Stevan Dedijer
| Stevan Dedijer | |
|---|---|
 Stevan Dedijer, sarajevski fizičar | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Stevan Dedijer |
| Datum rođenja | 25. jun 1911. |
| Mesto rođenja | Sarajevo, Austrougarska |
| Datum smrti | 13. jun 2004. (92 god.) |
| Mesto smrti | Dubrovnik, Hrvatska |
| Obrazovanje | Univerzitet Prinston |
| Naučni rad | |
| Institucija | Univerzitet u Lundu |
| Poznat po | Osnivač prve Katedre za obaveštajnu delatnost u društvu i privredi |
Stevan Dedijer (Sarajevo, 25. jun 1911 — Dubrovnik, 13. jun 2004) bio je nuklearni fizičar, socijalni teoretičar, publicista i obaveštajac.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je 25. juna 1911. godine u Sarajevu. Njegov otac Jevto Dedijer bio je docent geografije na Beogradskom univerzitetu, a mlađi brat Vladimir poznati istoričar i biograf Josipa Broza Tita.
Od 1924. do 1929. godine pohađao je Internacionalni koledž „Monte Mario“ u Rimu. Godine 1929. otišao je u Ameriku, gde je 1930. godine završio prestižnu privatnu srednju školu „Taft”, a četiri godine kasnije diplomirao fiziku na Univerzitetu Prinston. Godine 1936. godine postao je član Komunističke partije, zbog čega mesec dana provodi u američkom zatvoru, a do početka Drugog svetskog rata radio je kao novinar u Pitsburgu i Njujorku, a krajem 1937. godine pomaže Mustafi Golubiću da napusti SAD.[1]
Kada je počeo Drugi svetski rat, Stevan je pozvan u američku obaveštajnu službu (OSS), preteču Centralne obaveštajne agencije (CIA). Bilo je planirano njegovo prebacivanje u Jugoslaviju, u štab Draže Mihailovića, ali pošto se Stevan izjasnio kao komunista, izbačen je iz obaveštajne službe.
Kasnije je prebačen u 101. američku vazduhoplovnu diviziju, u kojoj je bio jedan od najboljih redova i pripadnik ličnog obezbeđenja generala Maksa Tejlora. Učestvovao je u savezničkom iskrcavanju u Normandiji, juna 1944. godine. Sam Dvajt Ajzenhauer mu je dozvolio da se početkom 1945. godine prebaci u Jugoslovensku armiju (JA).
Radio je kao obaveštajac za Upravu državne bezbednosti (UDB) 1947. godine za vreme građanskog rata u Grčkoj.[2]
Posle rata je bio novinar u Borbi, a potom izvesno vreme urednik u Politici i TANJUG-u.
Od 1950. do 1957. godine bio je direktor Instituta za nuklearna istraživanja u Beogradu i Instituta „Ruđer Bošković“ u Zagrebu. Zajedno sa Pavlom Savićem radio je na jugoslovenskom nuklearnom programu.
Godine 1961. Dedijer je napustio FNRJ i otišao u Švedsku, gde je na Univerzitetu u Lundu formirao, prvu u svetu, Katedru za obaveštajnu delatnost u društvu i privredi.
Početkom devedesetih godina, otvoreno je kritikovao politiku Slobodana Miloševića i srpsku nacionalnu elitu, dovodeći ih u vezu sa idejom Velike Srbije. Početkom 2003. godine poslao je otvoreno pismo premijeru Zoranu Đinđiću, u kome je predlagao da se raspusti i potpuno reorganizuje SANU, jer se „ne bavi razvitkom kreativne moći srpskog naroda u nauci, tehnologiji, u izumima i inovacijama“.[3]
Ženio se tri puta i imao četvoro dece.[4]
Preminuo je 13. juna 2004. godine, u 93. godini, u Dubrovniku, u kome je proveo poslednje godine života.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Intervju Stevan Dedijer, svjedok 20. stoljeća III deo”. Arhivirano iz originala 2011-11-16. g. Pristupljeno 2010-04-18.
- ^ Voljeni špijun Stevan („Večernje novosti“, 29. jun 2013)
- ^ Stevan Dedijer, Velika Srbija i mali glupi akademici, Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ Naučnik sa dna kace („Večernje novosti“, 30. jun 2013)
