Rujansko četvorojevanđelje

Rujansko četvorojevanđelje

Rujansko četvorojevanđelje je prva štampana knjiga u Srbiji, delo je monaha Teodosija u manastiru Rujno, u selu Vrutci kod Užica, 1537. godine.

Rujansko četvorojevanđelje štampano je slovima ćirilice sa srpsko-slovenskom recenzijom na 300 listova.

Zapis na kolofonu knjige: “Po volji Oca i zapovesti Sina i naklonosti Svetoga Duha, i pomoći Boga koga slavimo u Trojici, i Prečiste Vladičice Majke Njegove i naše, Bogorodice, napisana (štampana) je ova božanska knjiga godine 7045 (vizantijske) u manastiru koji se zove Rujanski, pod potkriljem planine koja se zove Ponikve, na reci koja se zove Beaska (Bioska, današnja Đetinja) na selu koje se zove Vrutci, pri hramu Svetoga i slavnoga Velikomučenika i Pobedonosca Hristova Georgija. Trudio sam se o ovome ja grešni, ubogi umom, a bogati grehom, i Hristu sluga, monah Teodosije. No o ovome molim se braćo vama, ili vi koji budete čitali, ili prepisivali, ispravljajte, a ne kunite, zaradi Boga i svoje duše, jer ovo nije pisao Duh Sveti, ni anđeo već čovek malouman i slabomoćan, i šta više sam. Slava svršitelju Bogu, Amin.”

Teodosije ne daje više podataka o sebi, tako da se ne zna ni gde je naučio veštinu štampanja, niti ko mu je pomagao, ni koliko je dugo rađeno na pripremi knjige za štampu. Ali je vidljivo nadanje Teodosijevo, njegova vizija i misija knjige, da ostane pokolenjima i svedoči o podvigu, kakvih je retko bilo u onom vremenu i u širim okvirima turskog carstva i evropskih država.

Najzaslužniji za otkriće knjige, je Pavel Šafarik. „Učinio je to 1842. godine u Pragu, i to na češkom jeziku, a ne na nemačkom, na kome je inače najviše pisao… O Četvorojevanđelju iz Rujna pisao je Vuk Karadžić. On je 1857. u petom broju Srpskih novina zapisao: Za mene je i za sve Srbe u današnjoj Kneževini Srbiji najznatnije ono Jevanđelje što je štampano u Rujnu u nahiji užičkoj“.

I tada i kasnije, o Rujanskom četvorojevanđelju, tehnici njegove izrade i posebno o značaju knjige za srpsku i evropsku kulturu, pisali su brojni autori, Ivan Kukuljević Sakcinski, Đura Daničić, Feliks Kanic, Stojan Obradović, Milan Đ. Milićević, Dragiša Lapčević, Đorđe Radojičić, Zagorka Janc, Dejan Medaković, Novak Živković.

Sačuvano je pet primeraka Rujanskog četvorojevanđelja. Prvi kompletan primerak nalazi se u Pragu, u kolekciji starih knjiga Pavela Jozefa Šafarika. Drugi primerak je u Sankt Peterburgu, u biblioteci M. E. Saltikova-Ščedrina, koji je 1859. godine biblioteci prodao Vuk Karadžić zajedno sa još jedanaest rukopisnih i štampanih knjiga. Treći nepotpun primerak od 92 lista čuva se u Arhivu SANU. Jedan list knjige našao se u selu Zalužnica u Lici i to je list, smatra se, iz četvrtog primerka dela, a uvršten je u zbirku knjiga profesora Radoslava Grujića.

Poznato je da je jedan primerak knjige čuvan u Narodnoj biblioteci u Beogradu, ali je izgoreo u požari prilikom bombardovanja Beograda 1941. godine.

Posle 450 godina, 1987. godine, povodom obeležavanja jubileja od štampanja prve knjige u Srbiji, objavljeno je fototipsko izdanje Rujanskog četvorojevanđelja.