Pređi na sadržaj

Rezervat prirode

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Rezervat Bistiško Branište

Rezervat prirode (takođe i prirodni rezervat) je područje neizmenjenih prirodnih odlika sa reprezentativnim prirodnim ekosistemima, namenjeno isključivo za očuvanje izvorne prirode, genskog fonda, ekološke ravnoteže, praćenje prirodnih pojava i procesa, naučna istraživanja kojima se ne narušavaju prirodna obeležja, vrednosti, pojave i procesi.[1] Rezervati su karakteristični po staništima biljaka i životinja, a u njima je strogo zabranjen svaki vid aktivnosti koji može da naruši ravnotežu živog sveta.[2] [3]

Međunarodna definicija

[uredi | uredi izvor]

Za rezervat prirode se koriste brojni sinonimi u svetu poput biorezervat, rezervat biosfere, prirodni rezervat, zatim prezervat, utočište divljeg sveta, prirodni refugijum i dr. Prema definiciji MUZP-a rezervat je zaštićeno područje gotovo iskučivo namenjeno naučnom istraživanju, u kome se čuvaju i štite izuzetni primerci geoloških tvorevina, retkih i ugroženih vrsta biljaka i životinja. Njegova namena je njihovo očuvanje, zaštita i proučavanje u naučne svrhe i u cilju monitoringa ekosistema i životne sredine.[4] Hijerahijski, rezervat prirode ima viši stepen zaštite od nacionalnog parka i nosi kategorije Ia i Ib.[5]

Prema Zakonu o zaštiti prirode u Srbiji se rezervati prirode dele u dve kategorije:[6]

  • strogi rezervat prirode (područje neizmenjenih prirodnih odlika sa reprezentativnim prirodnim ekosistemima, namenjeno isključivo za očuvanje izvorne prirode, genskog fonda, ekološke ravnoteže, praćenje prirodnih pojava i procesa, naučna istraživanja kojima se ne narušavaju prirodna obeležja, vrednosti, pojave i procesi) i
  • specijalni rezervat prirode (područje sa neizmenjenom ili neznatno izmenjenom prirodom, od naročitog značaja zbog jedinstvenosti, retkosti ili reprezentativnosti, a koje obuhvata stanište ugrožene divlje vrste biljaka, životinja i gljiva, bez naselja ili sa retkim naseljima u kojima čovek živi usklađeno sa prirodom)

Istorijat rezervata prirode

[uredi | uredi izvor]

Prvi koraci u zaštiti područja kao rezervata napravljeni su još u trećem veku pre nove ere, kada je osnovano utočište za divlji svet na današnjoj Šri Lanki na planini Mihintale, a ova zaštita imala je religijske karakteristike.[7] Prvi moderni (privatni) rezervat osnovao je 1821. godine prirodnjak Čarls Voterton na svom imanju u zapadnom Jorkširu u Engleskoj.[8] Prvi državni rezervat nastao je 1836. u Pruskoj, u blizini grada Bona, poznat pod imenom Drahenfels.

  • Mihintale
    Mihintale
  • Votertonov posed
    Votertonov posed
  • Drahenfels
    Drahenfels
  • Barguzinski
    Barguzinski
  • Marae Moana
    Marae Moana

Prvi rezervat koji je oformljen isključivo u svrhu naučno-istraživačkog rada, nastao je 1916. godine u Carskoj Rusiji, na obalama Bajkalskog jezera, poznat pod imenom Barguzinski.[9] Po površini najveći prirodni rezervat na svetu Marae Moana, nalazi se u Tihom okeanu i obuhvata morsko prostranstvo oko Kukovih Ostrva na 1,9 miliona km2.[10]

Rezervati prirode u Srbiji

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Rezervati prirode Srbije

Jedno od najstarijih zaštićenih područja na teritoriji današnje Srbije je Obedska bara. Austrougarski dvor 1874. je proglasio ovo područje carskim lovištem i zaštitio ga, da bi u doba Karađorđevića, 1919. godine postalo zaštićeno kraljevsko lovište, a od sredine HH veka je rezervat prirode. [11]Neki od najstarijih zaštićenih područja u Srbiji su i Felješana (1948), Mustafa (1948) i Danilova kosa (1950), zaštićeni kao strogi odnosni opšti rezervati.[12]

  • Felješana
    Felješana
  • Obedska bara
    Obedska bara
  • Đavolja varoš
    Đavolja varoš
  • Carska bara
    Carska bara

U Srbiji je zakonom zaštićeno 75 rezervata prirode, a pet je u postupku zaštite, kao što su Đavolja varoš, Krupačko blato i dolina reke Veliki Rzav. Poseta rezervatima je strogo kontrolisana i omogućena je isključivo u naučno-obrazovne svrhe uz posebnu dozvolu staratelja zaštićenog područja.[13]

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „Rezervati prirode”. zzps.rs. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  2. ^ „nature reserve”. dictionary.cambridge.org. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  3. ^ „nature reserve”. britannica.com. Pristupljeno 15. 12. 2024. 
  4. ^ „APPENDIX 9: IUCN Reserve Definitions” (PDF). epa.wa.gov.au. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  5. ^ „IUCN kategorizacija”. zastitaprirode.endemit.org.rs. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  6. ^ „Strogi i specijalni rezervat prirode Član 29”. paragraf.rs. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  7. ^ „Sri Lanka Wildlife Conservation Society (SLWCS)”. Arhivirano iz originala 28. 10. 2011. g. Pristupljeno 27. 10. 2011. 
  8. ^ „Walton Hall history”. Arhivirano iz originala 20. 8. 2010. g. Pristupljeno 17. 12. 2012. 
  9. ^ Weiner, Douglas R. (1988). Models of Nature: Ecology, Conservation, and Cultural Revolution in Soviet Russia. University of Pittsburgh Press. str. 29. ISBN 978-0-8229-5733-1. 
  10. ^ „Cook Islands creates marine reserve 8,000 times its size”. RTE. 14. 7. 2017. 
  11. ^ „O Obedskoj bari”. obedskabara.com. Pristupljeno 15. 12. 2024. 
  12. ^ „Pregled zaštićenih područja”. srbijasume.rs. Pristupljeno 15. 12. 2024. 
  13. ^ „Zakoni i propisi - Zakon o zaštiti prirode”. pzzp.rs. Pristupljeno 15. 12. 2024. 

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Резерват_природе&oldid=28916912”