Hidroelektrana Bočac 2

Hidroelektrana Bočac 2
Hidroelektrana Bočac 2
Osnovni podaci
Država	Republika Srpska, Bosna i Hercegovina
Najbliže naselje	Bočac kod Banje Luke
Reka	Vrbas
Početak izgradnje	2018.
Prva sinhronizacija	2018.
Podaci o jezeru
Stvara	Bočačko jezero
Zapremina	52,1 km³
Podaci o elektrani
Broj turbina	2
Tip	branska, akumulaciona
Instalisana snaga	8,76 MW. MW
Tip turbine	Francisova vertikalna
Godišnja proizvodnja	41,603 GWh

HE Bočac 2 ili u punom nazivi Mala hidroelektrana Bočac 2 (MHE Bočac 2) je pribransko postrojenje sa instalisanom snagom elektrane koje iznosi 8,76 MW, i očekivanom godišnjom proizvodnjaom od 41,6 GWh električne energije.

Izgrađena je na postojećoj brani kompenzacionog bazena HE Bočac. Izgradnja objekta trajala je od 20. jula 2015. godine do njenog puštanja u rad 20. avgusta 2018. godine. Novoizgrađena mala hidroelektrana „Bočac 2“ po svojim specifičnim karakteristikama predstavlja jedinstven objekat u okviru sistema Elektroprivrede Republike Srpske.

Položaj

HE Bočac 2 se nalazi na reci Vrbas sedam kilometara nizvodno od HE Bočac 1, koja je izgrađena 37 godina ranije.

Reka Vrbas

Reka Vrbas čiji sliv se nalazi u zapadnom delu Bosne i Hercegovine, na teritoriji opština Gornji Vakuf, Bugojno, Donji Vakuf, Jajce, Banja Luka (grad), Laktaši, Srbac i Gradiška, u kojima živi preko 500.000 stanovnika.

Na celokupnom svom toku, Vrbas je stvorio idealne uslove za razvoj biodiverziteta. Litice kanjona Vrbasa su dom orlovima, sokolovima i jastrebovima. Njegovim zelenim vodama plivaju lipljen, pastrmka i mladica, što je svrstava u jednu od najatraktivnijih za ribolovni turizam.

Geografske karakteristike

Sliv reke Vrbas, koja jednim delom teče kroz Federaciju BiH, a drugim delom kroz Republiku Srpsku

Reka Vrbas izvire ispod planine Zec (planina kod Fojnice) i nakon 235 km dugog toka uliva se u reku Savu kod Srpca, na 96 m nadmorske visine. Na svom putu od izvora do ušća rteka Vrbas svojom vooodom usekla je kompozitnu dolinu, prolazeći kroz Skopljansku kotlinu, Vinačku klisuru, Jajačku kotlinu, kanjonsku dolinu Tijesno, Banjalučku kotlinu i Lijevče polje.

Na svom toku ona stvara tri karakteristične celine, u:

• gornjem toku od izvora do Jajca reka Vrbas je tipična planinska reka s mnogo brzaka i slapova,
• srednjem toku, od Jajca do Banje Luke, reka Vrbas je sa naglašenim padom korita kao probojnica formira duboki krečnjački kanjon,
• donjem toku, od Banje Luke do ušća, reka Vrbas ima karakteristike tipične ravničarske reka.

Pre Banje Luke, Vrbas prolazi kroz kanjon i brojne klisure, koji su zaštićeni Zakonom o zaštiti prirodnih vrijednosti iz 1955. godine. Teče kroz: Skopljansku kotlinu, Vinačku klisuru, Jajačku kotlinu, kanjonsku dolinu Tijesno, Banjalučku kotlinu a donjim tokom preko svoje makroplavine Lijevče polje.

Jedna od klisura reke Vrbas

Sliv

Sliv reke Vrbasa koji ima površinu oko 6.386 km² je izduženog oblika dužine 150 km i prosečne širine 70 km. Prosečna nadmorska visina sliva je 690 m.n.v., a najviša tačka u slivu je na oko 2.100 m.n.v.

Prosečne godišnje padavine u podrućju sliva kreću se odo oko 800 l/m2 pri ušću Vrbasa u Savu do oko 1500 l/m2 na južnom delu sliva.

Prosečno višegodišnje oticanje sa sliva reke Vrbasa iznosi oko 132 m³/s. Prosečno specifično oticanje iznosi oko 20,7 l/s/km².

Pored reke Vrbas njen sliv čine i:

• 36 direktne pritoke duže od 10 kilometara, među kojima su najznačajnije reke Pliva, Ugar, Crna rijeka i Vrbanja,

• mnogobrojne manje pritoke u gornjem toku, reke: Desna, Tušnica, Trnovača, Kruščica, Bistrica, Bunta, Vileški potok (Vileška rijeka), Vesočnica, Poričnica, Vitina (Vitinska rijeka), Duboka, Prusačka i Oboračka rijeka i Semešnica.

Hidroenergatski potencijal

• Prosječan pad glavnog toka reke Vrbas je 6 m/km, što ga čini atraktivnim za hidroenergetsko korišćenje. *Prosečna nadmorska visina je oko 690 m.n.m.
• Prosečne godišnje padavine kreću se odo oko 800 l/m² na ušću Vrbasa u Savu do oko 1.500 l/m² na južnom delu sliva.
• Prosečno višegodišnje oticanje sa sliva reke Vrbasa iznosi oko 132 m³/s.
• Prosečno specifično oticanje iznosi oko 20,7 l/s/km².
• Prosečni koeficijent oticaja je oko 0,59.
• Režim toka vode u slivu reke Vrbas je neravnomeran.
• Minimalni proticaji padaju na oko 22-23% od prosečnog višegodišnjeg proticaja.
• Ekstremno i do 10% na Vrbasu kod Gornjeg Vakufa i na ušću Vrbanje.
• Maksimalni proticaji su od pet puta veći od srednjih višegodišnjih proticaja.
• Velike vode pojavljuju se u periodu mart-maj, a najizraženije su u aprilu.
• Malovodni periodi se javljaju u periodu avgust-septembar, sa minimalnim proticajem u avgustu.

Tehničke karakteristike

Hidroelektrana „Bočac 2“ je izgrađena tako da zadovoljava savremene trendove i tehnološka dostignuća koja se danas primenjuju u svetu. Ugrađena oprema proizvedena je od strane renomiranih svjetskih proizvođača ki ispunjava evropske i svetske standarde, kako u delu efikasnosti, tako i delu zaštite na radu i zaštite životne sredine.

HE „Bočac 2“ ugrađena su dva kapsulna agregata, svaki od njih težak 55 tona i snage 5 MW, koji su danas među prvim agregatima ovog tipa ugrađenim na području bivše Jugoslavije.

Mašinska zgrada sa 2 agregata instalisanog protoka od 55 m³/s je locirana u levom boku profila. Prema predloženom rešenju sistem ima srednju godišnju proizvodnju energije od 41,603 GWh pri srednjoj snazi 4,746 MW.

Osnovni tehnički podaci

Naziv elektrane	MHE Bočac 2
Tip elektrane	Pribransko, protočna
Početak rada	28. septembar 2018. godine
Način upravljanjenj	Automatski/SCADA sistem
Tip turbine i proizvođač	Horizontalna kaplanova, ECOBulb, Andritz Hydro
Tip generatora i proizvođač	Sinhroni, sa trajnim magnetima, Andritz Hydro
Nivoi napona mreže na koju su priključeni objekti i postrojenja	[kV]	35
Broj agregata/blokova	kom	2
Nominalna prividna snaga na generatorimana prividna snaga na generatorima	[MVA]	I= 4,995; II=4,995; I+II=9,990;
Nominalna aktivna snaga na generatorima	[MW]	I= 4,995; II=4,995; I+II=9,990;
Normalni faktor snage	cos φ	1
Maksimalna reaktivna snaga agregata	[MVAr]	2,2
Minimalna snaga agregata	[MW]	0,90
Godišnja proizvodnja elektrane na pragu (ostvarena prosečna desetogodišnja zaključno sa poslednjom punom godinom)	[MWh]	41.603 planirana proizvodnja
Ukupni stepen korisnosti	[%]	88,5
Nazivna snaga transformatora	[MVA]	10
Sopstvena potrošnja iz branše (ostvareni prosek desetogodišnjice zaključno sa poslednjom punom godinom)	[MWh]	190 planirana
Potrošnja iz mreže (postignuti prosečan desetogodišnji period zaključno sa poslednjom punom godinom)	[MWh]	15 planirana
Instalirani protok agregata (hidroelektrane)	[m3/s]	110 (2 h 55)
Energija dobijena od 1[m3] vode	[kWh]	0,0276
Količina vode za 1 [kWh] energije	[m3]	36,159
Ekoliški prikvatljiv protok	[m3/s]	17 ranije poslato
Tip akumulacije	Veštačka sa dnevnim nivelisanjem
Ukupna zapremina akumulacije	[106 m³]	2,31 na koti 227,80
Korisna zapremina akumulacije	[106 m³]	2
Mrtav prostor akumulacije	[106 m³]	0,31 na koti 223,00
Energetska vrednost akumulacije za maksimalni radni nivo	[MWh]	51,66
Energetnska vredniost akumulacije za minimalni radni nivo	[MWh]	2,22
Radni nivo
*maksimalni	[m.n.m.]	227,80
*minimalni	[m.n.m.]224,30
Nivo donje vode	[m.n.m.]	216,71
Maksimalni bruto pad	[m.n.m.][m]	[m.n.m.]11,09
Kapacitet organa za evakuaciju vode	[m.n.m.][m3/s]	[m.n.m.]1500
Dimenzije cevovoda (unela)	[m.n.m.][m,D,Q]	[m.n.m.]2x(18,2[m];5,5[m]; 55 m³/s)
Dimenzije kanala	[m.n.m.][m,Q]	[m.n.m.]2x(35,5[m], 55 [m3/s])

Spoljašnje veze

• Hidroenergetski potencijal RS
• Razvojni planovi preduzeća "Hidroelektrane na Vrbasu" a.d. Mrkonjić Grad vezani su prvenstveno za hidroenergetsko iskorišćenje sliva rijeke Vrbas nizvodno od postrojenja HE „Bočac". Arhivirano na veb-sajtu Wayback Machine (9. novembar 2021)