Treći bosanski korpus NOVJ

Treći bosanski korpus
Borci Trećeg korpusa u oslobođenoj Tuzli 1943.
Postojanje	od 9. novembar 1942. do kraja rata
Formacija	Četvrta krajiška divizija Peta krajiška divizija Šesta istonobosanska brigada
Deo	Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Komandanti
Komandant	Kosta Nađ
Politički komesar	Osman Karabegović

Treći bosanski korpus bio je korpus Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije formiran je 9. novembra 1942, naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita, kao Prvi bosanski narodnooslobodilački udarni korpus. U sastav korpusa ušle su sve jedinice na teritoriji Bosne i Hercegovine: Četvrta i Peta krajiška divizija, Šesta proleterska istočnobosanska brigada i partizanski odredi iz Bosanske krajine.

Za komandanta korpusa postavljen je Kosta Nađ, a za političkog komesara Osman Karabegović. Formiranjem Štaba korpusa, prestao je da postoji Operativni štab za Bosansku krajinu, pošto su njegove funkcije prenete na Štab korpusa.

Od snaga i kadrova korpusa stvorena su 11. maja 1943. dva korpusa. U sastavu Prvog bosanskog korpusa ostala je Peta krajiška divizija, kao i Šesta istočnobosanska i Majevička brigada i Sremski, Birčanski i Šekovićki partizanski odred. U sastav novoformiranog Drugog bosanskog korpusa prešle su Četvrta i Deseta krajiška divizija. Oktobra 1943. Prvi bosanski korpus je naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ preimenovan u Treći bosanski korpus.

Ratni put Trećeg korpusa

Nakon formiranja Drugog krajiškog korpusa (Peti krajiški korpus) linija razdvajanja operativnih zona dva korpusa uglavnom je predstavljala reka Bosna. U oktobru 1943. Korpus je ojačan novoformiranom 27. istočnobosanskom divizijom. Kad je u martu 1944. formirana 36. vojvođanska divizija, Šesnaesta vojvođanska divizija izdvojena je iz sastava korpusa i pripojena novoformiranom Dvanaestom vojvođanskom korpusu. U aprilu je Sedamnaesta istočnobosanska divizija faktički, a nešto kasnije i formalno izdvojena iz sastava korpusa i upućena u Sandžak. Nakon toga, korpus su sačinjavale 27,novoformirana 38. istočnobosanska divizija i lokalni partizanski odredi.

Korpus je učestvovao u Prvoj i Drugoj tuzlanskoj operaciji, i trpeo je krupne ofanzivne udare nemačke Druge oklopne armije. U decembru 1943. našao se u zahvatu operacija „Kugelblic“ i „Šnešturm”, a od marta do maja 1944. trpeo je pritisak dugotrajne ofanzive V SS korpusa. Konačno je oslobodio Tuzlu 17. septembra 1944, nakon čega je bio u središtu oštrih i dramatičnih borbi tokom proboja Grupe armija E. U decembru 1944. bio je pod simultanim udarom nemačkog 34. armijskog korpusa i glavnine četnika pod ličnom komandom Mihailovića. Ova četnička ofanziva završila se dramatičnom ali uspešnom odbranom u samim predgrađima Tuzle od 24. do 28. decembra 1944. godine.

Tokom završnih operacija Jugoslovenske armije, Korpus je bio potčinjen Štabu Druge armije i učestvovao u Sarajevskoj operaciji i uništavanju manjih grupa četnika u dolini Neretve i Sutjeske, kao i na Romaniji i u uništenju poslednjih uporišta ustaša u Posavini.

Komandni sastav korpusa

• Komandanti korpusa:
  • Kosta Nađ — od formiranja korpusa do septembra 1944.
  • Vlado Popović — tokom septembra i oktobra 1944.
  • Pero Kosorić — od oktobra 1944. do kraja rata

• Politički komesari korpusa:
  • Osman Karabegović — od formiranja korpusa do jula 1943.
  • Vlado Popović — od jula 1943. do septembra 1944.
  • Dane Olbina — od septembra do decembra 1944.
  • Blažo Đuričić — od decembra 1944. do kraja rata

• Načelnici Štaba korpusa:
  • Branko Poljanac — od formiranja korpusa do maja 1943.
  • Jovan Vukotić — od jula 1943. do avgusta 1944.
  • Pero Kosorić — do avgusta do oktobra 1944.
  • Rudi Petovar — od oktobra 1944. do kraja rata

Literatura

• Vojna enciklopedija tom X. Beograd. 1975.  COBISS.SR 73016839
• Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980.  COBISS.SR 49300743