Pređi na sadržaj

Središnje bečko groblje

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Središnje bečko groblje
Crkva Svetog Karla Boromejskog u središnjem delu groblja
Opšte informacije
MestoBeč
Država Austrija
Vreme nastanka1874.

Središnje bečko groblje (nem. Wiener Zentralfriedhof) je jedno od najvećih grobalja na svetu po broju sahranjenih i najpoznatije groblje među skoro 50 bečkih grobalja. Naziv groblja opisuje njegov značaj kao najvećeg bečkog groblja, a ne geografsku lokaciju, jer se ne nalazi u središtu austrijske prestonice, već na periferiji, u spoljnoj gradskoj četvrti Simering.

Istorija i opis[uredi | uredi izvor]

Za razliku od mnogih drugih, Središnje bečko groblje se nije sporo razvijalo. Odluka o osnivanju novog, velikog groblja za grad Beč doneta je 1863. godine kada je postalo jasno da će se – usled industrijalizacije – stanovništvo grada na kraju povećati do te mere da će se postojeća zajednička groblja pokazati nedovoljnim. Gradski čelnici su očekivali da će Beč, tada glavni grad velike Austrougarske imperije narasti na četiri miliona stanovnika do kraja 20. veka, pošto niko nije predvideo kolaps Carstva 1918. i poraz u Prvom svetskom ratu. Gradsko veće je stoga dodelilo prostor relativno daleko van granica grada i relativno velikih dimenzija, kako bi zadovoljilo potrebe za sahranjivanjem na duži vremenski period. Gradski oci su odlučili 1869. da ravan prostor u Simeringu bude mesto budućeg Središnjeg groblja. Groblje je projektovano 1870. godine prema planovima frankfurtskih pejzažnih arhitekata Karla Jonasa Milijusa i Alfreda Fridriha Blunčlija koji su za svoj projekat nagrađeni per angusta ad augusta (od strašnog do uzvišenog).[1]

Groblje je otvoreno na Dan Svih Svetih 1874. godine. Međutim, osvećenje groblja nije prošlo bez kontroverzi: međudenominacioni karakter novog groblja (različite verske grupe su pokopane na istom tlu) naišao je na žestok otpor, posebno u konzervativnim krugovima Rimokatoličke crkve.[2] Nakon davanja znatne količine novca za izgradnju odvojenog jevrejskog dela groblja, odluke grada su naišle na žestoke kritike kada je grad objavio da ne želi zvanično katoličko otvaranje novog groblja. Na kraju su suprotstavljene grupe postigle dogovor da katolički predstavnici diskretnom ceremonijom otvore Središnje groblje. Zbog suzdržavanja od velike javne pažnje, groblje su gotovo neprimećeno otvorili u rano jutro 31. oktobra 1874. gradonačelnik Beča baron Kajetan fon Felder i kardinal Jozef Otmar Raušer i time su izbegli eskalaciju javne polemike. Zvanično otvaranje Središnjeg groblja obavljeno je sledećeg dana prvom sahranom, izvesnog Jakoba Zelzera, a zatim i 15 drugih pokojnika. Grob Jakoba Zelzera i danas postoji u blizini upravne zgrade groblja.[3]

U središtu groblja se nalazi crkva Svetog Karla Boromejskog koja se nekada se zvala Memorijalna crkva Karla Luegera (nem. Dr. Karl-Lueger-Gedächtniskirche) zbog kripte bivšeg gradonačelnika Beča ispod glavnog oltara. Ovu crkvu je u stilu secesije 1908–1910 sagradio Maks Hegele. Ispred crkve je kripta austrijskih saveznih predsednika. Ispod sarkofaga je grobni svod sa stepenicama koje vode do kružne prostorije čiji su zidovi obloženi nišama u koje se pokojnik u urni ili kovčegu može sahraniti.

Bečki krematorijum je izgrađen 1921/1922 na mestu nekadašnje bašte dvorca "Nojgebojde" ("Neugebäude").

Groblje obuhvata 2,5 km2 (250 ha) sa 330.000 grobnih mesta i oko 25 sahranjivanja dnevno. To je ujedno i drugo najveće evropsko groblje, posle hamburškog groblja Ohlsdorf, koje je najveće u Evropi po broju zakopa i po površini.

Bečka šala kaže da je Središnje groblje „upola manje od Ciriha, ali duplo zabavnije“, (nem. Halb so groß wie Zürich – aber doppelt so lustig ist der Wiener Zentralfriedhof!).[4] Središnje groblje ima mrtvu populaciju skoro duplo veću od sadašnjih živih stanovnika Beča.

Nasuprot glavne kapije groblja, preko puta Simeringer Hauptštrase (nem. Simmeringer Hauptstrasse) nalazi se Bečki krematorijum (nem. Feuerhalle Simmering) koji je, u stilu orijentalne tvrđave, 1922. godine podigao Klemens Holcmajster.[5]

Interdenominacioni karakter[uredi | uredi izvor]

Pored katoličkog dela, na groblju se nalazi protestantsko groblje (otvoreno 1904) i dva jevrejska groblja.

Iako su starije (osnovano 1863. godine) od dva jevrejska groblja nacisti uništili tokom Kristalne noći, oko 60.000 grobova je ostalo netaknuto. Podaci groblja pokazuju 79.833 sahrane Jevreja do 10. jula 2011. Istaknute sahrane ovde uključuju sahrane porodice Rotšild i književnika Artura Šniclera. Drugo jevrejsko groblje izgrađeno je 1917. godine i koristi se i danas. Od 21. novembra 2007. godine u novom delu bilo je 58.804 jevrejskih sahrana.[6] Zvaničnici su 29. juna 2012. otkrili skrnavljenje 43 jevrejska groba u dva jevrejska dela, navodno kao antisemitski čin – kamenje i ploče su srušene ili oštećene.[7]

Od 1876. muslimani su takođe sahranjivani u Središnjem bečkom groblju. Po austrijskom zakonu mrtvi se sahranjuju u kovčegu, za razliku od islamske ritualne prakse sahranjivanja u pokrovu. Otvaranje novog islamskog groblja Islamske verske zajednice Austrije održano je 3. oktobra 2008. godine u Lizingu.

Na groblju se nalaze i ruska pravoslavna groblja kao i kapela Svetog Lazara (sagrađena 1894. godine). Od 1869. godine, pripadnici grčke pravoslavne zajednice sahranjivani su u sekciji 30 A, zapadno od kapije 2. Rumunska pravoslavna zajednica ima svoja groblja u blizini kapije 3 u sekciji 38, kao i pripadnici bugarske pravoslavne crkve. Srpska pravoslavna zajednica dobila je delove odeljaka 68 B i 69 C, blizu kapije 3. Odeljak 27 A sadrži grobnice Koptske pravoslavne crkve.[8]

Protestantski odeljak na istočnoj strani posvećen je upotrebi obe konfesije Evangelističke protestantske crkve u Austriji, luteranske AB (nem. Evangelische Kirche Augsburger Bekenntnis) i kalvinističke HB (nem. Evangelische Kirche Helvetisches Bekenntnis). Groblje je svečano otvoreno u prisustvu predsednika Evangelističke protestantske crkve dr Rudolfa Franca 14. novembra 1904. godine. Groblje je prošireno 1926., 1972. i 1998. godine. Protestantski deo se sastoji od 6.000 grobova i 300 porodičnih svodova.[9]

Godine 2000. u sekciji 35 B u blizini kapije 3, otvoreno je groblje za bebe, gde se nalaze mrtvorođena deca, mrtve bebe i mala deca do 110 cm visine koja su ovde sahranjivana.[10]

Prvo budističko groblje u Evropi osnovano je na Središnjem bečkom groblju u maju 2005. Za ovu svrhu je izdvojeno područje groblja koje se nalazi oko stupe, koje je osveštao tibetanski monah.[11]

Novi Memorijal anatomije otvoren je u Sektoru 26, 5. marta 2009. za sahranjivanje Instituta za anatomiju Medicinskog univerziteta u Beču i za ljude koji su svoja tela poklonili nauci.[12]

Crkva Isusa Hrista svetaca poslednjih dana u Austriji proslavila je 19. septembra 2009. godine posvećenje parcele veličine jednog hektara odvojene za mormonske pokojnike na Središnjem groblju u Beču.

  • Budističko groblje
    Budističko groblje
  • Muslimanski odsek
    Muslimanski odsek
  • Protestantski deo sa pogrebnom kapelom
    Protestantski deo sa pogrebnom kapelom
  • Ruska pravoslavna kapela
    Ruska pravoslavna kapela
  • Memorijal anatomije
    Memorijal anatomije
  • Vojni odsek
    Vojni odsek
  • Mauzolej arhitekte Maksa Flajšera (1841–1905) u starom jevrejskom delu
    Mauzolej arhitekte Maksa Flajšera (1841–1905) u starom jevrejskom delu
  • Grobovi u Starom jevrejskom groblju
  • Zgrada mrtvačnice
    Zgrada mrtvačnice

Srpsko vojno groblje[uredi | uredi izvor]

Na Središnjem bečkom groblju, na parceli 68a, sahranjivani su ratni zarobljenici umrli u Beču tokom Prvog svetskog rata. Tu je sahranjeno i 130 srpskih, kao i troje crnogorskih vojnika. U međuratnom periodu, delovi parcele sa ruskim, italijanskim i rumunskim vojnicima su dobili posebna veća kamena spomen obeležja, dok je prostor sa srpskim grobnicama zarastao, da bi tek 1934. godine bio uređen od strane Poslanstva Kraljevine Jugoslavije u Beču.

Deo groblja na parceli broj 68, danas poznat kao rumunsko groblje.

Međutim, u nastupajućim godinama ponovo je propao. Drugi svetski rat, novo jugoslovensko diplomatsko osoblje u Beču i nezainteresovanost za zaostavštinu Prvog svetskog rata uslovili su da ovo groblje bude potpuno zaboravljeno. Prostor sa srpskim i rumunskim grobnicama je u jednom trenutku preuređen tako što su na njemu postavljeni pojedinačni krstovi koji označavaju grobnice, a koji sadrže natpis: „1914–1918”. Rumunski spomenik je ostao da stoji u pozadini, pa je ceo ovaj deo groblja nazivan rumunskim grobljem.[13]

Pristup groblju[uredi | uredi izvor]

Privatni automobilski saobraćaj je dozvoljen uz naplatu na terenu groblja svakog dana u godini osim 1. novembra (Sve sveti). Zbog velikog broja posetilaca 1. novembra, privatna vozila nisu dozvoljena. Na terenu groblja redovno saobraća javna „grobljanska autobuska“ linija (Trasa 106) sa nekoliko stajališta. Stari tramvaj Simeringa sa konjskom vučom zamenjen je 1901. godine električnim tramvajem. Tada i danas ovaj tramvaj saobraća od Švarcenbergplaca (nem. Schwarzenbergplatz) do Središnjeg groblja, a 1907. godine je prenumerisan u tramvaj broj „71“. Stanica "Centralfridhof" na Bečkom Šnelbanu (prigradska železnica) nalazi se u blizini starog jevrejskog dela groblja. Najbliža stanica Bečkog metroa (U-Ban) je poslednja stanica linije U3 (zove se "Simering") i nalazi se na oko dva kilometra zapadno od groblja.

Pominjanje u popularnoj kulturi[uredi | uredi izvor]

Grobno mesto Milutina Doroslovca (1923–2005), austrijskog književnika srpskog porekla, u počasnom delu groblja.

Na Središnjem bečkom groblju su snimljene scene lažne i prave sahrane Harija Lajma na početku i na kraju filma Treći čovek.[14] Muzičar Volfgang Ambros pominje ovo groblje u svojoj pesmi „Živelo središnje groblje“ (nem. Es lebe der Zentralfriedhof) iz 1975. godine, obeležavajući time 100. godišnjicu njegovog otvaranja. U video spotu iz 1981. godine za pesmu Viena od rok grupe Altravoks, koji je stilski baziran na filmu Treći čovek, na pojedinim snimcima se vidi i Središnje bečko groblje, a na naslovnoj strani singla je prikazan grob Karla Švajghofera.[15]

Koncert pod vedrim nebom, pod nazivom Nahklang (nem. Nachklang) održava se svake godine na terenima ovog groblja.

Grobovi slavnih[uredi | uredi izvor]

Središnje bečko groblje je dugo bilo nepopularno zbog udaljenosti od središta grada pa su vlasti morale da smisle načine da ga učine privlačnijim – otuda i razvoj počasnog groblja (nem. Ehrengrab) kao svojevrsne turističke atrakcije.

Na Središnjem groblju su sahranjeni mnogi velikani poput, na primer, Ludviga van Betovena i Franca Šuberta, koji su premešteni na Središnje groblje sa „Istočnog groblja Veringer“ (nem. Währinger Ostfriedhof) 1888. godine. Kenotaf odaje počast Volfgangu Amadeusu Mocartu, koji je sahranjen na obližnjem groblju Svetog Marksa.

Od znamenitih Srba, urna sa pepelom Julije Hunjadi de Ketelj, kneginje Srbije i supruge kneza Mihaila Obrenovića, počiva u odeljku sa urnama koji se nalazi na drugom ulazu sa signaturom KNLH 13.[16] Veliki vojvoda Grahova i Zete, Mirko Petrović Njegoš sahranjen je na ovom groblju kao i Danilo Petrović Njegoš, najstariji sin kralja Nikole I Petrovića Njegoša.

Poznate ličnosti sahranjene na Središnjem bečkom groblju[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Zentralfriedhof – Central Cemetery (Vienna, Austria)”. Association of Significant Cemeteries of Europe. Pristupljeno 2014-11-03. 
  2. ^ „Info Service: Wiener Zentralfriedhof” [Info Service: Vienna Central Cemetery] (na jeziku: nemački). Friedhoefe wien. Arhivirano iz originala 22. 08. 2015. g. Pristupljeno 2014-11-03. 
  3. ^ „Rund um das Friedhofsareal: Daten und Fakten” [Around the Cemetery Area: Facts and Figures] (na jeziku: nemački). Friedhoefe wien. Arhivirano iz originala 04. 11. 2014. g. Pristupljeno 2014-11-03. 
  4. ^ „Wien und der Tod – eine Geschichte des Wiener Zentralfriedhofs” [Vienna and death – a history of the Viennese central cemetery] (na jeziku: nemački). Wiensehen.at. Pristupljeno 2014-11-03. 
  5. ^ „Undertakers' Museum”. Vienna Direct. Pristupljeno 2014-11-03. „And less than 20% of the predominantly Catholic Viennese choose cremation, the rest hoping for a schöne Leiche (beautiful corpse).” 
  6. ^ „JOWBR Cemetery Inventory”. Jewishgen.org. 18. 7. 2014. Pristupljeno 2014-11-03. 
  7. ^ „Austria: 43 Jewish graves desecrated in Vienna”. The Boston Globe. Associated Press. 29. 6. 2012. Pristupljeno 2014-11-03. 
  8. ^ „Führungen Zentralfriedhof Wien – Die christlich-orthodoxen Begräbnisstätten” [A place for everyone at the Vienna Central Cemetery – the Christian – Orthodox burial sites] (na jeziku: nemački). Wiensehen.at. Pristupljeno 2014-11-03. 
  9. ^ „Geschichte des Wiener Zentralfriedhofs” [History of Vienna's Central Cemetery] (na jeziku: nemački). Friedhoefewien.at. Arhivirano iz originala 11. 05. 2015. g. Pristupljeno 2014-11-03. 
  10. ^ „The Baby Lot at Vienna Central Cemetery”. Friedhöfe Wien. Arhivirano iz originala 01. 12. 2017. g. Pristupljeno 16. 1. 2016. 
  11. ^ „Österreichische Buddhistische Religionsgesellschaft” [Austria Buddhist Religion Society] (na jeziku: nemački). Buddhismus-austria.at. Arhivirano iz originala 2014-11-04. g. Pristupljeno 2013-09-07. 
  12. ^ „Anatomie Gruppe 26” [Anatomy group 26] (na jeziku: nemački). Friedhoefewien.at. Arhivirano iz originala 11. 05. 2015. g. Pristupljeno 2014-11-03. 
  13. ^ „Srpska vojnička groblja u Austriji – prilog za dostojnije sećanje na žrtve”. Novi Standard (na jeziku: srpski). 2019-10-25. Pristupljeno 2022-05-30. 
  14. ^ „Location shots in Vienna of The Third Man (1949)”. University of British Columbia Physics Department. 13. 7. 2014. Arhivirano iz originala 10. 01. 2014. g. Pristupljeno 2014-11-03. 
  15. ^ Wiener Zentralfriedhof (na jeziku: nemački), 2022-02-14, Pristupljeno 2022-05-30 
  16. ^ Marušić, Aleksandar; Bolović, Ana; Borozan, Igor; Timotijević, Miloš (2017). Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije i Evrope IV. Gornji Milanovac: Muzej rudničko-takovskog kraja. str. 315. ISBN 978-86-82877-68-4. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Средишње_бечко_гробље&oldid=27867887”