Dag banjica
| Dag banjica | |
|---|---|
 | |
| Tip | Kraško, termomineralno |
| Izdašnost | 0,023 - 0,031 m3/s |
| Temperatura vode | 29 °C |
| Sabirna površina | 141 km2 |
| Planinski venac | Vidlič, Stara planina |
| Geoprostor | Pirotska kotlina |
| Oblast | Istočna Srbija |
| Država | Srbija |
  | |
Dag banjica, takođe i Gorska ili Vidlička banjica, među posetiocima poznata i kao „izvor života”[1] je razbijeni izvor[2] u kanjonu Gradašničke reke, na 4 km severoistično od Pirota u podnožju planine Vidlič, na nadmorskoj visini 470-510 m. Izvor i njene termalne vode u narodu su poznate od davnina, po lekovitim svojstvima, pre svega zbog prisustva srebra (čija je koncentracija 0,2 µg/l, ili ispod maksimalno dozvoljene koncentracije (10 µg/l) koja je propisana za vode za flaširanje. Takođe na obali i u samom koritu Gradašničke reke konstatovana je zona isticanja termalnih voda u dužini oko 500 m.[2]
Izvorište Dag banjice čije vode izbijaju u manjim erozionim proširenjima su neuređeni, pa se može reći da pacijenti ovde dolaze „na svoju ruku“, a ne po preporuci lekara. Temperatura vode je konstantna 29 °C pa mnogi veruju[ko?] da voda leči različite vrste bolesti. Zbog toga u Bag banjici se tokom cele godine mogu sresti posetioci iz cele Srbije, Makedonije, Bugarske, Austrije, Hrvatske.[3]
Naziv
[uredi | uredi izvor]Slovenski naziv je gorska banjica, dok posle dolaska turskih osvajača dobija naziv dag, jer na turskom dag znači gora, planina.
Po drugoj verziji dag banjica je dobila naziv po turskoj lepotica Dagi rodom iz Istanbula, koja je na ovom mestu u kanjonu Gradašničanske reke zalečila svoje teško oboljenje, za koje leka nije mogla naći u Aziji i po celoj Evropi.
Istorijat banjice
[uredi | uredi izvor]Smatra se da termalni izvori u slivu Gradašničke reke postoje još od Rimskog carstva, jer su u njenoj blizini arheolozi pronašlii materijalne artefakte, naselja i grobnica. Oovom termalnom izvoru postoje dve legende:
Prva legenda o banjici je iz antičkog perioda koja govori da je u povratku sa pohoda rimska vojska imala mnogo teško bolesnih i ranjenih vojnika. Ostavili su ih pored izvorišta sa zalihama hrane, jer više nisu mogli da se kreću. Vrlo brzo vojnici su se oporavili i izlečili. Plašeći se da će se bolesti vratiti, odlučili su da se tu nastane, a mnogi su se oženili devojkama iz okolnih sela.[4]
Po drugoj legendi termalni izvori su dobili ime Dag banjica u vreme Osmanlijskog carstva. Prema legendi, lepotica Daga rodom iz Istanbula, na ovom mestu zalečila je svoje teško oboljenje, za koje leka nije mogla naći u Aziji i po celoj Evropi. U znak zahvalnosti, po narodnom predanju, ona je ovaj termomineralni izvor nazvala svojim imenom.[5]
Geomorfologija
[uredi | uredi izvor]
Vidlič u čijem podnožju ističe termominerlna vod iz izvora Dag banjice, predstavlja neku vrstu navlake preko staroplaninske zone, pa se zbog toga Stara planina i Vidlič posmatraju geografskom celinom. Na sabirnom području Vidliča od 141 km² nema površinskog oticanja vode, što je posledica dominacije krečnjaka u geološkom sastavu terena.[6].
Uže područje izvorišta Dag banjice izgrađuju sedimenti mezozoika. Trijaske tvorevine predstavljene su veoma ispucalim peščarima crvene boje. Iznad njih su laporoviti, tankoslojeviti, naborani krečnjaci, a zatim bankoviti krečnjaci plave i sive boje, srednjotrijaske starosti. Krečnjaci su tektonski polomljeni i izuvijani ili ispresecani vedim pukotinama.
Prema mestu isticanja izvori Dag banjice su podeljeni na izvore: tri termalna i jedan krački izvor. Termalni izvori se razlikuju po mestu i načinu izbijanja, izdašnosti i temperaturi, ili prema grupama na donju i gornju grupu.
- Donja grupa izvora
U ovoj grupa izvora nalazi se 5 izvora, lociranih na desnoj obali Dobrodolska reke. Njihova ukupna izdašnost je 23 l/sec, temperature 26-31 °C, uz manju količinu gasova. Ističu iz trijaskih krečnjaka.
- Gornja grupa izvora
Ova grupa izvora nalazi se 230 m uzvodnije i predstavlja razbijeno izvorište sa dve grupe izvora iz gornjokrednih peščara i laporaca.
- Prva grupa izvora ističe oko 23 l/sec vode, temperature 22 °C, uz dodatnu zonu difuznog isticanja.
- Drugu, najuzvodniju grupu čine gravitacioni izvori izdašnosti l/sec, temperature vode od 18 °C.[2]
Hemijski sastav
[uredi | uredi izvor]Termalna voda Dag Banjice je hidrokarbonatno-magnezijska mineralizacije između 287-370 mg/l, što je svrstva u red niskomineralizovanih voda.
Rezultati fizičko-hemijskih ispritivanja vode kao i njenog mikrobiološkog sastava pokazao je u svim ispitivanjima parametre ispod granica MDK, što je u okviru propisanih normi, Pravilnikom o higijenskoj ispravnosti vode za piće u R.Srbiji.[7]
Termalni izvori (banje) izbijaju u tektonski jako složenoj zoni, gde se mnogobrojni rasedi, različite dubine, presecaju i ukrštaju, uz prisustvo navlačenja i pomaka. Sva tri izvora izbijaju na malom rastojanju a na visini od 466 do 470 metara.[8]
| „ | To upućuje na zaključak da potiču iz istog rezervoara, a da se u višim delovima razilaze različitim pukotinama duž kojih se mešaju sa podzemnim kraškim vodama. Otuda i razlike u temperaturi, sastavu, ukusu i mirisu njihovih voda.[3] | ” |
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ „Na Izvoru života kod Pirota mnogi kažu da su našli spas: Dag banjica - eliksir zdravlja”. Telegraf.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-06-21.
- ^ a b v Vukidevid, M. 2003. Elaborat o rezervama termalne vode sa glavnog izvora Dag banjice kod Pirota.- Fond stručne dokumentacije Geofizika-ING,Beograd.
- ^ a b Ž. Martinović, M. Kostić, Dag-banjica u Gradašnici, „Pirotski zbornik“ br. 6, Pirot.
- ^ „Uređuju vekovima staro pirotsko izvorište Autor Marija Penčić Izvor Južne vesti, Pirot”. Arhivirano iz originala 06. 03. 2016. g. Pristupljeno 29. 12. 2015.
- ^ Ćirić, V. (23. 10. 2022). „DAG BANjICA IZLEČILA I ĆERKU TURSKOG VELMOŽE: Lekovita voda kod Pirota privukla i par iz Jerusalima”. Večernje novosti. Pristupljeno 24. 10. 2022.
- ^ Anđelković M. 1980. Geologija Jugoslavije. Beograd: Naučna knjiga
- ^ Pravilnik o higijenskoj ispravnosti vode za piće. Sl. list SRJ. 42/98)
- ^ Z. Protić, K. Petković, Tumač za geološku kartu lista „Pirot“ razmere 1:100.000. Povremena izdanja Geološkog instituta Beograd, 1932. g.
