Pređi na sadržaj

Spomen-park Bubanj

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Spomen-park Bubanj
Opšte informacije
MestoNiš
OpštinaPalilula
Država Srbija
Vrsta spomenikaspomen-park
Vreme nastanka1941–1944/1950.
Tip kulturnog dobraspomenik kulture od izuzetnog značaja
VlasnikRepublika Srbija
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture Niš
www.ni.rs

Spomen-park Bubanj predstavlja spomen-kompleks, sagrađen u sećanje na streljane građane Niša i južne Srbije u Drugom svetskom ratu i nalazi se jugozapadno od Niša, u niškoj opštini Palilula.[1] Spomen-park Bubanj je kao autentično mesto masovnog fašističkog terora, stavljen pod zaštitu države u maju 1973 godine. Dok je aprila 1979. godine odlukom Skupštine Srbije spomen-park Bubanj proglašen kulturnim dobrom od izuzetnog značaja.[2][3]

Izgled spomenika

[uredi | uredi izvor]

Stratište je prvobitno obeleženo spomen-piramidom 1950. godine, dok je novi monumentalni spomenik, delo vajara Ivana Sabolića i on je otkriven je 1963. godine. Ceo kompleks je parkovski uređen, sa memorijalnom stazom koja je duga oko pola kilometra, i reljefom u mermeru dimenzija 23x2,5 m sastavljenog od pet kompozicija koje simbolizuju „mašinu za ubijanje“, vešanje i streljanje, bunt naroda, kapitulaciju osvajača i pobedu, i trima betonskim obeliscima koji simbolizuju uzdignute ruke sa stisnutim pesnicama.[1] U okviru spomen-parka Bubanj se nalazi i kapela koja je naknadno dodata 2004. godine, ona je sagrađena od stakla i metala, rad arhitekte Aleksandara Buđevca.

Svaka od tri pesnice je različite veličine i one predstavljaju simbol muške, ženske i dečje ruke koje prkose neprijatelju zbog toga što su streljane i čitave porodice.

U blizini se nalazi i letnja pozornica.

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Nemački fašisti su ga pretvorili u stratište na koje su kamionima danonoćno dovodili iz logora Srbe, Rome i Jevreje i tu ih streljali. Od februara 1942. do septembra 1944.[4] godine ubijeno je oko 10.000 logoraša i zatvorenika Specijalne policije i kaznenog zavoda. U ovoj fabrici smrti streljane su grupa za grupom rodoljuba sa juga Srbije. Čitav teren Bubnja ispresecan je rovovima u kojima su zakopavane streljane žrtve. Pred povlačenje Nemaca su zarobljeni Italijani otkopavali rovove i palili leševe, kako bi se uništio svaki trag učinjenog zverstva.

Jedna od Sabolićevih skica iz 1950-ih za izgled spomenika.
Tito u obilasku Spomen-parka 1968. godine

Godine 1945. počinje obeležavanje mesta streljanih žrtava, postavljanjem „kripta“. Prvo spomen-obeležje je svečano otkriveno 7. jula 1950. godine, to je bila skromena kamena piramida. Konkurs za izgradnju spomenika se raspisuje 1953. godine. Prijavljeno je dvadeset radova. Te godine prva i druga nagrada nisu dodeljene, već se dodeljuju dve treće i dva rada se otkupljuju. U julu 1959. godine, na drugom zvaničnom konkursu, za izgradnju spomenika na Bubnju, izdvojena su dva, od deset prispelih radova. To su radovi arhitekte Mihajla Mitrovića iz Beograda i vajara Ivana Sabolića iz Zagreba. Odlukom žirija, na kraju je prihvaćen rad vajara Ivana Sabolića, i u julu 1960. se zaključuje ugovor o izgradnji spomenika.

Spomenik na Bubanju je svečano otkriven na dan oslobođenja Niša 14. oktobra 1963. godine. Spomenik je podignut u središnjem delu Bubanj parka. Do spomenika vodi staza i on se sastoji od dva dela: Horizontalnog friza, izgrađenog od belog mermera, sa utisnutim scenama koje prikazuju stradanje okupiranog naroda, i konačnu pobedu na stranim okupatorom. Tu su takođe i tri vertikalne pesnice, pesnica muškarca, žene i deteta, kao simbola palih žrtava. Stilizovani geometrijski oblici koji su svedeni na simbole, skladno se dopunjuju, davajući celokupnoj kompoziciji umetnički pečat. Na frizu se nalaze, urezani stihovi niškog pesnika Ivana Vučkovića, koji glase: „Iz krvi komunista i rodoljuba nicale su pesnice bunta i opomene, pesnice revolucije, pesnice slobode. Streljali su nas ali nas nikada nisu ubili, nikada pokorili. Mi smo zgazili mrak i suncu oslobodili put“.

Stratište je 1950. prvobitno obeleženo spomen-piramidom, a novi, monumentalni spomenik, „Tri pesnice“ rad hrvatskog vajara Ivana Sabolića, otkriven je 14. oktobra 1963. godine.

Od 1979. godine ovaj spomen-kompleks proglašen je kulturnim dobrom od izuzetnog značaja.[4]

Od 2004. godine u okviru kompleksa je i kapela sagrađena od stakla i metala, rad arhitekte Aleksandra Buđevca.

Prirodno bogatstvo parka

[uredi | uredi izvor]

Park Bubanj je jedna od zelenilom najbogatijih parkovskih površina u Nišu, pa je samim tim i stanište za veliki broj životinja. Jedino je fauna ptica ovog parka detaljnije obrađivana u toku 2016. godine.[5] U parku je zabeleženo 37 vrsta ptica, što je ujedno i najveći broj ptica zabeležen u nekom niškom parku.[5] Najzanimljiviji predstavnici faune ptica su: veliki detlić (Dendrocopos major), kreja (Garrulus glandarius), drozd pevač (Turdus philomelos) i ćuk (Otus scops).[6]

Galerija

[uredi | uredi izvor]

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs pristupljeno 28.8.2014. godine.
  2. ^ Borislav Andrejević; SPOMENICI NIŠA, Zaštićena kulturna dobra od izuzetnog i velikog značaja; 2 izdanje; Prosveta Niš
  3. ^ „Pesnice bunta i slobode”, Ivan Kalauzović Ivanus, Ogledalo (Serbian Mirror), Čikago, februar 2015. Pristupljeno 20. oktobra 2024.
  4. ^ a b Palilula, Kultura: Istorijski spomenici Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. jul 2011) (jezik: srpski)
  5. ^ a b Nikolić, Marko. „Divlji Viki Parkovi”. http://bddsp.org.rs/. Biološko Društvo "Dr Sava Petrović". Pristupljeno 8. 10. 2016.  Spoljašnja veza u |work= (pomoć)
  6. ^ Đorđe, Vukojević. „Ptice Niških parkova” (PDF). http://bddsp.org.rs/. Biološko društvo "Dr Sava Petrović". Pristupljeno 8. 10. 2016.  Spoljašnja veza u |work= (pomoć)

Literatura

[uredi | uredi izvor]
  • Borislav Andrejević; SPOMENICI NIŠA, Zaštićena kulturna dobra od izuzetnog i velikog značaja; 2 izdanje; Prosveta Niš. ISBN 978-86-7455-494-4..

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]

[1]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Спомен-парк_Бубањ&oldid=28862615”