Hidroelektrana Buk Bijela
| Hidroelektrana Buk Bijela | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Država |  Republika Srpska
|
| Najbliže naselje | Bijela |
| Reka | Drina |
| Početak izgradnje | 2001. u izgradnji |
| Podaci o jezeru | |
| Zapremina | 15,7 mil.m3 km³ |
| Podaci o elektrani | |
| Broj turbina | 3 |
| Tip | protočna |
| Instalisana snaga | 93,52 MW MW |
| Tip turbine | Kaplanova |
| Godišnja proizvodnja | 332,34 GWh, |
HE Buk Bijela jedna je od planiranih hidroelektrana u sistemu hidroelektrana na gornjoj Drini u Republici Srpskoj, Bosna i Hercegovina i Republici Srbiji, sa najvećom instalisanom snagom 93,52 megavata i očekivanom godišnjom proizvodnju od 332 gigavata.[1] Na ovu hidroelektranu čekalo se punih 50 godina, sve dok na osnovu Ugovor o formiranju zajedničkog preduzeća, koji predviđa gradnju HE Foča, HE Paunci i HE Buk Bijela koje po snazi odgovaraju bloku 2 u HE Đerdap I, nije započela realizacija ovog projekta. Predviđeno je da ukupne investicije iznose 196,14 milioan evra.[2] Izgradnju HE Buk Bijela zajedno će finansirati elektroprivreda Srbije i Republike Srpske.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Izgradnja HE Buk Bijela kao jedan od naznačajnijih i najatraktivniji hidroenergetski objekat gornjeg toka Drine, ima dugi istorijat projektovanja, koji je počet 1965. godine.
Idejni projekat je završen davne 1970-ih, kada je završena i eksproprijacija zemljišta.
Ipak, konačni poduhvat, zbog brojnih poteškoća, uključujući i sukobe na prostoru Jugoslavije 1990-ih, preduzele su Republika Srpska i Republika Srbija 2000-ih godina.
Vlada Republike Srpske (RS) i China National Aero-Technology International Engineering Corporation (AVIC-ENG) potpisale su u julu 2017. godine Memorandum o saradnji na izgradnji hidroelektrane (HE) Buk Bijela na reci Drini. Memorandum o saradnji potpisali su Petar Đokić i zamenik predsednika AVIC-ENG-a Yinliang Gao.[3]
Vlada Republike Srpske potpisala je u julu 2017. godine ugovor sa konzorcijumom u organizaciji Državne Elektroprivrede Republike Srpske (ERS) i njene podružnice Hidroelektrane na Drini iz Višegrada, za izgradnju i rad HE Buk Bijela. Koncesija je na 50 godina uz naknadu od 3,6% prihoda.[3]
Značaj HE Buk Bijela[uredi | uredi izvor]
Značaj izgradnje HE Buk Bijela kao čeona elektrana, sa stanovišta veličine akumulacije, ogleda se u tome što bi ona trebalo da bude najveća elektrana na Drini (uzvodno od Višegrada).[2]
Početak radova[uredi | uredi izvor]
Predsednici vlada Republike Srpske i Srbije, Radovan Višković i Ana Brnabić, 17. maja 2021. označili su početak radova polaganjem kamena tememeljca na budućoj Hidroelektrani Buk Bijela na reci Drini, na istoimenom lokalitetu kod Foče.[1]
Ovim činom ozvaničen je početak gradnje HE „Buk Bijela", prva od tri planirane hidroelektrane u okviru hidroenergetskog sistema „Gornja Drina”.[1]
Geografske karakteristike područja HE Buk Bijela[uredi | uredi izvor]
Reka Drina je desna i najveća pritoka reke Save koja je u sastavu Crnomorskog sliva. Nastaje spajanjem reka Tare i Pive, kod Šćepan Polja. Pravac njenog toka je od juga ka severu i ima dosta pritoka. Divlja snaga Drine je ukroćena branama i jezerima (Višegradsko, Perućac, Zvorničko) čime je narušena ali ne i uništena lepota drinskih kanjona.[4]
- Sliv
Slivno područje Drine obuhvata jugozapadni i zapadni deo Republike Srbije, severni deo Republike Crne Gore i istočni deo Republike Srpske.[4]
- Površina sliva je 19.570 km² (od toga na sliv Lima otpada 5963 km², 1853 km² na sliv Tare i 1602 km² na sliv Pive).[4]
- Ukupna dužina sliva je oko 500 km.
- Prosečna širina sliva je oko 100 km. na ušću Drina je vodom najbogatija pritoka Save.
- Pritoke
Veće pritoke sa leve strane su: Sutjeska, Bistrica, Prača, Drinjača i Janja, a sa desne: Ćehotina, Lim, Rzav, Ljuboviđa i Jadar.[4]
- Padavine u slivu Drine
Vodni režim reke Drina pripada tipičnim režimima tipa sneg-kiša, sa primarnim vrhuncem vodostaja u aprilu i sekundarnim u decembru. Veći deo toka protiče kroz planine, dok je ceo gornji tok u visokim planinama Dinarida, što dovodi do toga da jake padavine i topljenje snega dovode do velikih protoka.[5]
U gornjem delu sliva Drine godišnje padavine su 3.000 mm, dok su prosečno na celom slivu padavine oko 1.100 mm.[4]
Gravitacione betonske brane sa mašinskom zgradom[uredi | uredi izvor]
- Betonska brana
Gravitaciono betonska brana se sastoji od četiri celine:[6]
- Rečni pad, na dužini otprilike 500 km, iznosi 2.000 metara (izvor je na približno 2.000 metara nadmorske visine, ušće na 80-ak metara).
- Sa srednjim protokom 395 m³/s[7]
- gravitacionog dela brane sa montažnim prostorom na levoj obali Drine,
- gravitacionog dela brane na desnoj obali Drine,
Ukupna dužina brane po kruni iznosi 197,3 m, od toga je levi gravitacioni deo 68,1 m, dok je deo brane sa temeljnim ispustom 15,5 m, deo brane sa prelivima 38,2 m, i desni gravitacioni deo 33,5 m.
- Mašinska zgrada
Mašinske zgrade sa sastoji od:[6]
- ulazne građevine,
- odvodne vade
- razdelnog zida kojim se razdvaja odvodna vada od slapišta,
- evakuacionih objekata (preliv i dubinski ispust sa segmentnim ustavama i slapištem).
Mašinska zgrada je duga 42 m, a najveća građevinska visina na delu mašinske zgrade i iznosi 57,8 m.[6]
Akumulacija[uredi | uredi izvor]
Izgradnjom brane se formira se akumulacija sa kotom normalnog uspora 434,00 m n.m. sa:[6]
- ukupnom zapreminom 15,7 mil.m3.
- Korisnom zapreminom od 11 mil.m3,
- ukupnom dužinom akumulacije oko 11,5 km.
Tehničke karakteristike[uredi | uredi izvor]
U mašinskoj zgradi biće smeštena tri agregata tipa Kaplan. Dva su dimenzionisana za instalisani proticaj po 150 m³/s, a jedan za vodoprivredni minimum proticaja 50 m³/s.[6]
Suprotstavljeni stavovi[uredi | uredi izvor]
Projekat HE Buk Bijela je bio pod lupom lokalnih i nacionalnih zajednica i raznih nevladinih organizacija iz Bosne i Hercegovine, Crne Gore i inostranstva, kako bi uticali na odustajanje od ovog projekta.[8][9]
Ovaj projekat star 50 godina, koji je svojevremeno bio stvar međudržavnog sporazuma između Bosne i Hercegovine i Crne Gore, neki smatraju da može uništiti staništa poslednjih i najvažnija staništa losos na Dunavu na globalnom nivou, kao i prelepi kanjon reke Tare, zbog čega je ovaj projekat naišao na veliki otpor u Federaciji Bosne i Hercegaovine i i Crnoj Gori.
Ministarka Turković iz vlade Bosne i hercegovine suprottstavila se izgradnji ove hidrocentrale navodeći da će:[10]
- ministarstvo kojim ona rukovodi „preduzeti mere iz svoje nadležnosti” i obavestiti druge relevantne institucije o zahtevima Unesko-a, u kome Centra za kulturnu baštinu, traži dodatne informacije o projektu Srbije i Srpske
- BiH morati da poštuje međunarodne obaveze” i da je pismo Unesko-a „još jedan pokazatelj da se ovakvi projekti (hidroelektrane) ne mogu realizovati bez saglasnosti centralnih državnih institucija”.
Turkovićeva je i ranije više puta javno iskazivala negativno mišljenje o zajedničkim projektima Srbije i Srpske i tražila je, zajedno s ostatkom sarajevske političke elite, da se zaustavi njihova realizacija. Ona je pre polaganja kamena temeljca za HE „Buk Bijela” uputila i notu Srbiji.[10]
Predsedavajući Predsedništva Bosne i Hercegovine (BiH) Milorad Dodik povodom napred izrečenih komentara je izjavio da za izgradnju HE Foča i Paunci neće biti potrebna saglasnost na nivou Bosne i Hercegovine, jer Drina na tim mestima nije granica između Bosne i Hercegovine i Srbije, već protiče kroz Republiku Srpsku.[11][12]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g „Vijesti Položen kamen temeljac za izgradnju hidroelektrane "Buk Bijela"”. www.vladars.net. Pristupljeno 2021-10-29.
- ^ a b Petrović-Stojanović, Jasna. „Srbija i RS grade tri nove hidroelektrane na Drini”. Politika Online. Pristupljeno 2021-10-29.
- ^ a b „Construction of HPP Buk Bijela on Drina river starts in 2018”. Balkan Green Energy News (na jeziku: engleski). 2018-01-15. Pristupljeno 2021-10-29.[mrtva veza]
- ^ a b v g d Miloš Blagojević: Drina. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd (2005). str. 205
- ^ Enciklopedija Jugoslavije. drugo izdanje, tom 3, Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb 1986.
- ^ a b v g d đ e ž „Hidroelektrana Buk Bijela – ERS” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-10-29.
- ^ Miloš Blagojević: Drina. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd (2005). str. 205
- ^ „Bosnia-Herzegovina: Environmental permit for Buk Bijela hydropower plant cancelled”. Bankwatch (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-10-29.
- ^ „Vlada da reaguje oko projekta HE "Buk Bijela"”. BN. Pristupljeno 2021-10-29.
- ^ a b Stanišić, Dušanka. „Protivi li se Unesko hidroelektrani „Buk Bijela””. Politika Online. Pristupljeno 2021-10-29.
- ^ „HE Foča i Paunci – plan da Srbija u prvoj fazi ima 51%, a Republika Srpska 49%”. Balkan Green Energy News (na jeziku: srpski). 2019-01-31. Pristupljeno 2021-11-06.
- ^ „Ustavni sud BiH: RS nema apsolutnu nadležnost za koncesije za HE na Drini”. N1 (na jeziku: srpski). 2021-07-16. Pristupljeno 2021-11-06.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Republike Srpska - Javna ustanova „Vode Srpske“: „Sliv Drine“, pristup 20. 4. 2013. (jezik: srpski)
- Mala enciklopedija Prosveta, 1985, 3 izdanje, Prosveta, Beograd
- Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
