Aleksa Đukanović

Aleksa Đukanović
Lični podaci
Datum rođenja	(1998-01-04)4. januar 1998.
Mesto rođenja	Beograd, SR Jugoslavija
Književni rad
Jezik stvaranja	srpski jezik (i periodično ostale varijante govora iz BHCS jezika)
Žanr	roman, novela, pripovetka, esej, poezija, dramolet, dnevnik,
Književni pokret	postmodernizam, signalizam, egzistencijalizam, impresionizam
Uticaji od	Miroslav Krleža, Franc Kafka, Džordž Orvel, Artur Šopenhauer
Najvažnija dela	Novele (2023); Štrausov solilokvij (2024); Poslednji dan dobrog gospodina Cilića (2024); Ideološki habitus Ive Andrića (2024);
Nagrade	Prosvjetina nagrada za prozu „Zvonimir Šubić” (2021); Prosvjetina nagrada za publicistiku/žurnalistiku „Boško Milovanović” (2022)

Aleksa Đukanović (Beograd, 4. januar 1998) srpski je književnik, književni i pozorišni kritičar, urednik i publicista.

Biografija

Rođen je 1998. u Beogradu. Srednju pravnu školu „Dimitrije Davidović” završio je u Zemunu a osnovne i specijalističke studije iz oblasti pravnih i ekonomskih nauka i javne uprave diplomirao je u Beogradu 2022. godine. Trenutno je na master studijama. Živi u Beogradu.

Prozu i kritiku objavljivao je u beogradskom NIN-u, Politici, Večernjim novostima, Danasu, Književnim novinama, Savremeniku, Književnim vertikalama, novosadskoj Zlatnoj gredi, somborskim Dometima, vrbaskom Tragu, knjaževačkom Istoku, kruševačkoj Bagdali, negotinskoj Buktinji, banjalučkom SRP-u, mostarskim Stranama (Stranama.ba), zagrebačkom Radio Gornjem Gradu, istarskom Boke (Booke.hr) i u gotovo svim značajnim književnim časopisima i veb portalima za umetnost, kulturu i društvena pitanja u Srbiji i regionu.

Bavi se književnom, filmskom i pozorišnom kritikom. Sarađuje sa mnogim domaćim i inostranim književnim časopisima, magazinima, nedeljnicima, dnevnim listovima, veb portalima i izdavačkim kućama.

Autor je petnaest publikacija proze, poezije, romana, eseja, dnevničke proze, kritike.

Za kratak roman (novelu) Pali inkvizitor bosanskohercegovačka SPKD Prosvjeta dodelila mu je Književnu nagradu „Zvonimir Šubić”, a sledeće, 2022. godine po drugi put je postao laureat Prosvjetine nagrade „Boško Milovanović”, ovoga puta za publicistiku (za esej „Četrdeset pet Golužinih godina”, o kultnoj noveli Smrt gospodina Goluže Branimira Šćepanovića, koji je iste godine objavljen u „Kulturnom dodatku” beogradske Politike).

Za književnu kretivnost u sadržaju i stilu u oblasti eseja juna 2023. godine u Libanu dodeljena mu je tradicionalna godišnja Međunarodna književna nagrada „Nadži Naman” za 2022/2023. godinu.

Član je Društva književnika Vojvodine i drugih značajnih udruženja i institucija za kulturu, umetnost i društvene odnose u Srbiji i inostranstvu (Srpska duhovna akademija, SKZ, itd.). Počasni je doživotni član Fondacije i Kuće kulture Naman (Naaman) u Libanu.

Bio je urednik u književnim časopisima Sizif (2020-2021) i Književni esnaf (2023-2024).

Prozu i poeziju objavljuje od 2019. godine.

Dela

Autorske knjige (izbor)

• Europa in extremis (lirika i eseji), 2021.
• Jeretičke pesme (poezija), 2021.
• Knjiga eseja (eseji i ogledi), 2021.
• Pali inkvizitor (kratak fantastični roman), 2021.
• Novele (dvanaest sabranih novela u jednom tomu), 2023.
• Štrausov solilokvij (zbirka dvanaest pripovedaka), 2024.
• Poslednji dan dobrog gospodina Cilića (roman), 2024.
• Ideološki habitus Ive Andrića (studija), 2024.

Zastupljenost u antologijama, zbornicima i pregledima proze, kritike i poezije (izbor)

• Najkraće priče 2019. (IK „Alma”, Beograd), 2019.
• Šumadijske metafore 2020. („Centar za kulturu i turizam - Mladenovac”, Beograd), 2020.
• Studentske priče 2020. (IP „Službeni glasnik”, Beograd), 2020.
• Dok je reči i pisci su živi/Dobro čuvane srpske tajne (IK „Portalibris”, Beograd - zbornik radova laureata Književnih nagrada IK „Portalibris”), 2020.
• Veliki srpski XIX vek (IK „Portalibris”, Beograd), 2021.
• Slovo Ćirilovo (Biblioteka „Braća Nastasijević”, Gornji Milanovac - zbornik radova laureata Književnih nagrada „Tragom Nastasijevića”), 2022.
• Planetarni signalizam (Društvo za afirmaciju kulture - „Presing”, Beograd - priredio Dušan Stojković), 2023.
• Naji Naaman Literary Prizes, (Fondacija za kulturu „Nadži Naman”, Džunije, Liban - zbornik radova laureata Književnih nagrada Fondacije za kulturu „Nadži Naman”), 2023.

Nagrade (izbor)

Dobitnik je više književnih priznanja i nagrada u Srbiji, regionu i inostranstvu, između ostalih dodeljene su mu i:

• Prosvjetina nagrada za prozu „Zvonimir Šubić”, BiH, 2021.
• Prosvjetina nagrada za publicistiku/žurnalistiku „Boško Milovanović”, BiH, 2022.
• Međunarodna književna nagrada „Nadži Naman” (Naji Naaman Literary Prize), Liban, 2023.

Takođe, za kraća pripovedna prozna dela pripale su mu i književne nagrade Izdavačke kuće „Portalibris” 2020, i „Tragom Nastasijevića” (koju dodeljuje Biblioteka „Braća Nastasijević” iz Gornjeg Milanovca na manifestaciji Dani Nastasijevića) 2022. godine. Dobitnik je i drugih odličja i priznanja za književno-kulturno stvaralaštvo.

Prosvjetina književna nagrada za prozu „Zvonimir Šubić”, 2021.

Književno stvaralaštvo

Đukanović pripoveda - strukturno u postmodernističkoj, a poetički u neobičnoj impresionističkoj evropskoj književnoj tradiciji XIX i XX veka, čime stvara borhesovsku amalgamsku prozu, kombinujući, takođe, u svojim pripovedačkim i novelističkim prozama brojne jezike i dijalekte iz mnogih govora BHSC jezika.

Motivi Đukanovićeve proze najčešće su intrigantni istorijski događaji koji su praćeni obimnim autorovim kritičko-esejističkim i sarkastičnim primesama i opservacijama.

Đukanovićeve rečenice su duge i barokne, pune simbolike i eruditskog izraza, a jezik mu je raskošan, barokni, rableovski. Glavni uticaji na autorovo stvaralaštvo su pisci i filozofi srednje Evrope, počev u prvom redu od Miroslava Krleže, Georga Trakla, preko Šopenhauera, zajedno sa Kafkom, Alberom Kamijem, Brehtom i Hajnrihom Manom.

Književna kritika u Srbiji i regionu ocenila je Đukanovićevu prozu sa velikom vrednošću, a jedan od najznačajnijih književnih kritičara u Hrvatskoj i na Balkanu, Velimir Visković, leksikogaf i krležolog, nekadašnji glavni urednik Leksikografskog zavoda Miroslav Krleža i član žirija NIN-ove nagrade, uporedio ga je sa Miroslavom Krležom. Takođe, Đukanovićevu prozu osobito hvale književnik-prevodilac Žarko Radaković, osnivač signalizma Miroljub Todorović kao i najznačajniji proučavalac fantastike u jugoistočnoj Evropi, pisac, prevodilac, univerzitetski profesor i dobitnik Svetske nagrade za fantastiku Zoran Živković koji je Đukanovićevu prozu opisao raskošnom i baroknom, i niz drugih književnih kritičara i teoretičara u Srbiji i regionu: msr Dušan Pejić, Dejan Sklizović, prof. dr Boban Tomić, Dragan Bogutović, itd.

Urednički i kritičarski rad

U svojim esejima, prikazima, teorijskim radovima, časopisnim, zborničkim i novinskim člancima, dnevničkoj prozi i kritikama Aleksa Đukanović je pisao o delima ogromnog broja autora (pisaca, slikara, filozofa, kompozitora, političara, itd.): Mire Satarić, Obrena Ristića, Miroslava Dimitrijevića, Žarka Radakovića, Davida Albaharija, Zorana Živkovića, Predraga Milojevića, Predraga Crnkovića, Danila Kiša, Branimira Šćepanovića, Miodraga Bulatovića, Ive Andrića, Miloša Crnjanskog, Velimira Viskovića, Miroslava Krleže, Janka Polića Kamova, Bore Ćosića, Radomira Konstantinovića, Mirka Kovača, Miroljuba Todorovića, Radoja Domanovića, Ilije Šaule, Meše Selimovića, Jovana Skerlića, Nataše Đurović, Vuka Draškovića, Predraga Matvejevića, Milana R. Simića, Alekse Čelebonovića, Dimitrija Tucovića, Dobrice Ćosića, Antonija Isakovića, Vase Čubrilovića, Danka Popovića, Dragoslava Mihailovića, Dubravke Ugrešić, Lasla Vegela, Vuka S. Karadžića, Dositeja Obradovića, Viktora Novaka, Ante Starčevića, Mirjane Miočinović, Branislava Nušića, Save Dautovića, Radojice Tautovića, Bogdana Bogdanovića, Paje Jovanovića, Đure Jakšića, Petra Dobrovića, Save Šumanovića, Milana Konjovića, Krste Hegedušića, itd., kao i o opusima inostranih umetnika: Skota Abota, Petera Handkea, F. M. Dostojevskog, A. P. Čehova, L. N. Tolstoja, N. V. Gogolja, Maksima Gorkog, Leonida Andrejeva, Mihaila Bulgakova, Mihaila Šolohova, Aleksandra Solženjicina, Tomasa Mana, Hajnriha Mana, Bertolta Brehta, Jiržija Kosinskog, Onore Balzaka, Markiza de Sada, Viljema Šekspira, Čarlsa Bukovskog, Sergeja Dovlatova, Sigmunda Frojda, Eriha Froma, Mocarta, Baha, Šumana, Šopena, Bramsa, Vivaldija, Rahmanjinova, Šostakoviča, Pola Sezana, Van Goga, Albrehta Direra, Kloda Monea, Ilje Rjepina, Ištvana Penzeša, i drugih.

Pisao je u više navrata i o rediteljskom delu srpskog i jugoslovenskog pozorišnog režisera Ljubiše Ristića sa kojim je vodio razgovore pretočene u intervju.

Intervjue je takođe vodio i sa vodećim autorima srpske kulture: prof. dr Zoranom Živkovićem, Žarkom Radakovićem, filmskim rediteljem Goranom Radovanovićem, itd.

Za vreme svog uredničkog rada u kraljevačkom časopisu za književnost i kulturu - Sizif tokom 2020-2021. godine priredio je specijalni dvobroj (27-28) sa tematom koji je bio posvećen Peteru Handkeu, sa autorskim prilozima iz pera: Davida Albaharija, Žarka Radakovića, Milana R. Simića, Gorana Radovanovića, Skota Abota, Stojana Bogdanovića, Miroljuba Todorovića, Miroslava Aleksića, Borisa Nada, Vladimira D. Jankovića, i sa ilustracijama Saše Kovačevića.

Priredio je i uredio 3. broj beogradskog časopisa za književnost i teoriju Književni esnaf.

Književna kritika o Aleksi Đukanoviću (izbor)

• Dušan Pejić (pisac, književni kritičar i teoretičar): „Poput Rablea u Gargantui i Pantagruelu Aleksa Đukanović razobličava skrivenu stranu Rimokatoličke crkve, a prije svega religijsko licemjerje poput onog molijerovskog u Tartifu ako ne i gore. Rimokatolička crkva je, kao što je i opštepoznato, i kroz  vijekove, a naročito u posljednje vrijeme imala brojne i raznovrsne skandale, pa nije ni čudo što autor baš nju tematizuje, ali ovdje ne treba Rimokatoličku crkvu shvatiti bukvalno nego u jednom simboličkom ključu, kao  simbol svih vjerskih (i ne samo njih) zajednica, gdje su ljudi zarad častoljublja i karijerizma spremni na svašta, pa i na faustofski pakt sa đavolom (čak i papa a nekmoli ostali). Vješto  prikazan i karakazan poltrona koji uvijek neumitno postoje oko velikih i moćnih, pa i oko simbola takvih – što je u ovom slučaju izmišljeni papa.”

• Velimir Visković (književni kritičar, teoretičar, esejista i leksikograf): „Aleksa Đukanović svojom je prozom vjerno ušao u duh Miroslava Krleže i njegov književni stil.”

• Zoran Živković (pisac, prevodilac, književni teoretičar i univerzitetski profesor): „Kod drugih pisaca gomilanje reči bio bi ozbiljan nedostatak. Kod Alekse Đukanovića to je zaštitni znak. Viškom reči on upečatljivo gradi raskošne barokne slike čija se hotimična prekomernost valjda nikako drugačije ne može tako uverljivo dočarati.”

• Dejan Sklizović (pisac i književni kritičar): „Đukanovićeva proza bavi se ozbiljnim problemima današnjice, nasleđenim iz neprekinute linije manipulativnih šablona prošlosti, kojima su se elite oduvek služile.”

• Miroljub Todorović (pisac, književni teoretičar i osnivač signalizma): „Đukanovićeva netipična, originalna proza, bogate asocijativnosti, pojačana svežom jezičkom energijom i nepredvidivim imaginacijskim ozarenjima već sada zauzima posebno mesto u savremenoj srpskoj književnosti.”

• Žarko Radaković (pisac i prevodilac): „Poput filmskog autora Kventina Tarantina Aleksa Đukanović se upisuje u istoriografiju i od nje i njenih nekada prebrzo proizvedenih fakata čini ono što je jedino moguće: vraća stvari na početak, u vreme pre nego što će istorijske činjenice nastati (...) utoliko se Aleksa Đukanović najslobodnije i najsuverenije prepušta svim književno-umetničkim postupcima: briljantnim (ovde baroknim pa i rableovskim) jezikom iskrivljuje realije, uvećava ih, smanjuje, karikaturizuje, gužva ih, pa ih ispravlja, pegla, baca u koš, te ih vadi iz koša da bih ih svakojako oneobičavao, začuđavao, preobraćao u nešto drugo, preobraženo.”

Nataša Đurović (književnica): „Pasaži iz Đukanovićevih novela podsećaju katkad na barokne opise (ponekad parodične, humoristične ali i satirične) nalik onima koje možemo naći u Danteovom Paklu ili Gogoljevom Portretu, a njegov stil nalikuje i na gotski sličan, bez imalo preterivanja onom Stokerovom, Volpolovom, Bekfordovom ili Poovom.”

• Boban Tomić (pisac i univerzitetski profesor): „Tekst Četrdeset pet Golužinih godina autora Alekse Đukanovića, objavljen u Politici poseduje zavidan sveobuhvatan nivo u pogledu stila, jezika, žanra i aktuelne tematike. Prisjećanjem na novelu Smrt gospodina Goluže laureat Đukanović upućuje na uvijek aktuelne i svevremenske anomalije društva, u kojem saborništvo u slabosti i beznađu masi daje ubrzanje ka dehumanizaciji pojedinca.”

• Zadužbina Dositej Obradović: „Aleksa Đukanović je eseju Peter Handke - univerzalni dijagnostičar savremenog doba izneo svoja orgiginalna zapažanja o ličnosti i delu Petera Handkea, naglasak stavivši na piščevu jedinstvenu stvaralačku i intelektualnu poziciju u minuloj i savremenoj svetskoj književnosti. U eseju je primetno autorovo vrsno poznavanje kako poetike nemačko-austrijskog nobelovca, tako i modernih i savremenih književnih klasika.”