Verski objekti u Novom Sadu

Hram Svetog Georgija — saborna pravoslavna crkva

Verski objekti u Novom Sadu uključuju uglavnom hrišćanske (pravoslavne, protestantske, katoličke, grkokatoličke) verske objekte, pored kojih postoje i jevrejska sinagoga, kao i mesdžidi islamske verske zajednice.

Istorijski pregled

U prvoj polovini 18. veka, u gradu su bile izgrađene četiri pravoslavne i katolička crkva, a zatim jermenska crkva, grkokatolička crkva, sinagoga i protestantske crkve.

Tokom 18. i 19. veka, u gradu je preovlađivalo pravoslavno stanovništvo, da bi krajem 19. i početkom 20. veka odnos verskih grupa bio izmenjen u korist katoličkog stanovništva. U toku 20. veka, pravoslavno stanovništvo ponovo postaje dominantno, tako da je popis iz 2002. godine zabeležio da na opštinskom području Grada Novog Sada živi 232.995 pravoslavnih, 24.843 katolika, 9.428 protestanata, 2.542 muslimana, 129 Jevreja i 35 pripadnika Proorijentalnih kultova. Pravoslavni verski objekti u Novom Sadu pripadaju Srpskoj pravoslavnoj crkvi.

Protestantizam, koji je prvobitno bio raširen među Slovacima, Nemcima i Mađarima, tokom vremena se raširio i među Srbima, tako da se danas u većini protestantskih crkava u Novom Sadu službe obavljaju na srpskom jeziku. [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. avgust 2011)

Tokom Osmanske uprave (16-17. vek), Petrovaradin je imao većinsko muslimansko stanovništvo. U Podgrađu tvrđave, nalazila se Sulejman-hanova džamija, a postojale su i dve manje, Hadži-Ibrahimova i Huseinova.

Pravoslavni verski objekti

Nekadašnji verski objekti:

• Hram Svetog Jovana Preteče - Svetojovanovska/Jovanovska crkva (Jovanovski kraj - Rotkvarija), verovatno najstariji hram u Novom Sadu, sagrađen početkom 1700. god. Hram je izgoreo u buni 1848/49, a obnovljen je 1853. godine, da bi bio porušen 1921.

Današnji (stariji) verski objekti:

• Hram Svetog Georgija - Saborna crkva (Stari Grad), sagrađen 1734-40. godine. Službe se održavaju na crkvenoslovenskom i srpskom jeziku. Pored Saborne crkve, nalazi se i Vladičanski dvor u kome je sedište pravoslavne eparhije Bačke.
• Hram Uspenja Bogorodice - Uspenska crkva (Stari Grad), sagrađen 1765-76. godine, na mestu starije crkve sa početka 18. veka. Službe se održavaju na crkvenoslovenskom i srpskom jeziku.
• Hram prenosa moštiju Svetog Nikole - Nikolajevska crkva (Stari Grad), sagrađen 1730. godine. Službe se održavaju na crkvenoslovenskom i srpskom jeziku.
• Hram Sveta tri jerarha - Almaška crkva (Podbara - Almaški kraj), sagrađen 1797-1808. godine, na mestu starije crkve. Službe se održavaju na crkvenoslovenskom i srpskom jeziku.
• Kapela Svetih apostola Petra i Pavla (Petrovaradin), sagrađena 1922. godine. Službe se održavaju na crkvenoslovenskom i srpskom jeziku.
• Hram rođenja Bogorodice (Sremska Kamenica), sagrađen 1737. godine, na mestu starije crkve iz 17. veka. Službe se održavaju na crkvenoslovenskom i srpskom jeziku.
• Kapela Svetog Jovana na Uspenskom groblju (Sajmište).
• Kapela Svetih apostola Petra i Pavla na Almaškom groblju (Industrijska zona jug), zadužbina bačkog vladike Platona Atanackovića.

Novi verski objekti:

• Crkva baraka (Slana Bara), osveštana 1993.
• Hram Vaznesenja Gospodnjeg (Slana Bara), u izgradnji (većim delom završen). Službe se održavaju na crkvenoslovenskom i srpskom jeziku.
• Bazilikalna crkva Vozdviženja Časnog krsta, u okviru okružnog zatvora (Klisa), podignuta tokom 2002-2003.
• Hram Svetih Ćirila i Metodija (Telep)..
• Hram Prenosa moštiju Svetog Save (Novo Naselje), gradnja početa 1996. godine, osveštana 2009. godine.
• Hram Svete velikomučenice Marine (Paragovo).
• Hram Rođenja Bogorodice (Šangaj), podignut 2004. godine.
• Hram Svetog Georgija (Petrovaradin).
• Hram Svete Petke (Petrovaradin)
• Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Petrovaradinu, preuređena i osveštana 2015. godine. Objekat je prethodno služio kao starokatolički hram (od 1938. godine) pod nazivom Crkva Svetog Antuna, a potom kao hram Zapadnopravoslavne crkve, do njenog gašenja.
• Hram Rođenja Svetog Jovana Krstitelja (Detelinara)
• Hram Svetog Ilije na Mišeluku / Tatarskom Brdu, u izgradnji
• Hram Svetih Cara Konstantina i Carice Jelene (Grbavica), u izgranji, osveštena 2022. godine.

Nezavršeni verski objekti u izgradnji:

• Hram Prepodobne Paraskeve (Adice), u izgradnji.

Delovi grada u kojima se planira izgradnja novih pravoslavnih crkava:

• Liman

• 
  Vladičanski dvor
• 
  Uspenska crkva
• 
  Nikolajevska crkva
• 
  Almaška crkva
• 
  Kapela Svetih apostola Petra i Pavla u Petrovaradinu
• 
  Hram Rođenja Bogorodice u Sremskoj Kamenici
• 
  Crkva baraka na Slanoj Bari
• 
  Hram Vaznesenja Gospodnjeg na Slanoj Bari
• 
  Hram Svetih Ćirila i Metodija na Telepu
• 
  Hram Prenosa moštiju Svetog Save na Novom Naselju
• 
  Drveni hram Svete Petke (Petrovaradin)
• 
  Hram Svetog Georgija (Petrovaradin)
• 
  Hram Svete velikomučenice Marine (Paragovo)
• 
  Hram Rođenja Bogorodice (Šangaj)
• 
  Hram Svetog Ilije na Mišeluku
• 
  Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Petrovaradinu
• 
  Svetojovanska crkva koja je srušena 1921. godine (Rotkvarija)

Protestantski verski objekti

• Slovačka evangelička crkva a.v. (Rotkvarija), sagrađena 1886. godine. Službe se održavaju na slovačkom i povremeno na srpskom jeziku.
• Reformatska hrišćanska crkva (Rotkvarija), sagrađena 1865. godine. Službe se održavaju na mađarskom jeziku.
• Reformatska hrišćanska crkva (Telep), sagrađena 1931. godine. Službe se održavaju na mađarskom jeziku.
• Hrišćanska adventistička crkva (Stari Grad), sagrađena 2001. godine. Službe se održavaju na srpskom jeziku.
• Molitveni dom Hrišćanske adventističke crkve na Podbari (službe se održavaju na srpskom jeziku). Na ovoj lokaciji se nalazi i gimnazija „Živorad Janković“, čiji je osnivač Hrišćanska adventistička crkva.
• Molitveni dom Hrišćanske adventističke crkve u Starom Gradu (službe se održavaju na srpskom i mađarskom jeziku).
• Molitveni dom Nazarenske hrišćanske zajednice (Rotkvarija), sagrađen 1922-24. godine. Službe se održavaju na srpskom jeziku.
• Molitveni dom Nazarenske hrišćanske zajednice (Petrovaradin).
• Hrišćanska baptistička crkva (Adamovićevo naselje), sagrađena 1967. godine. Službe se održavaju na srpskom jeziku. Crkveni kompleks, pored hrama, čine i Baptistička teološka škola.
• Evanđeoska crkva (Adamovićevo naselje) - nalazi se u istoj zgradi sa Hrišćanskom baptističkom crkvom. Službe se održavaju na srpskom jeziku.
• Evangelička metodistička crkva (Rotkvarija) - zgrada je sagrađena 1904. godine, a za potrebe crkve kupljena 1907. godine. Službe se održavaju na srpskom jeziku.
• Protestantsko-evanđeoska crkva - Pentekostna crkva (Stari Grad) - objekat je za crkvene potrebe adaptiran 1950. godine. Molitveni sastanci se održavaju na srpskom jeziku.
• Verski objekat Protestantske hrišćanske zajednice (Adamovićevo naselje), sagrađen 1996. godine. Službe se održavaju na srpskom jeziku.
• Hristova crkva braće (Podbara). Službe se održavaju na srpskom jeziku.
• Hristova duhovna crkva (Salajka). Službe se održavaju na srpskom jeziku.
• Crkva Hrista spasitelja - Sedište verske zajednice je na Grbavici, a molitveni sastanci se održavaju u zgradi Hrišćanske baptističke crkve na Adamovićevom naselju, na srpskom i povremeno na engleskom jeziku, uz prevod.
• Molitvena dvorana Jehovinih svedoka (Adamovićevo naselje). Javna biblijska predavanja se održavaju na srpskom jeziku.
• Crkva Isusa Hrista svetaca poslednjih dana - Mormonska crkva (Sajmište).

• 
  Baptistička teološka škola
• 
  Hrišćanska baptistička crkva
• 
  Hrišćanska adventistička crkva
• 
  Adventistički molitveni dom
• 
  Adventistička gimnazija „Živorad Janković"
• 
  Evangelička metodistička crkva
• 
  Molitveni dom Nazarenske hrišćanske zajednice
• 
  Molitvena dvorana Jehovinih svedoka
• 
  Protestantsko-evanđeoska crkva (Pentekostna crkva)
• 
  Verski objekat Protestantske hrišćanske zajednice
• 
  Mormonska crkva
• 
  Hristova duhovna crkva
• 
  Slovačka evangelička a.v. crkva
• 
  Reformatska hrišćanska crkva na Telepu

Katolički verski objekti

Nekadašnji verski objekti:

• Kapela svetog Ivana Nepomuka - nalazila se na pristaništu. Srušena je 1928. godine.
• Jermenska katolička crkva - nalazila se na području Starog Grada, na uglu današnjeg Bulevara Mihajla Pupina i ulice Narodnih heroja. Sagrađena je 1746. godine, a porušena 1965. godine. Crkva je bila posvećena svetom Petru i Pavlu.

Današnji verski objekti:

• Rimokatolička župna crkva imena Marijinog - Katedrala (Stari Grad), sagrađena 1893/95 godine. Službe se održavaju na hrvatskom i mađarskom jeziku.
• Rimokatolička crkva Svete Elizabete (Telep), sagrađena 1930. godine. Službe se održavaju na mađarskom jeziku.
• Rimokatolička crkva Svetog Roka (Grbavica), sagrađena 1801. godine. Službe se održavaju na mađarskom jeziku.
• Kapela na Katoličkom groblju (Grbavica).
• Franjevački samostan Svetog Ivana Kapistrana (Adamovićevo naselje) - objekat je preuređen za potrebe crkve 1942. godine. Službe se održavaju na hrvatskom i mađarskom jeziku.
• Vikarija Svetog duha - samostan Družba Božje reči (Klisa) - objekat je preuređen za potrebe crkve 1975. i 1981. godine. Službe se održavaju na mađarskom i hrvatskom jeziku.
• Rimokatolička crkva Svetog Jurja sa samostanom (Petrovaradin), sagrađena 1701-1714. godine. Službe se održavaju na hrvatskom jeziku.
• Rimokatolička crkva Svetog Križa (Petrovaradin), sagrađena 1800. godine. Službe se održavaju na hrvatskom jeziku.
• Rimokatolička župna crkva Svetog Roka (Petrovaradin), sagrađena 1808. godine. Službe se održavaju na hrvatskom jeziku.
• Rimokatolička crkva Svetog Križa (Sremska Kamenica), sagrađena 1746. godine. Obnovljena i proširena u 19. veku. Službe se održavaju na hrvatskom jeziku.
• Rimokatolička crkva Snježne Gospe (Petrovaradin - Tekije), sagrađena je na mestu gde je ranije bio katolički hram, a zatim džamija. Svoj današnji izgled crkva dobija 1881. godine. Službe se održavaju na hrvatskom jeziku. Ova crkva je i ekumensko svetilište, gde uoči 5. avgusta sa litijama i procesijama navraćaju katolici, pravoslavni i protestanti, u znak sećanja na zajedničku pobedu nad Turcima 1716. godine.

• 
  Rimokatolička župna crkva imena Marijinog - Katedrala
• 
  Rimokatolička crkva Svete Elizabete na Telepu
• 
  Rimokatolička crkva Svetog Jurja u Petrovaradinu
• 
  Rimokatolička crkva Snježne Gospe na Tekijama
• 
  Rimokatolička crkva Svetog Roka (Petrovaradin)
• 
  Rimokatolička crkva Našašće Svetog Križa (Sremska Kamenica)
• 
  Spomenik na mestu gde se nekada nalazila Jermenska crkva

Grkokatolički verski objekti

• Grkokatolička crkva svetih apostola Petra i Pavla (Stari Grad), sagrađena 1820. godine. Službe se održavaju na crkvenoslovenskom jeziku, a propovedi na rusinskom i ukrajinskom.
• Grkokatolički samostan časnih sestara Službenica bezgrešne Marije (Adamovićevo naselje), sagrađen 1958. godine kao stambeni objekat. U samostanu se nalazi kapela „Srca Isusova“ u kojoj se služba odvija jednom nedeljno.

Jevrejski verski objekti

• Jevrejska sinagoga (Stari Grad), sagrađena 1906. godine. Redovnih bogosluženja nema, a inače se održavaju na hebrejskom jeziku.
• Kapela na jevrejskom groblju (Grbavica). Rađena je u više etapa, a konačan izgled dobija 1905. godine.

Islamski verski objekti

• Mesdžid islamske verske zajednice (Adamovićevo naselje) - objekat je otkupljen i adaptiran za verske potrebe 1979. godine. Molitve se održavaju na bošnjačkom jeziku.
• Mesdžid islamske verske zajednice (Veliki Rit) - objekat je otkupljen i adaptiran za verske potrebe 2005. godine.

Objekti koje koriste pripadnici različitih verskih zajednica

• Kapela na Trandžamentu.

• 
  Starokatolička ili Zapadnopravoslavna crkva Svetog Antuna u Petrovaradinu
• 
  Grkokatolička crkva svetih apostola Petra i Pavla
• 
  Sinagoga
• 
  Mesdžid Islamske verske zajednice na Adamovićevom naselju
• 
  Kapela na Trandžamentu

Verski objekti u prigradskim naseljima

Futog:

• Pravoslavni hram svetih Kuzmana i Damjana, sagrađen 1776. godine.
• Pravoslavna kapela Uspenja presvete Bogorodice, sagrađena 1935. godine.
• Rimokatolička crkva srca Isusovog i stari župni dvor. Crkva je podignuta između 1906. i 1908. godine, a župni dvor datira iz 1776. godine.

Veternik:

• Pravoslavni hram svetog Simeona mirotočivog, sagrađen 1994. godine.

Begeč:

• Pravoslavni hram svetog Luke, sagrađen 1838. godine.
• Adventistička crkva.

Rumenka:

• Pravoslavni hram svetih Petra i Pavla, datira iz 1702-1704. godine.
• Mađarska reformatska (kalvinistička) crkva i parohijski dom. Crkva datira iz 1836. godine, a parohijski dom iz 1780. godine.

Kisač:

• Pravoslavni hram sveta Tri Jerarha, sagrađen 1773. godine.
• Slovačka evangelička crkva, sagrađena 1795. godine.

Stepanovićevo:

• Pravoslavni hram svetog kneza Lazara, sagrađen 1990. godine.

Čenej:

• Pravoslavni hram silaska Svetog Duha, sagrađen 1835. godine.

Kać:

• Pravoslavni hram svetog oca Nikolaja, sagrađen između 1840. i 1844. godine. Pored crkve se nalazi i Svetosavski dom.
• Adventistička crkva.

Budisava:

• Pravoslavni hram Sabora srpskih svetitelja, sagrađen 2003. godine.
• Reformatska crkva, datira iz 1888. godine.
• Katolička crkva, datira iz 1908. godine.
• Nemačka evangelička crkva, sagrađena 1938, a porušena 1946. godine.

Kovilj:

• Pravoslavni hram Vaznesenja Gospodnjeg (Gornji Kovilj), sagrađen između 1824. i 1829. godine.
• Pravoslavni hram svetog apostola Tome (Donji Kovilj), sagrađen 1845. godine na mestu starije crkve, porušene 1837.
• U neposrednoj blizini Kovilja nalazi se pravoslavni manastir Kovilj, koji je sagrađen polovinom 16. veka. U okviru manastira se nalazi hram svetih Arhanđela (iz 1707. godine), a nedaleko od ovog hrama nalazila se starija crkva, koju su spalili Mađari u buni 1848. godine. U sastavu manastira postoji i kapela Vodice.

Bukovac:

• Pravoslavni hram Vaznesenja, građen od 1794. do 1808. godine.

Ledinci:

• Pravoslavni hram svete Trojice, završen 2004. godine.

Stari Ledinci:

• Pravoslavni hram Prenosa moštiju svetog Nikolaja. Hram potiče iz srednjeg veka, a obnavljan je 1829. i 1866. godine. Spaljen je od strane ustaša 1943. godine, da bi obnova počela 1987. godine.
• Manastirsko crkvište crkve svetog Đorđa - ostaci nekadašnjeg pravoslavnog manastira Savinac sagrađenog u vreme vladavine dinastije Nemanjić. Od 1998. godine se, u maju mesecu, u razrušenom hramu održavaju liturgije, kojima prisustvuje i najviše sveštenstvo sremske eparhije, na čelu sa Episkopom sremskim.
• U blizini Starih Ledinaca nalazi se i monaška isposnica, zaštićeni spomenik kulture. Ovo je jedina isposnica u Vojvodini, a izgradili su je monasi rakovačkog manastira početkom 18. veka.

• 
  Pravoslavna crkva u Futogu
• 
  Katolička crkva u Futogu
• 
  Pravoslavna crkva u Veterniku
• 
  Pravoslavna crkva u Begeču
• 
  Pravoslavna crkva u Rumenki
• 
  Kalvinistička crkva u Rumenki
• 
  Slovačka evangelička crkva u Kisaču
• 
  Pravoslavna crkva u Stepanovićevu
• 
  Pravoslavna crkva na Čeneju
• 
  Pravoslavna crkva i Svetosavski dom u Kaću
• 
  Pravoslavna crkva u Kaću
• 
  Pravoslavne crkve u Kovilju
• 
  Manastir Kovilj
• 
  Pravoslavna crkva u Ledincima
• 
  Pravoslavna crkva u Starim Ledincima

Vidi još

• Verski objekti u Subotici

Literatura

• Milorad Grujić, Vodič kroz Novi Sad i okolinu, Novi Sad, 2004.
• Jovan Mirosavljević, Novi Sad - atlas ulica, Novi Sad, 1998.
• Zoran Rapajić, Novi Sad bez tajni, Beograd, 2002.
• Novi Sad 2004, Sekretarijat za informacije skupštine Grada Novog Sada, Novi Sad, 2004.
• Gvozden Perković, Verski objekti na tlu Vojvodine, Novi Sad, 2006.
• Dr Dušan Popov, Petrovaradinska tvrđava, Enciklopedija Novog Sada, knjiga 20, Novi Sad, 2002.
• Mr Branko Bjelajac, Protestantizam u Srbiji, Beograd, 2003.

Spoljašnje veze

• Ankica Dragin et. al, „Mapa verskih zajednica Novog Sada“, Ekumenska humanitarna organizacija, Novi Sad, 2003 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. avgust 2011)
• Crkve - Novi Sad
• www.pravoslavno-hriscanstvo.com - Podaci o pravoslavnim hramovima u Novom Sadu i okolini
• Srpske pravoslavne crkve