Hristov nerukotvoreni obraz

Hristov nerukotvoreni obraz

Hristov nerukotvoreni obraz (takođe Nerukotvoren lik Hristov) je posebna vrsta ikone Isusa Hrista, koja predstavlja Njegovo lice na ubrusu (ploči), ili Keramidion, koji predstavlja Njegovo lice na glinenoj ploči ili ubrusu. U vizantijskim hramovima, Mandilion i Keramidion su obično bili prikazani u kupoli, jedan naspram drugog.

Poreklo

Postoje dve grupe svedočenja o poreklu moštiju, koje su poslužile kao izvor ikonografije, od kojih svaka govori o njenom čudesnom poreklu.

Opšte crkveno istočno predanje

Istočno sveočenje o Nerukotvorenom liku, koja je starija, može se pratiti do prve polovine 4. veka. Priča je povezana sa bolesnim kraljem Edese (Mezopotamija, savremeni grad Sanliurfa, Turska) Avgarom V i Tadejevom posetom kod njega nakon što umetnik kojeg je poslao nije uspeo da prikaže Hrista: Hristos je oprao lice, obrisao ga krpom (ubrus). ), na kome je ostao otisak , i predao umetniku. Pošto je brada nakon pranja vodom bila mokra, utisnuta je u obliku klina jednog pramena, pa se ova čudesna slika ponekad naziva i „Spasitelj mokre brade“. Tako je, prema legendi, Mandilion postao prva ikona u istoriji. Jevsevije Cezarejski u svojoj Crkvenoj istoriji izveštava sledeće:

„Priča o Tadeju je ova. Božanstvo Gospoda i Spasa našeg Isusa Hrista, proslavljeno među svim ljudima zbog svoje čudotvorne sile, privuklo je hiljade ljudi čak i iz stranih zemalja, veoma udaljenih od Judeje, koji su se nadali isceljenju od bolesti i raznih stradanja. Dakle, car Avgar, koji je slavno vladao narodima s onu stranu Eufrata, ali ga je mučila bolest koja nije mogla da se izleči, saznavši za ime Isusovo i čuda Njegova – svi su o njima svedočili složno – odlučio da Ga umoli, poslavši glasnika sa pismom i molbom da se izbavi od bolesti. Spasitelj tada nije uslišio njegovu molbu, već ga je počastio posebnim pismom u kome je obećao da će poslati jednog od svojih učenika da izleči njegovu bolest i zajedno spase njega i sve njegove bližnje. Ovo obećanje je ubrzo ispunjeno. Posle Vaskrsenja Hristovog iz mrtvih i Vaznesenja, Toma, jedan od dvanaestorice, po Božijem nadahnuću šalje Tadeja, jednog od sedamdesetoro učenika Hristovih, u Edesu da propoveda učenje Hristovo. Ispunio je sve što je naš Spasitelj obećao. Tadej, stigavši na to mesto, isceljuje Avgara rečju Hristovom, i zadivljuje sve tamošnje ljude čudesnim čudesima. Pošto ih svojim postupcima dovoljno pripremi i navede da poštuju silu Hristovu, on ih poče poučavati spasonosnoj veri. I do današnjeg dana, od tada, sva Edesa je osvećena imenom Hristovim; ona ubedljivo svedoči o milostima Spasitelja našeg prema njoj.”

Jevsevije iz Cezareje u prilog navodi dva dokumenta-pisma koja je preveo sa sirijskog i uzeo iz arhiva Edese: molbu cara Avgara i Isusov odgovor. Jefrem Sirin govori o prepisci između Avgara i Hrista. Pored toga, prepisku Hrista sa Avgarom i priču da su Avgarovi poslanici doneli sliku Spasitelja iz Jerusalima uvrstio je jermenski istoričar iz 5. veka Mojsije iz Horenskog u knjigu „Istorija Jermenije“: „Ova poruka je doneta od Anana, glasnika Avgara (Avgara), uz lik Spasitelja (փրկչական պատկերին), koji se do danas čuva u gradu Edesi“. Dokaz Tadejeve posete Avgaru je Prokopije iz Cezareje, koji govori o opsadi Edese od strane persijskog kralja Hosroja u svojoj knjizi „Rat sa Persijancima. Rat protiv vandala. Tajna istorija“, prenosi detalje o Avgarovoj bolesti: „doživevši duboku starost, Avgar je patio od teške bolesti gihta“. Istoričar Evagrije Sholastik u svom delu „Istorija Crkve“ govori o čudesnom izbavljenju stanovnika Edese od opsade koji su morali da spale opsadnu građevinu koju je podigao Hosroj da bi zauzeli Edesu, a onda nisu uspeli; pribegao pomoći Spasitelja Nerukotvorenog: „Sasvim izgubljeni u mislima, oni nose bogostvorenu ikonu nerukotvorenu, koju je Hristos Bog poslao Avgaru kada je hteo da Ga vidi. Unevši ovu svesvetu ikonu u jarak koji su iskopali, pokropili su je vodom i bacili nekoliko kapi u vatru i na ogrev. Božanska sila je odmah pritekla u pomoć njihovoj veri i izvršila ono što ranije nisu mogli; plamen je iznenada zahvatio drvo i, pre nego što možemo da pretpostavimo, pretvorivši ga u ugalj, proširio se na drveće iznad i sve progutao”.

Sedmi vaseljenski sabor je 787. godine naveo prisustvo ikone koja nije napravljena rukama kao najvažniji dokaz u prilog poštovanja ikona.

Godine 944. vojska cara Romana Lekapina je opkolila grad, usled opsade, stanovnici Edese su se odrekli svete linije u zamenu za mir (hrisovul), a ikona Nerukotvorena je svečano preneta u Carigrad.

Pošto se Uspenije Bogorodice praznuje 15. (28. avgusta), godišnja proslava Nerukotvorenog lika bila je zakazana za naredni dan – 16. (29. avgusta), pod ovim datumom je dan uvršten u kalendar kao opšti crkveni praznik pod nazivom „Prenos lika Gospodnjeg nerukotvorenog iz Edese u Carigrad našeg Isusa Hrista“.

Svetinja je ukradena iz Konstantinopolja prilikom pljačke grada od strane učesnika Četvrtog krstaškog rata 1204. godine, nakon čega je izgubljena (prema predanju, brod sa ikonom je razbijen).

Neki istraživači po svoj prilici smatraju da su Mandilion iz hrama San Silvestro in Capite, koji se sada nalazi u kapeli Santa Matilda u Vatikanu, i Mandilion koji se čuva u jermenskoj crkvi Svetog Vartolomeja u Đenovi, najbliži originalnoj slici u Zapad. Obe ikone su naslikane na platnu, postavljene na drvene podloge, istog su formata (otprilike 29k40 cm) i obložene su ravnim srebrnim ramom, isečenim po konturama glave, brade i kose. Pored toga, o vrsti originalne relikvije svedoče i dveri triptiha sa danas izgubljenim središnjim delom iz manastira Sv. Katarine na Sinaju. Prema najhrabrijim hipotezama, „prvobitni“ Spasitelj Nerukotvoreni, poslat Abgaru, služio je kao posrednik.

Zapadna srednjovekovna legenda

Zapadna verzija legende nastala je, prema različitim izvorima, od 13. do 15. veka, najverovatnije među franjevačkim monasima. Prema njegovim rečima, blagočestiva Jevrejka Veronika, koja je ispratila Hrista na Njegovom krstnom putu do Golgote, dala Mu je platnenu maramicu kako bi Hristos obrisao krv i znoj sa njegovog lica. Na maramici je bilo utisnuto Isusovo lice. Relikvija, nazvana „Veronika tabla“, čuva se u Sabornom hramu Sv. Petar je u Rimu. Pretpostavlja se da je ime Veronika, kada se pominje Slika nerukotvorena, nastalo kao izobličenje lat. ikona vera (prava slika). Posebnost slika „Veronikinog ogrtača” iz „Spasitelja mokre brade” je trnova kruna na Spasiteljevoj glavi, kao što je bila utisnuta na Veronikinom šalu tokom nošenja krsta Isusa Hrista. U srednjovekovnoj zapadnoj ikonografiji, dve slike su često bile pomešane.

Poznata su najmanje dva „Veronika”: 1. u bazilici Svetog Petra u Vatikanu i 2. „Manopelovo lice”, koji se naziva i „Veronikinim velom”, ali nema kruna od trnja. Nema krune od trnja, a na slici Hansa Memlinga „Sveta Veronika“ očigledno je da je Hans Memling, nemajući uzorak, umesto Veronikine ploče koristio kopiju iz Spasitelja Nerukotvorenog.