Glasinačka kultura

Glasinačka kultura
Glasinačka kultura, oko 300. godine p. n. e.
Geografija
Kontinent		Evropa
Regija		Balkan
Zemlja		Bosna i Hercegovina, Srbija, Hrvatska, Crna Gora, Albanija
Glavni lokalitet		Glasinac
Društvo
Jezik		ilirski
Religija		paganizam
Društveno uređenje		složeno socijalno izdiferencirano društvo
Period
Istorijsko doba		bronzano doba, gvozdeno doba
Nastanak		1800. p. n. e.
Prestanak		200. p. n. e.
Prethodnici i naslednici
Prethodile su:		Nasledile su:
Portal Arheologija

Glasinačka grupa je najizrazitija grupa starijeg kasnog bronzanog doba i starijeg gvozdenog doba na Balkanu. Rasprostirala se u istočnoj Bosni, zapadnoj i centralnoj Srbiji, severnim delovima Crne Gore, većem delu današnje Albanije, Kosova a značajno je uticala na susedne oblasti. Naziv je dobila po visoravni Glasinac koja se nalazi u Bosni i Albaniji. Osnovne karakteristike ove kulturne grupe su tumuli, grupisani oko gradina sa ostacima suhozida, čineći nekropole. Najstariji pripadaju ranobronzanom dobu. Međutim tumuli iz halštatskog perioda, smatraju se glasinačkom kulturnom grupom, budući da su najbrojniji i najbogatiji. Gvozdene sekire i drugo oružje su tipični predmeti pronađeni u tumulima svih podgrupa.

Istraživanja su započeta na Glasincu 1880. godine, nakon slučajnog pronalaska humke sveštenika iz gvozdenog doba, da bi kasnijih godina bilo iskopano ukupno 1.234 humke u kojima je bilo 1.000 tumula, sa ukupno 3.000 do 5.000 nalaza.

Keramika iz tog perioda je bila ukrašena geometrijskim šarama i nije bilo varijacija sve do kasnog gvozdenog doba.

Arheološka istraživanja i datovanje

Prva sistematska istraživanja rađena su još 1880, Periodizacija:

• Glasinac I rano bronzano doba pred ilirski period
• Glasinac II srednje bronzano doba proto ilirski period 1450 — 1300. p. n. e.
• Glasinac III pozno bronzano doba rano ilirski period 1300 — 800. p. n. e.
• Glasinac IV halštat 800 — 500. p. n. e.
• Glasinac V laten 500 — 200. p. n. e.

Hronologija iz leksikona:

Glasinac I 1800 — 1500. p. n. e. Glasinac IIa, IIb 1500 — 1300. p. n. e. Glasinac IIIa,IIIb, IIIc 1300 — 800. p. n. e.

Bronzano doba

Rano bronzano doba vezuju se malobrojna gradinska naselja (Gradac, Gradina). Javljaju se humke sa inhumiranim pokojnicima. Od pokretnog materijala karakteritični su: keramika, bronzani bodeži, kamene bojne sekire. Primetan je uticaj cetinske kulture i kulture Belotić Bela Crkva.

Iz srednjeg bronzanog doba imamo nalaz dvadesetak tumula uglavnom sa skeletnim ostacima, prilozi su bronzani ukrasni predmeti, igle, privesci, grivne sa motivom ribljeg mehura.

Pozno bronzano doba se izdvaja kao posebna kultura. Javljaju se gradinska naselja, sahranjivanje je pod humkama (najčešće skeletno). Od priloga se javljaju bronzani ukrasi predmeti, violinaste fibule, igle sa topuzastom glavom. Keramika je retka.

Gvozdeno doba

Tokom gvozdenog doba (period od 800. do 300. p. n. e.) Glasinačka kultura razvoja je podeljena na 6 faza. Javlja se nomadsko stočarstvo, pretpostavlja se da osim toga ekonomiku čine i ratni pohodi, pasivna trgovina, razvijena obrada metala. Naselja su gradinska.

Nekropole

Gromile na Glasincu

Glasinačka kolica

Na Glasincu istraženo više od 1000 humki. Sahranjivanje je skeletno pod tumulima, za razliku od srednje Evrope gde su karakteristični ravni grobovi. Od grobnih priloga javljaju se nakit, sekire, koplja, mačevi, noževi, šlemovi, delovi oklopa, knemide, štitovi, keramika i konjska oprema. Nađeni su i kneževski grobovi (Ilijak, Brezje, Osovo, Arareva gromila).

Nađen je bronzani nakit, jednopetljaste i dvopetljaste fibule, naočaraste fibule, okrugle pjasne ploče, čunaste fibule, narukvice od bronzanog lima ukrašene iskucanim ornamentom, privesci i igle.

Oružje:

• dvosekli mačevi glasinac tipa,
• bojne sekire,
• koplja,
• jednosekli krivi mačevi,
• knemide,
• šlemovi grčko ilirskog tipa,
• kamena žezla sa bronzanim drškama.

Od keramičkih predmeta otkrivene su šolje, pehari, sa jednom ili dve drške i zdele.

Smatra se da su nosioci glasinačke kulture bili ilirsko pleme Autarijati, a da se čitav kulturni kompleks može vezati za Ilire i njihov dolazak na Balkansko poluostrvo.

Vidi još

• Halštatska kultura
• Kultura polja sa urnama
• Lužička kultura

Literatura

• Praistorija jugoslovenskih zemalja, 5. tom, Gvozdeno doba, Sarajevo, 1986.
• Dragoslav Srejović, Kulture gvozdenog doba na tlu Srbije, Istorija srpskog naroda I, Srpska književna zadruga, Beograd, 1994.