Šišman III
| Jovan Šišman | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Jovan Šišman II (Teodor Balina) |
| Datum rođenja | 16. vek |
| Datum smrti | posle 1598. |
| Mesto smrti | Rusija |
| Porodica | |
| Supružnik | nepoznato ime |
| Potomstvo | nepoznata imena |
| Roditelji | nepoznato nepoznato |
| Dinastija | Šišmanovci i Stracimirovci |
| samoproklamovani bugarski car | |
| Period | 1598. |
| Prethodnik | Konstantin II Bugarski |
| Naslednik | Aleksandar I Batenberg |
Jovan Šišman II (bugarski: Ivan Šišman), poznat i kao (Jovan) Šišman III je bio bugarski samoproklamovani car u Trnovu tokom Prvog trnovskog ustanka (1598). U nauci se argumentovano poistovećuje sa ustanikom Teodorom Balinom.
Poreklo
[uredi | uredi izvor]Jovan Šišman II se izdavao za potomka dinastije Stracimirovaca, poslednje vladajuće porodice Drugog bugarskog carstva. Tvrdio je da je potomak cara Jovana Šišmana (1371-1395). Iako se ovaj podatak ne može potvrditi pisanim istorijskim izvorima, moguće je da su ove tvrdnje bile istinite, s obzirom da je zabeleženo da je porodica nakon pada Bugarske živela u susednoj Ugarskoj barem do druge polovine 16. veka.
Isto ime je nedugo ranije preuzeo i drugi bugarski ustanik - Teodor Balina, takođe samoproklamovani car. Stoga je u istoriografiji nastala zabuna povodom identifikacije ove ličnosti sa imenovanim pobunjenikom. Zabuna je ušla u istoriografiju preko pogrešnog tumačenja "Istorije Bugara" Konstantina Jirečeka od strane bugarskog istoričara Vasila Zlatarskog.[1]
Jireček je zapisao da se za kralja proglasio potomak Šišmana III, ali ne i da je on nosio to ime. Stoga se Šišman identifikuje upravo sa Teodorom Balinom. Njegovo ime pominje se jedino u pismu Pavla Đorđića svetorimskom caru Rudolfu II, u kome najavljuje njegovu posetu i predstavlja njegovo plemenito poreklo, usled čega je Balina uživao veliki ugled među Bugarima. Uprkos svom bogatstvu, Balina je ostavio sve što je imao, suprugu, sinove i porodicu, kako bi pomogao svom narodu u oslobođenju od turske vlasti. [2]
Biografija
[uredi | uredi izvor]
Trnovski ustanak organizovan je od strane uglednih ličnosti - verskih vođa, trgovaca, među kojima je bio i arhiepiskop Trnova Dionis Ralis, plemić Teodor Balina iz Nikopolja, kao i Pavle Đorđić, lokalni trgovac iz Dubrovnika.[3] Ustanak je izbio u sklopu Trinaestogodišnjeg rata (1593-1606), te su se Bugari našli kao saveznici Habzburgovaca. Plan ustanka napravljen je 1597. godine u Beču. Nekoliko godina ranije neuspešni ustanak protiv turske vlasti podigli su i Srbi u Banatu.
Invazija vlaških snaga pod zapovedništvom Mihaila Hrabrog na severne bugarske zemlje (na jesen 1598. godine) obezbedila je uslove za otpočinjanje ustanka. Ustanak je u početku bio uspešan. Šišman se proglasio trnovskim carem u nakratko oslobođenoj prestonici nekadašnjeg Drugog bugarskog carstva. Osmanska vojska reagovala je odlučno. Nakon nekoliko meseci je uspela da zauzme grad i surovo uguši ustanak. Oko 16.000 ustanika pobeglo je preko Dunava u Vlašku.[4]
Šišman, odnosno Teodor Balina je emigrirao u Rusiju, gde mu se gubi trag.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Nikolov-Zikov, Petъr. Domъt na Šišman i negovite realni ili mnimi potomci prez XV - XX vek. Sofiя, Bъlgarska istoriя, 2021, 381-382
- ^ https://bulgarianhistory.org/shishman-treti/
- ^ Trnovski ustanici 1598. i 1686. (Istorija Bugara)
- ^ First Tarnovo Uprising. Rodovo nasledstvo.
Bibliografija
[uredi | uredi izvor]- Nikolov-Zikov, Petъr. Domъt na Šišman i negovite realni ili mnimi potomci prez XV - XX vek. Sofiя, Bъlgarska istoriя, 2021