. Savo Derikonja je, po tvrdnji njegovih boraca, umro od zadobijenih rana, u ljeto 1948. godine u svojoj bazi, negdje u planini nedaleko od sela Visojevica, Draževići, Rakova Noga.[6]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Sarajevo
- Romanijski korpus - Gorski štab 220
- Spisak jedinica JVuO
- Jugoslovenska vojska u otadžbini
- Drugi svjetski rat u Jugoslaviji
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Formacija Jugoslovenske vojske (četnika)”. Pogledi. Arhivirano iz originala 13. 08. 2016. g. Pristupljeno 18. 4. 2020. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2016)
- ^ „Prva sarajevska brigada”. Savremena istorja. Pristupljeno 18. 4. 2020.
- ^ a b „Srbi u Ratnom dnevniku Vrhovne komande Vermahta”. Skribd. Arhivirano iz originala 03. 08. 2016. g. Pristupljeno 18. 4. 2020. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. avgust 2016)
- ^ „Četnici na pragu Sarajeva 1943. godine”. Pale lajv. Pristupljeno 18. 4. 2020.
- ^ „Istorijska prevara: Spisak gradova koji su oslobodili četnici a ne partizani”. Savremena istorja. Pristupljeno 18. 4. 2020.
- ^ a b „Savremena istorija: Iz knjige "Sjećanje na Sava P. Derikonja" autora Ozrena Grujića”. IN4S. Pristupljeno 18. 4. 2020.