Википедија:Transkripcija sa turskog jezika
 | Ova strana je jedna od pomoćnih stranica na Vikipediji. Ona prikazuje pravila transkripcije imena iz nekog stranog jezika u srpski. Napisana je sa ciljem da opiše, približi i samim tim olakša prenos stranih imena kako urednicima Vikipedije na srpskom jeziku, tako i njenim čitaocima. |
Transkripcija imena iz turskog u srpski jezik većinom je jednostavna i ujednačena. Fonetski sistem turskog jezika donekle se razlikuje od srpskog, što je uslovilo prihvatanje turcizama u različitim oblicima. U najnovijem Pravopisu srpskog jezika Matice srpske prilagođavanje turskih imena nije obrađeno, tako da je ova stranica bazirana na viševekovnoj tradiciji nastaloj usled velike izloženosti srpkog jezika turskom.
Osobenosti
[uredi | uredi izvor]Što se tiče osobenosti, u turskom jeziku postoji poluvokal ı, varijabilan glas ğ, kao i pomućeno ü. Problem poluvokala u imenima je rešen prostim prenosom homografnim glasom i. Međutim, u rečima turskog porekla najčešće je prilagođen kao fonetski najsličniji glas u,[1] što se vidi u primerima kao što su jastuk (yastık), hanuma (hanım), asura (hasır). Međutim, postoje i primeri kao što je bašlik (başlık), ili krajnje prilagođavanje sklopom glasova ija, slično kao u albanskom, a u primerima tipa rakija (rakı), kadija (kadı), kajsija (kayısı).[2]
Grafema ğ u zavisnosti od položaja ima više izgovora. U poziciji iza vokala, a na kraju sloga, produžuje slog. Tako se dağ (planina) izgovara kao [daː] ili ime Oğuz kao [oːuz]. Ispred vokala prednjeg reda, često se izgovara kao sonant j.[1] Međutim, u svim pozicijama se transkribuje kao g. To odgovara turcizmima kao što je aga (ağa).
Za razliku od istog glasa u drugim jezicima, koji se transkribuje srpskim i, pomućeno ü rešeno je zamenom za u, često uz jotovanje prethodnog suglasnika. Tako turcizam za srebro glasi đumuš (gümüş),[3] dok s druge strane postoji televizijska serija Gumuš. Iz primera se vidi da se jotovanje ne primenjuje u savremenim transkriptima.
Opis sistema
[uredi | uredi izvor]Većina glasova prenosi se onako kako je zapisana. Krajnje ü transkribuje se kao i u muškim imenima arapskog porekla tipa Husni (Hüsnü), Lufti (Lütfü), Rušti (Rüştü), Šukri (Şükrü). Pravopisni znaci i oznake za dužinu samoglasnika pri transkripciji se ispuštaju. Udvojeni glasovi se prenose bez udvajanja, kao u primerima Dersadet (Dersaadet) i Abdulah (Abdullah). Izuzetak od prenosa „glas za glas“ jesu sledeći posebni glasovi:[4]
- C — trans. dž (tur. Cebeci, Caferoğlu, Karaca — Džebedži, Džaferoglu, Karadža)
- Ç — trans. č (tur. Çavuşoğlu, Çorum, Koçhisar — Čavušoglu, Čorum, Kočhisar)
- Ğ — trans. g (tur. Oğuz, Karaosmanoğlu, Türkdoğan — Oguz, Karaosmanoglu, Turkdogan)
- İ, i — trans. i (tur. İstanbul, İzmir, İnönü — Istanbul, Izmir, Inonu)
- I, ı — trans. i (tur. Sıvas, Sadık, Rıfkı — Sivas, Sadik, Rifki)
- J — trans. ž (tur. Jülide, Jale — Žulide, Žale)
- Ö — trans. o (tur. Ömer, Karaköy, Özkök — Omer, Karakoj, Ozkok)
- Ş — trans. š (tur. Şahin, Şeküre, Eskişehir — Šahin, Šekure, Eskišehir)
- Y — trans. j (tur. Yudum, Konya, Midye — Judum, Konija, Midje)
- Ü — trans. u (tur. Atatürk, Üsküdar, Süleyman — Ataturk, Uskudar, Sulejman)
Treba paziti i na izuzetke, nastale u ranijoj praksi, što prati opštu pravopisnu napomenu da pravila ne treba primenjivati strogo retroaktivno. Tako će se, recimo, grad na zapadu Turske zvati kako Edirne, tako i Jedrene.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b Chambers, Richard. „Some notes on the Turkish Language and Alphabet”. Turizm.
- ^ Škaljić, Abdulah (1966). Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku (PDF). Sarajevo: Svjetlost.
- ^ Rečnik srpskog jezika. Matica srpska. 2007. „ĐUMIŠ, -a; ĐUMUŠ, -a”
- ^ Predočen je transkripcioni sistem koji se izučava na Katedri za orijentalnu filologiju Filološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, konkretno Grupi za turski jezik i književnost, a u okviru oblasti Transkripcija, prevođenje naziva i toponima predmeta Kontrastivna analiza turskog i srpskog jezika 3.