Fizir FA-1
| Fizir FA-1 | ||
|---|---|---|
|
| ||
| Opšti podaci | ||
| Namena | Turističko školski | |
| Posada | 2 | |
| Poreklo | Kraljevina Jugoslavija | |
| Proizvođač | Fizirova avio radionica | |
| Probni let | 1930. | |
| Uveden u upotrebu | prototip | |
| Status | neaktivan | |
| Prvi operater | Jugoslovenski Kraljevski Aeroklub | |
| Broj primeraka | 1 | |
| Dimenzije | ||
| Dužina | 7,15 m | |
| Visina | 2,15 m | |
| Raspon krila | 12,60 m | |
| Površina krila | 15,60 m² | |
| Masa | ||
| Prazan | 448 kg | |
| Normalna poletna | 660 kg | |
| Pogon | ||
| Broj motora | 1 | |
| Fizičke osobine | ||
| Klipnoelisni motor | 1 h Walter Vega 85, 5 cilindara, vazdušno hlađenje | |
| Snaga KEM-a | 1 x 63 kW | |
| Snaga KEM-a u ks | 1 x 85 ks | |
| Performanse | ||
| Maks. brzina na H0 | 148 km/h | |
| Dolet | 450 km | |
| Plafon leta | 3.250 m | |
| Brzina penjanja | 66 do 118 m/min | |
 Portal Vazduhoplovstvo
| ||
Fizir FA-1 (Fizir Amfibija prvi) je hidroavion dodatno opremljen točkovima tako da je mogao da sleće i na vodenu površinu kao i na tvrdo tlo. Konstruisao ga je i napravio inž. Rudolf Fizir 1930. godine. Bio je opremljen motorom Walter-Vega pa mu otuda i drugi naziv pod kojim je bio poznatiji Fizir Vega[1][2]. Pored ovog naziva za ovaj avion se još može naći naziv AF-2 (Amfibija Fizir 2)
Projektovanje i razvoj[uredi | uredi izvor]
Radeći na projektima hidroaviona Fizir F1M (Veliki Fizir) i Fizir FN Hidro (Mali Fizir) inž. Fizir je stekao dovoljno iskustva i u projektovanju i gradnji hidro aviona. Za razliku od prethodnih konstrukcija koje su bile klasični avioni sa plovcima kod ovog aviona se odlučio za čunoliki hidroavion kod kojih je trup aviona u obliku čamca a avion kad sleće na vodu sleće na trup.
S sobzirom na to da je u to vreme u našoj zemlji bila oskudna aerodromska infrastruktura a u isto vreme obilovala velikim vodenim površinama (more, reke, jezera i kanali) došao je na ideju da razvije avion amfibiju koja bi mogla da sleće i na tlo kao i na vodene površine.
U leto 1929. godine formiran je projektni tim: inž. R. Fizir, inž. D. Stankov, inž. I. Rukavina i teh. Josip Vuk koji je odmah počeo sa projektovanjem. Do kraja te godine projekt je bio gotov i počela je realizacija u Fizirovoj avio radionici u Petrovaradinu. Iako je u međuvremenu nastao problem sa finansiranjem, projektovan i napravljen avion Fizir FA-1 koji je imao amfibijska svojstva je 12. novembra 1930. godine imao svoj prvi probni let. Probni pilot je bio saobraćajni pilot V. Striževski.
Ovaj let je obavljen na aerodromu Novi Sad, a nakon toga je napravljeno nekoliko letova sa Dunava, zatim Save, sa aerodroma u Zemunu i na kraju testiranja pilot Jaklič i inž. Rukavina su preko Sarajeva odleteli do Splita da izvrše testiranja na moru[3]. Kao kruna svega, avion je dobio plovidbenu dozvolu i registrovan je pod oznakom UN-PAT[4].
To je bio prvi avion ove vrste u našem vazduhoplovstvu. U tadašnjim stručnim krugovima smatrano je da je nemoguće projektovati avion ove klase sa snagom ispod 100 KS, međutim inž. Fiziru je pošlo za rukom da napravi avion amfibiju sa motorom snage 85 KS, koja je u letu pokazala odlične rezultate.
Avion je otkupio Aeroklub Kraljevine Jugoslavije "Naša Krila" za potrebu obučavanja pilota. Kada je došlo do promene registracija dobio je oznaku YU-PAT i pod njom leteo sve do 1937. godine.
Tehnički opis[uredi | uredi izvor]
Avion je bio visokokrilni jednokrilac (parasol) sa jednim motorom i dva člana posade.
Trup aviona je napravljen kao čamac sa kabinom. Kostur je napravljen od jasenovog drveta a obloga od vodootpornog špera (furnira). Kabina je imala velike prozore koji su štitili posadu od vetra i vode. Na krovu kabine je bio smešten rezervoar sa benzinom koji je sa krilima predstavljao jednu celinu. Na zadnjoj strani kabine na čeličnim nosačima se nalazio motor. U kabini su bila dva sedišta u tandem rasporedu (jedno iza drugog) a avion je imao duple komande tako da je mogao da služi i kao školski avion za obuku pilota. Trup je sa obe bočne strane imao ugrađena dva plovka koja su imala tri funkcije: jedna je da poveća stabilnost letelica na vodi, druga je da su na te plovke bile oslonjene upornice krila aviona a treća je da se na njih sa donje strane pričvrste točkovi stajnog trapa. Vertikalni stabilizator sa čamcem (trupom aviona) čini jednu celinu.
Pogonska grupa se sastojala od jednog petocilindričnog radijalnog motora sa vazdušnim hlađenjem Walter Vega snage 85 KS i drvene potisne elise.
Krila su drvene konstrukcije presvučena platnom, ramenjače su kutijaste napravljene od omorike. Krila su bila pravougaonog oblika sa zaobljenim krajevima, osa krila je bila zakošena u nazad u odnosu na osu trupa aviona. Radi povećanja krutosti, krila su kosim upornicama (po par sa svake strane) vezane za krajeve plovaka. Konstrukcija horinzontalnog stabilizatora je od drveta presvučena platnom koja je sa donje strane poduprta upornicama. Kormilo visine i pravca su napravljeni kao konstrukcija od zavarenih čeličnih cevi obloženih platnom.
Stajni trap: Za plovke je bio pričvršćen stajni trap koji se sastojao od dva prednja točka i čelične opruge na repu koja je vršila funkciju drljače. Točkovi su se mogli pomoću jednog točka u kabini pilota podići kada avion treba da sleti na vodenu površinu. Spuštanje i podizanje trapa se moglo obaviti skoro trenutno. Amortizacija stajnog trapa se vršila pomoću gumenih valjaka.
Korisnici[uredi | uredi izvor]
Jugoslavija
- Aeroklub Kraljevine Jugoslavije „Naša Krila“
Operativno korišćenje[uredi | uredi izvor]
Već u toku 1931. godine odmah nakon fabričkog testiranja amfibija Fizir Vega je napravila više dužih letova sa spuštanjem na zemlju, Dunav, Savu i more. Avion je otkupila Središnja uprava Aero kluba Kraljevine Jugoslavije "Naša Krila" iz Beograda i registrovao ga pod brojem UN-PAT 02.06.1931. godine[5][6]. Kada je došlo do promene registracija dobio je oznaku YU-PAT i pod njom leteo sve do 1937. godine. Jedno vreme avion je korišćen za demonstracione letove u cilju popularizacije vazduhoplovstva. Zamislite tu atrakciju kad avion sleti na plažu prepunu kupača u Novom Sadu ili Beogradu. Iako je avion bio u vlasništvu Središnja uprava Aerokluba iz Beograda ovaj avion je stavljen na raspolaganje aero klubovima u zemlji. Avion je prvo dodeljen Aero klubu iz Osijeka, grad je imao i aerodrom kao i reku Dravu tako da je mogao svestrano da se koristi. U Osjeku se avion koristio sve do 1935. godine kada je Aero klub dobio novog Fizira FN. Nakon toga Fizir Vega je dodeljen primorskim klubovima na Jadranu za obuku i trenažu tamošnjeg članstva[7].
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Almanah Jugoslovenskog vazduhoplovstva 1931—1932, Beograd, Vreme, 1932.
- ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 24. 06. 2014. g. Pristupljeno 20. 10. 2014.
- ^ Janić, Čedomir,Fizir AF-2 amfibija, Krila, br.8, avgust-septembar 1982.
- ^ Krunić, Čedomir (2013). Civilno vazduhoplovstvo Kraljevine Jugoslavije. 2. Beograd. ISBN 978-86-901623-4-5.
- ^ Krunić, Čedomir (2013). Civilno vazduhoplovstvo Kraljevine Jugoslavije. 2. Beograd. ISBN 978-86-901623-4-5.
- ^ https://web.archive.org/web/20120711012651/http://www.goldenyears.ukf.net/reg_YU-.htm
- ^ Janić, Čedomir,Fizir AF-2 amfibija, Krila, br.8, avgust-septembar 1982
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Almanah Jugoslovenskog vazduhoplovstva 1931—1932, Beograd, Vreme, 1932.
- Janić, Čedomir,Fizir AF-2 amfibija, Krila, br.8, avgust-septembar 1982.
- L'amphibie léger Fizir 85 CV (francuski). L'Aérophile. dat. 1931-04-15, str. 117.
- Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8.
- Mikić, Sava (1933) (na ((sr))). Istorija jugoslovenskog vazduhoplovstva. YU-Beograd: Štamparija D. Gregorić.
- Janić, Čedomir; Petrović, Ognjan (2010). Vek avijacije u Srbiji 1910-2010, 225 značajnih letelica. Beograd: Aerokomunikacije. ISBN 978-86-913973-0-2.
- Krunić, Čedomir (2013). Civilno vazduhoplovstvo Kraljevine Jugoslavije. 2. Beograd. ISBN 978-86-901623-4-5.