Vujica Gavrović
| Vujica Gavrović | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Nadimak | Ercov |
| Datum rođenja | oko 1885. |
| Mesto rođenja | Jelen Do, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 1914. |
| Mesto smrti | Jančići, Kraljevina Srbija |
| Umetnički rad | |
| Polje | Klesarstvo |
| Pravac | Kamenorezaštvo zapadne Srbije |
Vujica Gavrilović (†1914) bio je jedan od naboljih predstavnika nadgrobnog kamenoreza u takovskom kraju s početka 20. veka. Veoma nadaren, klesario je tek jednu deceniju, do pogibije u Kolubarskoj bici 1914. godine.[1]
Život
[uredi | uredi izvor].jpg)
.jpg)
.jpg)
Rođen je oko 1885. godine u kamenitom požeškom selu Jelen Do, u siromašnoj porodici. Otac je bio dunđer, a sva četvorica braće zidari−pečalbari. I sam se rano otisnuo u „majstorisanje” u takovski kraj. Zanatovanje mu je bilo urođeno − bio je vešt zidar, kamenorezac i stolar. Bavio se i pčelarstvom, kao i prodajom duvana. Svirao je harmoniku i gusle.
Prizetio se u familiju Žižović u Gornjim Branetićima, gde je imao klesarsku radionici u kući čatmari. Tu je izrađivao nadgrobnike i ugovarao poslove.
U Prvi svetski rat otišao je kao podnarednik. Učestvovao je u Kolubarskoj bici. Stradao je na Šiljkovici hrabro predvodeći juriš, tri puškometa od rodnog sela. Sahranjen je u Jančićima. Braća su mu kasnije prenela telo i sahranila ga u Jelen Dolu.[1]
Tri puta se ženio. Prve dve supruge umrle su mlade, dok se treća po Vujičinoj pogibiji preudala.[1] Sa drugom suprugom imao je ćerku Danicu, rođenu 1909.[a]
O Vujici Gavroviću prvi je u „Plavoj liniji života”, pisao pesnik Branko V. Radičević 1961. godine:
- (...) On se nastanio pod Rudnikom i okućio. Obrađivao je kamen. (...) Visok, lep čovek, uz to i dovitljiv i vešt, ubrzo postade poznat u tom kraju. Kavgu nije izbegavao, mada je ne zametaše. Više je voleo da se krišom sastaje sa devojkama i ženama. (...) Nije hteo - ili nije mogao - da obrađuje zemlju. Klesao je kablarski kamen. I rad mu beše tanan, devojački. Urezivaše lepa, obla slova. Ne bejaše taman kao Josif; gorčinom nije dočekivao smrt. Kamenu je dodavao čipku i veselu šaru. I - čudno - u njegovom rukopisu ne beše improvizacije.[2][b]
Delo
[uredi | uredi izvor]Spomenike je majstorski klesao od sitnozrnog beličastog „kablarca” i žućkastog branetićkog tocilnjaka.[1] Nadgrobnici su u obliku stuba „usadnika” ili uglavljeni u masivno postolje, ponekad visoko do pola metra. Stub je pokriven tankom pločom, a prednja, istočna strana i poleđina identično su obrađene, što je bila novina.
Pri obradi, Vujuca Gavrović je svoje spomenike tretirao celovito, naglašeno arhitektonski i skulptorski. Prostor za epitaf ograničen je dekorativnim stubićima. Iznad je lučno profilisano zasvođe sa dekorativnim frizom, koje se produžava u veliki trolisno stilizovani krst.[1]
Unutar krsta često je prikazan još jedan, manji, figura raspetog Hrista ili anđeo. Bokovi stuba ukrašeni su reljefnim prikazima religioznih simola − putira, trokrakih čiraka i ripida, ili vinovom lozom izniklom iz saksije.[1]
Tu je i jedan sasvim nov motiv koji je Gavrović uveo u nadgrobno kamenorezaštvo takovskog kraja − prikaz zidnog ili stonog časovnika, koji kazaljkama prikazije „smrtni čas” pokojnika.[1]
Obrada površina kamena je vrhunska, sa uravnoteženim odnosima reljefnih elemenata i arabesknih ureza. Slova ukošena ulevo, duboko urezana su i doprinose opštem dekorativnom utisku. Epitafi obično započinju sa: U ovom mračnom grobu, a večitome domu i nebeskom raju počivaju kosti..., a onda slede šturi, faktografski podaci o pokojniku i srodnicima koji su podigli spomenik. Natpis je često izveden u slobodnoj tipografskoj formi, sa slobodno raspoređenim znacima interpunkcije, koji doprinose vizuelnoj razigranosti teksta.
Na spomenicima se potpisivao Iz radnje Vujice Gavrovića rodom Užičanina s. r., a na jednom spomeniku se potpisao kao „slikar” − Moler Vujica Gavrović.[1]
Rad Vujice Gavrovića presudno je uticao na nekoliko lokalnih kamenorezaca, pre svih Dobrosava Stevanovića iz obližnjeg Ozrema, koji je ne samo oponašao njegov rad, već i dovršio veći broj poluobrađenih tesanika koji su ostali u Gavrovićevoj kamenorezačkoj radionici posle njegove pogibije 1914. godine.[1] Tek kada se pažljivo uporede detalji može se otkriti ruka majstora − sve je nazgled isto, ali je po stepenu lepote i snazi životnosti je osetna razlika.[1] Mlađi majstor radio je oponašateljskim viđenjem i spoljašnjim prilazom, dok je Vujica rezbario „iskonskom nadarenošću i unutrašnjim ozarenjem”,[1] pa nije ni čudo što je Stevanović je u potpunosti podlegao očaravajućoj umetnosti velikog učitelja.[1]
Galerija
[uredi | uredi izvor].jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Napomene
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]Literatura
[uredi | uredi izvor]- Radičević, Branko V. (1961). Plava linija života: srpski seoski spomenici i krajputaši. Beograd: Savremena škola.
- Dudić, Nikola (1995). Stara groblja i nadgrobni belezi u Srbiji. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture; Prosveta. ISBN 978-86-80879-07-9.* Dudić, Nikola (1995). Stara groblja i nadgrobni belezi u Srbiji. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture; Prosveta. ISBN 978-86-80879-07-9.
- Nikolić, Radojko (1998). Kamenoresci narodnog obraza: kamenorezaštvo i kamenoresci zapadne Srbije. Čačak: „Litopapir”.
- Krstanović, Božidar; Radonjić Živkov, Estela; Kesić-Ristić, Sanja (2012). Narodno graditeljstvo opštine Gornji Milanovac. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd. ISBN 978-86-6299-006-8.
- Nikolić, Radojko (2018). Kamena knjiga predaka : o natpisima sa nadgrobnih spomenika zapadne Srbije (2, dopunjeno izd.). Čačak: Narodni muzej. ISBN 978-86-84067-63-2.