Episkop erdeljski Gedeon
| Gedeon (Nikitić) | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Mitropolija | Karlovačka mitropolija |
| Čin | episkop |
| Titula | episkop erdeljski |
| Sedište | Rašinari |
| Posljednja eparhija | Erdeljska eparhija |
| Godine službe | 1784—1788. |
| Naslednik | Gerasim Adamović |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1736. |
| Mesto rođenja | Budim, Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 20. novembar 1788. (51/52 god.) |
| Mesto smrti | Rašinari, Habzburška monarhija |
| Grob | Crkva Svete Petke u Rašinarima |
Gedeon Nikitić (Budim, 1736 — Rašinari, 20. novembar 1788) je bio prvi episkop obnovljene Erdeljske eparhije.
Biografija
[uredi | uredi izvor]Gedeon Nikitić je rođen 1736. godine u Budimu, u srpskoj porodici, tadašnja Habzburška monarhija. Rukopoložen je za đakona i prezvitera i potom rukopoložen u protoprezvitera od strane episkopa budimskog Dionisija Novakovića. Pošto je postao udovac, zamonašen je u manastiru Rakovcu 18. jula 1775. godine od mitropolita karlovačkog Vićentija Jovanovića Vidaka, u prisustvu episkopa bačkog Arsenija Radivojevića. Iste godine je rukopoložen za arhimandrita manastira Šišatovac na Fruškoj gori.[1] Početkom 1783. postavljen je za vikara bukovinskog episkopa Dosifeja Hareskua.
Episkop erdeljski
[uredi | uredi izvor]Tokom više decenija Erdelj je bio poprište bezpoštedne borbe za vernike koju je vodila katolička crkva u nastojanju da pounijati pravoslavno rumunsko stanovništvo. Ovo je počelo posle uključivanja Erdelja u austrijske nasledne zemlje, kada je ukinuta Erdeljska pravoslavna eparhija. Karlovačka mitropolija je pokušavala da se suprotstavi unijaćenju pravoslavnih Rumuna. Tako je 1761. godine postavljen erdeljski episkop administrator srpskog porekla. On nije zavisio od Karlovačke mitropolije, već je bio direktno odgovoran vladi u Beču. Reforme. koje je po stupanju na presto sprovodio car Jozef II, izmenile su stav prema pravoslavnom stanovništvu. Tome je doprieo Edikt o verskoj toleranciji, kojim je zabranjeno proganjanje stanovništva iz verskih pobuda. Ovo se pozitivno odrazilo na položaj pravoslavnih Rumuna u Erdelju, tako da je Erdeljska eparhija 1783. došla u povoljniji položaj stavljanjem pod jurisdikciju Karlovačke mitropolije.[2]
Na preporuku mitropolita karlovačkog Mojsija Putnika i uprkos protivljenju katoličkih i unijatskih erdeljskih episkopa, car Jozef II izdaje 6. novembra 1783. godine ukaz kojim imenuje Gedeona Nikitića za episkopa erdeljskog. Njegovo ustoličenje je obavljeno 1. jula 1784. godine u Sibinju, a za svoju rezidenciju odabrao je mesto Rašinari pored Sibinja. Nikitić je eparhiju uredio prema oragnizaciji srpskih eparhija u Karlovačkoj mitropoliji. On je preuzeo delotvorne mere za inteviziranje crkvenog života i jačanje discipline, izvršio je reviziju eparhije, a kao rezultat toga pobrojano je 120.552 pravoslavnih porodica. Početkom 1786. eparhija je podeljena na 31 dekanat (protopopijat) koji je obuhvatao 981 parohiju. Od 19. maja 1787. do 20. juna 1788. Nikitić je obilazio eparhiju, upoznavao se sa stanjem u parohijama, sastajao se sa sveštenicima i dekanima, upućivao ih na brigu o pastvi, a posebnu pažnju je posvetio obučavanju budućih sveštenika. Svaki sveštenik, po njegovom naređenju iz 1784. godine, morao je biti pismen, poznavati katihizis i crkveno pojanje. On je predložio osnivanje bogoslovije, ali Bečki dvor nije prihvatio njegov predlog. U Sibinju su 1786. otvoreni pedagoški tečajevi za buduće učitelje, gde su se školovali i sveštenici. Nikitić je sahranjen u crkvi Svete Petke u Rašinarima, a njegova imovina je iskorišćena za izgradnju crkve u Sibinju i osnivanje fonda za pomoć siromašnim sveštenicima.[3]
