Romantizam (književnost)

KNjIŽEVNOST

antika helenska književnost rimska književnost srednjovekovna renesansa trečento petrarkizam barok rokoko klasicizam novi vek prosvetiteljstvo sentimentalizam preromantizam romantizam realizam nadrealizam naturalizam parnasizam simbolizam impresionizam modernizam postmodernizam savremena

Romantizam je književnoistorijski tipološki pojam i književni pokret. S početka 19. veka ponikao je kao suprotnost klasicizmu, i koji je predmetom umetnosti i književnosti smatrao svet čovekovih osećanja, i nasuprot racionalizmu isticao iracionalizam, osporavajući teze o antičkoj umetnosti kao idealnoj i tražeći svoja izvorišta u narodnoj umetnosti i usmenom stvaranju vlastitog naroda, ali i stranih, često do tada egzotičnih, naroda, odnosno u udaljenim istorijskim razdobljima.

Nastanak pojma i širenje značenja

Romantizam se kao književni pravac razvio u vodećim evropskim književnostima, najpre u Nemačkoj, a zatim u Francuskoj i Engleskoj književnosti, a uskoro je zahvatio i književnosti naroda koji su u to vreme stvarali svoju nacionalnu svest dobijajući podsticaje od romantičarskih ideologija. Stilska formacija romantizma manje je koherentna od klasicizma ili klasnijeg realizma, prevladava u evropskim književnostima u epohi koja obuhvata poslednju deceniju 18. veka - ponegde s jače naglašenim predromantičkim stilovima i periodima - i traje kroz prvu trećinu 19. veka (sve do 40te godine), ali ostavlja svoje tragove i u kasnije vreme, najviše u lirskom pesništvu, a duže trajanje romantizam beleži u književnosti s naglašenom nacionalnom funkcijom.

Pojam nastaje kao pridev "romantičan" i označava nešto što je nalik na srednjovekovni roman, dakle nešto fantastično, pustolovno, čudesno, zatim i osećajno, i već u svome nastajanju nije bio isključivo vezan za književnost i umetnost, nego je proklamovao određeni životni stav i tip vladanja, a tom je širokom i mnogovrsnom značenju doprinela i romantičarska književnost, pa je njegova upotreba danas vrlo široka i u govornom jeziku.

Kao književnoistorijski pojam pojavljuje se u 17. veku u Engleskoj (1674) i Francuskoj (1669), najpre se primenjuje na italijanske pesnike Ariosta, Bojarda i Pulčija, a kod Vortona (On the origin of romantic fiction in Europe 1774) već je shvaćena suprotnost srednjovekovne i renesansne književnosti klasicizmu. Iz Engleske prelazi ovaj pojam u Nemačku, a upotrebljava ga Herder (1766), a zatim i nemački istoričar u značenju "sve poezije napisane u tradiciji drugačijoj od one koja potiče iz klasične antike" (Velek). Kao opoziciju pojmu "klasično" razvili su termin "romantičan" i "romantično" braća Šlegel posebno Avgust Vilhelm Šlegel u svojim predavanjima između 1798. i 1811. godine, u kojima su kao romantična književnost označena dela Šekspira, španska drama i romansa, škotske balade, nemački epovi i pesništvo italijanske renesanse.

Načela romantizma

1. Dominacija stiha: pesma, balada, roman u stihovima, bajka u stihu, poema
2. Napuštanje klasicističkih ideala
3. Ističe se problem genija
4. Beg od stvarnosti u svet snova, mašte, u prošlost (srednji vek)
5. Subjektivizam i individualizam
6. Interesovanje za neobično, izuzetno
7. Ženski likovi imaju atribut božanskog bića
8. Ljubav je platonska, spiritualna
9. Nacionalna obeležja
10. Interesovanje za folklor
11. Motivi ljubavi, rodoljublja, prirode
12. Svetski bol
13. Jezik je kitnjast, slikovit

Predstavnici

Engleska

• Semjuel Tejlor Kolridž
• Vilijam Vordsvort
• Persi Šeli
• Džon Kits
• Bajron

SAD

• Edgar Alan Po
• Henri Dejvid Toro
• Ralf Voldo Emerson

Rusija

• Aleksandar Puškin
• Mihail Ljermontov

Francuska

• Viktor Igo
• Alfred de Vinji

Nemačka

• Herder
• Hajnrih Hajne

Srbija

• Branko Radičević
• Đura Jakšić
• Jovan Jovanović Zmaj
• Laza Kostić

Literatura

• Nikolić, Ljiljana; Milić, Bosiljka (2016). Čitanka za drugi razred srednje škole. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. 

Dodatna literatura

• Abrams, M. H. The Mirror and the Lamp (New York, 1953) Abrams, M. H, ed. English Romantic Poets: Modern Essays in Criticism (Oxford, London, New York, 1960)
• Abrams, M.H. Natural Supernaturalism: Tradition and Revolution in Ro- mantic Literature (New York, 1971)
• Ball, Patricia M. The Central Self: A Study in Romantic and Victorian Imagination (London, 1968)
• Bayley, John. The Romantic Survival: A Study in Poetic Evolution (Lon- don, 1969)
• Bloom, Harold. Romanticism and Consciousness: Essays in Criticism (New York, 1970)
• Bloom, Harold. The Ringers in the Tower: Studies in Romantic Tradition (Chicago, 1971)
• Bloom, Harold. Poetry and Repression: Revisionism from Blake to Stevens (New Haven, 1973)
• Bostetter, Edward E. The Romantic Ventriloquists: Wordsworth, Coleridge, Keats, Shelley, Byron (Seattle, London, 1963)
• Bowra, Maurice. The Romantic Imagination (London, 1950) Brisman, Leslie. Romantic Origins (Ithaca, London, 1978)
• Foakes, R. A. The Romantic Assertion: A Study of the Language of Nine- teenth-Century Poets (London, 1953)
• Frye, Northrop. Romanticism Reconsidered (New York, London, 1963) Furst, Lilian. The Contours of European Romanticism (Lincoln, 1969) Gérard, Albert S. English Romantic Poetry: Ethos, Structure and Symbol in Coleridge, Wordsworth, Shelley and Keats (Los Angeles,
• Berkeley, 1968)

Spoljašnje veze

• Romantizam