Crni septembar
| Crni septembar | |
|---|---|
| منظمة أيلول الأسود | |
| Vođe |
|
| Vreme delovanja | septembar 1970 – oko 1988 |
| Delokrug | Globalno, uglavnom koncentrisani u Evropi i na Bliskom istoku |
| Ideologija | Palestinski nacionalizam Anticionizam |
| Poznati napadi | Minhenski masakr |
| Status | Neaktivni |
Organizacija Crni septembar (arap. منظمة أيلول الأسود) je bila palestinska militantna organizacija osnovana 1970. godine. Pored drugih akcija, grupa je bila odgovorna za atentat na jordanskog premijera Vasfija Tala i masakr u Minhenu, u kojem je kidnapovano i ubijeno jedanaest izraelskih sportista i zvaničnika, kao i jedan zapadnonemački policajac koji je takođe ubijen, tokom Letnjih olimpijskih igara 1972. u Minhenu, što se smatra njihovim najpoznatiji terorističkim napadom. Ovi napadi su doveli do stvaranja ili specijalizacije stalnih snaga za borbu protiv terorizma u mnogim evropskim zemljama.
Poreklo
[uredi | uredi izvor]Ime grupe potiče od sukoba Crnog septembra koji je počeo 16. septembra 1970. godine, kada je jordanski kralj Husein proglasio vojnu vlast kao odgovor na pokušaj fedaina da zauzme njegovo kraljevstvo – što je rezultiralo smrću i proterivanjem hiljada palestinskih boraca iz Jordana. Crni septembar je počeo kao mala ćelija Fataha odlučnih da se osvete kralju Huseinu i jordanskim oružanim snagama. Pridružili su se i regruti iz PFLP-a, as-Saika i drugih grupa.
U početku, većina njegovih članova bili su disidenti unutar Fataha koji su bili bliski Abu Aliju Ijadu, komandantu Fatahovih snaga u severnom Jordanu koji je nastavio da se bori protiv jordanske vojske nakon što se vođstvo Palestinske oslobodilačke organizacije povuklo. Ubile su ga, navodno pogubljenjem, jordanske snage 23. jula 1971. Oni su tvrdili da je tadašnji jordanski premijer Vasfi Tal lično odgovoran za njegovo mučenje i smrt.
Struktura grupe
[uredi | uredi izvor]Među istoričarima, novinarima i primarnim izvorima postoje neslaganja oko prirode Crnog septembra i stepena u kojem ga je kontrolisao Fatah, frakcija Palestinske oslobodilačke organizacije, koju je u to vreme kontrolisao Jaser Arafat.
U svojoj knjizi Bez državljanstva, Salah Halaf (Abu Ijad), Arafatov šef bezbednosti i jedan od osnivača Fataha, napisao je da: „Crni septembar nije bio teroristička organizacija, već je pre bila pomoćna jedinica pokreta otpora, u vreme kada je ova druga nije bila u stanju da u potpunosti realizuje svoj vojni i politički potencijal. Članovi organizacije su uvek poricali bilo kakve veze između svoje organizacije i Fataha ili Palestinske oslobodilačke organizacije."
Poricanje opisano u Abu Ijadovoj tvrdnji bilo je obostrano: prema članku iz 1972. u jordanskim novinama Ad-Dustour, Mohammed Daoud Oudeh, takođe poznat kao Abu Daoud, operativac Crnog septembra i bivši viši član Palestinske oslobodilačke organizacije, rekao je jordanskoj policiji: "Nema takva organizacija kao što je Crni septembar da najavljuje svoje operacije pod ovim imenom tako da se Fatah neće pojaviti kao direktni izvršilac operacije." Dokument iz marta 1973. objavljen 1981. od strane američkog Stejt departmenta izgleda da potvrđuje da je Fatah matična organizacija Crnog septembra.[1]
Prema američkom novinaru Džonu K. Kuliju, Crni septembar je predstavljao „potpuni raskid sa starim operativnim i organizacionim metodama fedaina. Njeni članovi su radili u zatvorenim ćelijama od četiri ili više muškaraca i žena. Članovi svake ćelije su namerno držani u neznanju drugih ćelija Vođstvo su vršili posrednici i 'odseci'.", iako nije bilo centralizovanog rukovodstva.
Kuli piše da su mnoge ćelije u Evropi i širom sveta bile sastavljene od Palestinaca i drugih Arapa koji su godinama živeli u svojim zemljama prebivališta kao studenti, nastavnici, biznismeni i diplomate. Rad bez centralnog rukovodstva, to je bio „pravi kolegijalni pravac“. Struktura ćelije i operativna filozofija koja se mora znati zaštitili su operativce tako što su osigurali da privođenje ili nadzor jedne ćelije ne utiče na druge. Struktura je ponudila uverljivo poricanje vođstvu Fataha, koje je pazilo da se distancira od operacija Crnog septembra.
Fatahu je bio potreban Crni septembar, kaže istoričar Beni Moris. On piše da je postojao "problem unutrašnje kohezije Palestinske oslobodilačke organizacije ili Fataha, sa ekstremistima koji su stalno zahtevali veću militantnost. Umereni su očigledno pristali na stvaranje Crnog septembra da bi preživeli".[2] Kao rezultat pritiska militanata, piše Moris, kongres Fataha u Damasku u avgustu–septembru 1971. pristao je da uspostavi Crni septembar. Nova organizacija se zasnivala na postojećem Fatahovom specijalnom obaveštajno-bezbednosnom aparatu, na kancelarijama i predstavnicima Palestinske oslobodilačke organizacije u raznim evropskim prestonicama, a od samog početka je postojala saradnja Crnog septembra i PFLP-a.
Palestinska oslobodilačka organizacija je zatvorila Crni septembar u septembru 1973. godine, na godišnjicu kada je stvoren „političkom kalkulacijom da od terorizma u inostranstvu više neće biti dobro“ prema Morisu. Arafat je 1974. naredio Palestinskoj oslobodilačkoj organizaciji da se povuče iz nasilnih akata izvan Zapadne obale, Pojasa Gaze i Izraela.
Minhenski masakr
[uredi | uredi izvor]Ova grupa je bila odgovorna za masakr u Minhenu 1972. godine u kojem je ubijeno 11 izraelskih olimpijskih sportista, od kojih je devet prvo uzeto kao taoce, i ubistvo nemačkog policajca tokom Letnjih olimpijskih igara 1972. u Minhenu.
Nakon napada, izraelska vlada, na čelu sa premijerkom Goldom Meir, pokrenula je kampanju atentata i naredila izraelskoj inteligentnoj agenciji Mosad da ubije one za koje se zna da su umešani u masakr u Minhenu. Do 1979. godine, najmanje jedna jedinica Mosada je ubila osam članova Crnog septembra i Palestinske oslobodilačke organizacije, uključujući Ali Hasana Salameha, zvanog „Crveni princ“, bogatog, blistavog sina porodice iz više klase i komandanta Snage 17, koji je takođe radio kao lično obezbeđenje Jaseru Arafatu. Salameh je takođe stajao iza otmice Sabene leta 572 iz Beča za Lod 1972. godine. Poginuo je od eksplozije automobila bombe u Bejrutu 22. januara 1979. godine. Tokom racije u Libanu u aprilu 1973. izraelski komandosi ubili su tri visoka člana Crnog septembra u Bejrutu. U julu 1973. godine, u onome što je postalo poznato kao afera Lilehamer, Ahmed Boučiki, nedužni marokanski konobar koga su zamenili za Ali Hasana Salameha, ubijen je u Norveškoj. Zbog ubistva je uhapšeno šest izraelskih operativaca.
Izjave Abu Dauda iz 2010. godine, navodnog organizatora kidnapovanja u Minhenu, poriču da je bilo koji od Palestinaca koje je ubio Mosad imao bilo kakvu vezu sa masakrom u Minhenu,[3] uprkos činjenici da se na listi nalaze dva od tri preživela člana ekipa za otmice uhapšena na aerodromu.
Drugi napadi
[uredi | uredi izvor]Ostale radnje koje se pripisuju Crnom septembru uključuju:
- 28. novembar 1971: ubistvo jordanskog premijera Vasfija Tala u znak odmazde za proterivanje Palestinske oslobodilačke organizacije iz Jordana 1970–71;
- Decembar 1971: pokušaj ubistva Zaida Rifaija, jordanskog ambasadora u Londonu i bivšeg šefa jordanskog kraljevskog dvora;
- 6. februar 1972: sabotaža zapadnonemačke električne instalacije i gasnih postrojenja u Ravenštajnu i Omenu u Holandiji i u Hamburgu u Zapadnoj Nemačkoj;
- 8. maj 1972: otmica belgijskog aviona, Sabena let 572, koji je leteo iz Beča za Lod.
- Septembar i oktobar 1972: desetine pisama bombi su poslate iz Amsterdama u izraelske diplomatske centre širom sveta, ubivši izraelskog savetnika za poljoprivredu Amija Šačorija u Velikoj Britaniji.
- 23. januar 1973: atentat na oficira Mosada Baruha Koena u Madridu.
- 1. mart 1973: Napad na saudijsku ambasadu u Kartumu, Sudan: 10 talaca je držano u ambasadi Saudijske Arabije, od kojih pet diplomata. Ubijeni su američki ambasador, zamenik američkog ambasadora i belgijski otpravnik poslova. Preostali taoci su oslobođeni. U dokumentu Stejt departmenta iz 1973. godine, sa kojeg je skinuta oznaka poverljivosti 2006. godine, zaključuje se: „Operacija u Kartumu je planirana i izvedena uz puno znanje i lično odobrenje Jasera Arafata“.
- 2. mart 1973: zavera za bombu u Njujorku 1973
- 5. avgust 1973: dva palestinska militanta koji su tvrdili da su povezani sa Crnim septembrom otvorili su vatru na putnički salon na sada zatvorenom međunarodnom aerodromu Elinikon u Atini, ubivši troje i ranivši 55. Boing 737 kompanije Lufthanza otet je iz Rima u decembru 1973. kako bi se zahtevalo da se naoružani ljudi oslobode iz grčkog pritvora.
- 20. oktobar 1981: Crni septembar preuzeo je odgovornost za bombaški napad na sinagogu u Antverpenu u Belgiji 1981. godine, u kojem su poginule tri, a ranjeno 106 ljudi.[4]
Napadi bombama pismima i ubistvo Amija Šačorija
[uredi | uredi izvor]
Ami Šačori je bio savetnik za poljoprivredu u ambasadi Izraela u Ujedinjenom Kraljevstvu u Kensingtonu, London. Šačori je ubijen u napadu sa pismom bombom 19. septembra 1972, koji je izvršio Crni septembar.
Osam bombi upućeno je službenicima ambasade. Četiri su presretnuta u prostoriji za sortiranje pošte u Erls Kortu,[5] ali su ostala četiri pisma stigla u ambasadu. Tri pisma su otkrivena u prostoriji pošte konzulata[5] ali Šačori je otvorio svoje, verujući da sadrži holandsko seme cveća koje je naručio. Eksplozija je probila rupu na stolu i smrtno ranila Šačorija u stomak i grudi.[6]
U Šačorijevo sećanje osnovano je godišnje memorijalno predavanje o poljoprivredi u Londonu.[7][8]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]- Organizacija Islamskog džihada – slična organizacija u Libanu koju vodi Imad Mugnije, koja je orkestrirala bombaški napad na kasarne u Bejrutu 1983. i smatra se da je bila organizacija za pokrivanje Hezbolaha.
- Snaga 17 – Fatahova jedinica za specijalne operacije, koju predvodi Ali Hasan Salameh, uključujući Imada Mugnija .
- Crna nedelja – Film Džona Frankenhajmera iz 1977. o izmišljenoj zaveri Crnog septembra protiv Sjedinjenih Država koristeći Goodyear Blimp bombu da ubije 80.000 ljudi tokom Superbola, zasnovan na istoimenom romanu Tomasa Harisa.
- Minhen (film)
- Palestinska oslobodilačka organizacija
- Islamski džihad
- Palestinsko političko nasilje
- Sabena let 571
- Terorizam pod pokroviteljstvom države
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „U.S. State Department Documents PLO-Black September Link (March 1973) – Jewish Virtual Library”. Pristupljeno 16. 12. 2014.
- ^ Morris 2001, p. 379
- ^ الموساد قلعة التجسس الإسرائيلية [Mossad the Israeli spying citadel] (na jeziku: arapski). Al Jazeera. 9. 4. 2010. Arhivirano iz originala 17. 6. 2011. g. Pristupljeno 4. 7. 2010.
- ^ „Palestinian guerrillas claim synagogue bombing”. UPI. 21. 10. 1981.
- ^ a b „BBC ON THIS DAY – 19 – 1972: Parcel bomb attack on Israeli embassy”. BBC News. 19. 9. 1972. Pristupljeno 16. 12. 2014.
- ^ „Terrorism: And Now, Mail-a-Death”. Time. 2. 10. 1972. Arhivirano iz originala 14. 10. 2007. g. Pristupljeno 16. 12. 2014.
- ^ Thompson, A. K. (15. 10. 2003). „Fruit and Vegetables: Harvesting, Handling and Storage References”. Fruit and Vegetables (na jeziku: engleski). Wiley. str. 411. doi:10.1002/9780470751060.refs. Pristupljeno 28. 5. 2024. „Mannheim, C. 1980. Development and trends in the preservation of perishable produce. Eighth Ami Shachori Memorial Lecture, 23 September, London.”
- ^ „Historia Complete” (pdf). Eastern Illinois University. 2010.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Amos, John (1980). Palestinian resistance: organization of a nationalist movement. Pergamon Press. ISBN 0-08-025094-7.
- Reeve, Simon. One Day in September: the story of the 1972 Munich Olympics massacre. Faber & Faber. 2000. ISBN 1-55970-603-1.
- Katz, Samuel M. (1992). Soldier Spies – Israeli Military Intelligence. Novato, CA: Presidio Press. ISBN 0-89141-357-X.
- "Munich 1972: When the Terror Began", Time, 25 August 2002
- Dahlke, Matthias (2006). Der Anschlag auf Olympia 72. Meidenbauer. ISBN 3-89975-583-9.. (German).
- Seale, Patrick (1992). Abu Nidal: a gun for hire. Random House. ISBN 0-679-40066-4. Pristupljeno 31. 3. 2011.