Telegrafska stanica u Nišu
Telegrafska stanica u Nišu ili niška telegrafhana prva te vrste u ovom gradu, počela je sa radom 1857. godine u vreme vladavine Osmanskog carstva. Samo tri godine nakon što je puštena u saobraćaj prva telegrafska veza u Kneževini Srbiji 1854. godine između Beograda i Aleksinca, ova stanica, kao njen produžetak povezala je Sofiju i Carigrad sa Beogradom, i ostalim delom Evrope.[1]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Ideja da se osnuje prva telegrafska stanica u Nišu potekla je u vreme administratora Zejnel-paša koji je stajao na čelu Niškog ejaleta, u prvoj godina njegove službe u Nišu. Ova pašina odluka bila je vrlo značajna za istoriju ovog grada, jer se u sklopu velikog projekta povezivanja osmanske i srpske telegrafske mreže, Niš našao na liniji koja je preko Sofije povezivala Carigrad sa Aleksincem i Beogradom na severu.[1]
Na ovom poduhvatu sa osmanske strane radilo se od leta 1857. godine, da bi u prvoj polovini oktobra i Niš bio povezan na ovoj liniji. Naime 16. oktobra 1857. godine uspostavljena je privremena telegrafska veza sa Aleksincem,[2] nakon čega su usledili diplomatski pregovori Porte i Beograda o daljem uređenju telegrafskog saobraćaja na ovoj relaciji. Tako je Niš zahvaljujući savremenim komunikacijskim tokovima, a na liniji Jedrene–Aleksinac uključen u međunarodni telegrafski saobraćaj.[1]
Tokom 1866. godine Pirotski grnčari postali su poznati po proizvodnji oko 5.000 čašica za telegrafske stubove kao izolatori, a koji su se nalazili na putu koji je vodio za Jedrene. Ove čašice su bile kvalitetnije i jeftinije od onih koje su pravili majstori u samom Jedrenu.
Osnivanje telegrafske stanice u Niš stanovništvo Niškog sandžaka podnelo je sa 120.000 priloženih kuruša.[1]
Međutim, kako je međunarodna korespondencija zahtevala stručan kadar koji je umeo da telegrafsku stanicu stručno preusmerava i vodi, a u Osmanskom carstvu tog kadra trenutno nije bilo, prvu generaciju osmanskih telegrafista činili su vezisti iz Francuske, zbog francuskog jezika i svoje stručnosti. Tako je u niškoj telegrafhani radio izvesni „msje” Šanilen.[1][3]
Posle danonoćnih borbi u predvečerje 10. januara 1878. godine turska vojska je zbog velikih gubitaka u ljudstvu zatražila primirje, što je Komanda Srpske vojske, koju je u borbama za oslobođenje predvodio đeneralštabni pukovnik Milojko Lešjanin, odbila. U zoru 11. januara oslobodioci su trijumfalno ušli u Niš, nakon čega su komandant Niša Halil-paša i njegov zamenik Rašid-paša potpisali kapitulaciju. Nakon oslobođenja u niškoj tvrđavi 11. januara 1878. godine...
...zaplenjena je turska telegrafska stanica odakle je telegrafista Vasilije Paskaljević, Jermenin po narodnosti, uz pomoć jednog turskog čauša uspostavio telegrafsku vezu između Niša i Aleksinca, tako da je knez Milan Obrenović istoga dana obavešten da je Niš konačno oslobođen.[4]
Za vreme ratova za oslobađanje juga Srbije nijedan telegram nije stigao u Niš bez prethodne provere u Aleksincu kao potpuno slobodnom gradu.[5]
Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g d Milan H. Ranđelović, Kulturne prilike u Nišu u XIX veku u vreme osmanske uprave: arhivističko-dokumentalistički pristup, Doktorska disertacija, Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet Beograd, 2021.
- ^ B. Peruničić, Aleksinac i okolina, 925.
- ^ D. Çakılci, Osmanlı-Avrupa Telgraf Hatlarında Sırbistan Emareti’nin Rolü, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, s. 34, Ankara 2013, 73.
- ^ Todorović, Toma. „Pre 140 godina Turci napustili Srbiju”. Politika Online. Pristupljeno 2022-01-10.
- ^ „Prvi telegram u Srbiji poslat iz Aleksinca”. Južne vesti (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-12-16.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- B. Lilić, Jugoistočna Srbija u periodu srpske nacionalne revolucije (1804–1878), knj. I.
- F. F. Kanic, Srbi i stanovništvo, knj. II.
