Kazaška narodna nošnja
Kazaška narodna nošnja, koju nose Kazasi, često je napravljena od materijala koji odgovara ekstremnoj klimi u regionu i nomadskom načinu života ljudi.[1] Obično je ukrašena složenim ornamentima napravljenim od ptičjih kljunova, životinjskih rogova, kopita i stopala.[2] Iako savremeni Kazasi obično nose zapadnjačku odjeću, Turci nose tradicionalniju odjeću za praznike i posebne prilike.[3]
Nacionalna odjeća kazaškog naroda - modeli odjeće uzimaju se u obzir etnički, ekonomski i klimatski uslovi i šivaju se prema drevnim tradicijama. Kazasi imaju unutrašnju, spoljašnju, mokru, jednodjelnu, ukrasnu i ceremonijalnu odjeću. Jednokratna odjeća je luksuzna odjeća od skupih tkanina, koja se nosi za vjenčanja, okupljanja i putovanja u inostranstvo. U kazaškoj tradiciji, čjovek nosi najbolju i najljepšu odjeću kada ide u rat. Donji veš: košulja, halter, prsluk, jakna; za gornju odjeću: ogrtač, kapuljača, prsluk, kaput, jakna; Odijela uključuju: kapu, bočni ogrtač, kebenek platno, gornju odjeću (kazaška odjeća).
Odjeća se pravi od vune, svile, filca i krzna. Kazasi posebno cijene kožu antilope, tigra, samura, kune, bijelog miša i druge. Od kože ovih životinja šivene su tune. Kaput obložen vrijednim krznom zvao se stomak. Po ovom krznu se dijeli na samurovo, jelenovo, vučje i krzno kune. Unutrašnjost je obložena dragocjenim svilenim tkaninama kao što su šuga, maut, tri grupe somota, satena, plavi beren, manat, kirzimi, torgon i lambek. Unutrašnjost je ponekad napravljena sa pristojnom, debelom, rebrastom kragnom.
Materijali i metode proizvodnje
[uredi | uredi izvor]Tradicionalni materijali koji se koriste u kazaškoj odjeći uključuju tkaninu, kožu, filc i krzno. Za dekoraciju se takođe mogu koristiti vez, krzno, nakit i ornamentika.[4] Uvezeni materijali kao što su svila, brokat i somot se takođe mogu koristiti za odjeću, ali su skuplji od tradicionalnih materijala.
Tradicionalni materijali, kao što su konjska dlaka, krzno lisice, ovčja vuna i zečja koža, koriste se u proizvodnji odjeće. Priprema materijala uključuje skidanje kože, sušenje i podmazivanje kože mješavinom kiselog mlijeka i brašna. Poslije četiri dana, kože se isperu i namoče u koncentrovanom slanom rastvoru. Nakon dodatnog sušenja, donja strana kože se struže nožem za skidanje kože prije nego što se zagrije; ovo daje koži bjeličastu boju. Krzno je tada spremno za farbanje u raznim bojama. Žuta boja se pravi od zgnječenog korjena biljke Taranovi. Crvena boja se pravi od korjena Ujran Bojau, a narandžasta boja se često pravi od osušenih kora nara.
Kazasi često koriste bijelu vunu, a vunu sa ovčijeg vrata smatraju vrijednom. Dlaka dvogrbe kamile se takođe koristi za luksuzniju odjeću. Poddlaka, sakupljena nakon što je kamila linjala, smatra se posebno vrijednom.
Kazaški nomadi koristili su uvezene pamučne, svilene i vunene tkanine. Feudalno plemstvo je koristilo uvezene tkanine za izradu svoje odjeće; manje imućni Kazasi su nosili lakše dostupne materijale, kao što su krzno, koža i domaća vuna. Tkanine su se prele kod kuće na primitivnom, horizontalnom razboju.
Ženska narodna nošnja
[uredi | uredi izvor]Žene nose odeću nalik košulji poznatoj kao kaz. köylek. Koriste se različite tkanine, od skupljih tkanina za svečanu odjeću i uobičajenih tkanina za svakodnevnu upotrebu. Köylek se pravi tako što se komad tkanine presavije na pola i zašije strane od pazuha do donjeg ruba.
Köylek, koji obično nose neudate kazaške djevojke, obično se pravi od lagane, meke tkanine koja naglašava struk. Kunikey na kazaškom znači „sličan suncu“, a riječ se koristi da opiše ovu vrstu odjeće.[5] Kazaške djevojke nose pantalone od ovčije kože, domaće tkanine i teške pamučne tkanine. Mogu biti kratki (shalbar) ili dugi (dalbar).
Kupe je kaput koji nose žene i muškarci koji se obično pravi od lisičjeg krzna ili, povremeno, od kozje kože. Obično je podstavljen kamiljom ili ovčjom vunom i opšiven krznom vidre na rukavima radi topline tokom ranog proljeća i jeseni.[6] Ženska kupe se razlikuje od muške po izvezenoj kragni.
Osnovni predmet kazaške odjeće je čapan ili šapan, duga, široka odjeća.[7] Za razliku od druge odjeće, ona nije rodno specifična i nose je muškarci i žene.[8] Čapani se prave od raznih tkanina i dostupni su u nizu boja (najčešće jednobojnih ili tamnih). Obložene su slojem vune ili pamuka. Svečani somotski čapani ukrašeni su aplikacijama, četkom i zlatovezom. Ovu vrstu ogrtača su nosili bogati Kazasi.
Syrmaly je čapan koji je prošiven i ojačan gušćom tkaninom.[9] qaptal je podstavljen čapan, a shabu je čapan sa ošišanim krznom.[10]
Pokrivala za glavu
[uredi | uredi izvor]
Pokrivala za glavu ukazuju na status žene u vezi. Neudate djevojke nose maramu i toplu kapu sa krznom. Imućnije djevojačke kape su od svijetle baršunaste tkanine i vezene zlatnim koncem.
Pokrivalo za glavu mladenke poznato je kao saukele. Ovi ukrasi za glavu, često preko jednog stopala, ukrašeni su vrijednim ukrasima kao što su biseri, korali i presovano srebro.[11] Dugi nastavci, žaktau, pričvršćene su na bočne strane saukelea i uokviruju nevestino lice. Ponekad dosežu nevjestin struk.[12] Manje uspješne žene prave saukele od tkanine ili satena i ukrašavaju ga staklenim perlama; žaktau se dodaju kasnije.
Nakon rođenja prvog djeteta, žena nosi šešir od bijele tkanine (često do kraja života). Detalji o šeširu se razlikuju od regiona do regiona. Ima dva dijela; dno (kimeška) se stavlja na glavu a vrh se uvija da se formira turban.
Muška narodna nošnja
[uredi | uredi izvor].jpg)
Muškarci nose dvije vrste kožnih košulja (bez potkošulje), unutrašnje i spoljašnje pantalone i široke ogrtače od raznih materijala opasane kožom ili platnom. Tokom 18. vijeka gornje pantalone (shalbar) šivene su od domaće tkanine i kože od kamilje dlake. Imali su izvezene šare od svile u obliku povrća, krajevi često obloženi kitnjastom trakom i čipkom i obrubljeni krznom.
Jakne su šivene od jednobojnih tamnih (povremeno raznobojnih) tkanina. Imali su platnenu postavu, često izolovanu tankim slojem vune. Popularna među mladim kazaškim muškarcima, jargaq shapa je ukrašena tradicionalnim šarama i nosi se u važnim prilikama.
Kaput (ton) je često napravljen od ovčje kože, ali može biti napravljen od kože rakuna (janat ishik) ili srebrne lisice (qara tulki). Plemići često nose kok ton, bunde od plavog platna prekrivene (i obrubljene) dabrovom kožom.[13] Tons se često prave šivanjem štavljenih ovčijih koža sa vunom iznutra; prosperitetniji Kazasi nose tons napravljene od vune jagnjadi od četiri do pet mjeseci.
Pokrivala za glavu
[uredi | uredi izvor]
Aiijr kalpak je šiljata, podignuta kapa, koju obično nosi viša klasa.[14] Kapa od tkanine je ukrašena jedinstvenim, ukrasnim šarama koje ukazuju na bogatstvo, moć i društveni status. Borik je topla, okrugla kapa ukrašena krznom vidre, kune ili rakuna, a timak je krznena kapa koja pokriva uši.[14]
Kulapara je kapuljača koju nose lovci, pastiri i stočari koja se pričvršćuje za kragnu kaputa.[14] Za kamuflažu, lovci u različitim godišnjim dobima nose kulaparu različitih boja: belu zimi, zelenu leti, žutu u jesen. Takiia je lagani, okrugli šešir ukrašen uzorcima koji uključuju zoomorfni vez, cvijeće i životinjske rogove.
Obuća i dodaci
[uredi | uredi izvor]U kazaškoj kulturi posebno mjesto zauzima obuća: čizme sa visokim potpeticama, sa uzdužnim prorezom u gornjim dijelovima, izvezene trakama od zelene kože, čizme sa filcanim čarapama, sa mekim đonom, špicastim prstima, kao i prošivene filcane čizme i dr. Zahvaljujući trgovačkim odnosima sa Kinom, bilo je moguće donijeti skupe svilene i pamučne tkanine za šivenje, koje su proizvodile ruske fabrike od početka 18. vijeka. Tanke haljine sa volanima i volanima šile su se od satena, bijele tkanine, najlona, šifona i lana.[15]
Pojasevi od somota, vune, svile i izdržljive štavljene kože bili su obavezan dio kazaške odjeće. Kožni pojasevi su bili ukrašeni ornamentima, pričvršćeni metalnim pločicama sa dragim kamenjem, visećim kesama, džepovima za kremene i tako dalje. Takvi pojasevi se nazivaju "kise". Mladi momci su ukrašavali svoje pojaseve lancima i raznim nakitom. Široki ženski pojasevi bili su od svile i somota. Bili su ukrašeni zlatom, srebrom i dragim kamenjem. Kazaška nacionalna nošnja se mjenjala vijekovima u skladu sa klimatskim uslovima i nomadskim načinom života Kazasa. Na formiranje nacionalne odjeće uticale su ekonomske i kulturne veze sa susjednim zemljama.[15]
Savremeni kontekst narodne nošnje
[uredi | uredi izvor]Godine 2021., 14-godišnja Kazaška Snežana Li, rodom iz Aktobea, osvojila je zlatni pehar i milion južnokorejskih vona (851 USD) na 7. godišnjem međunarodnom takmičenju International Super Queen Fashion u Seulu, Južna Koreja. Prema The Astana Times-u, sudijama je, između ostalih vještina, bila naklonjena njena tradicionalna kazaška odeća, što je dovelo do njenog osvajanja nagrade.[16]
Galerija
[uredi | uredi izvor]-
Džangir Kan i njegova žena iz Buki Horde, 1898. god. -
Par iz Semipalatinske oblasti, 1879. god. -
Stariji par iz Kokšetaua, 1896. god. -
Stari Kazak u kačketu, autonomni region Sinđang Ujgur, Kina -
Kazaška porodica u svečanoj nošnji, oko 1900 god. -
Namjesnici opština (vjerovatno okruga Atbasar), 1909. god. -
Guverner kazaške opštine sa porodicom u blizini jurte, 1872. god., Orenburška gubernija -
Nevjesta nosi saukele, oblast Semirečensk, 1898. god. -
Bogata žena sa djecom, 1899. god., fotografija Samuila Dudina -
Žene u narodnim nošnjama, 2012. god. -
Posada svemirskog broda Sojuz MS-11 u tradicionalnim kazahstanskim nošnjama, Bajkonur, 2018. -
Altai Kazasi u boriksu, između 1911 i 1913 god. Fotografija Mihaila Krukovskogo -
Narodna nošnja, izložba Nacionalni muzej Kazahstana -
-
Školarci u narodnim nošnjama, Alma-Ata, 1964. god.
.jpg)
.jpg)
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ [1] Fergus, Michael and Jandosova, Janar, "Kazakhstan: Coming of Age," Stacey International, 2003, page 216. ISBN 978-1900988612
- ^ „Loading site please wait...”. www.kazakhembus.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2017-08-10.
- ^ [2] Waters, Bella "Kazakhstan in Pictures," Twenty First Century Books; 2nd edition, 2007, page 37. ISBN 978-0822565888
- ^ „Kazakh Traditional Clothing: Past and Present”. 17. 5. 2016.
- ^ „Kazakhstan Traditional Costumes and Clothing - Garments, Dress, Headgear, Footwear”. www.bukhara-carpets.com. Pristupljeno 2017-08-10.
- ^ „Kazakhstan Traditional Costumes and Clothing - Garments, Dress, Headgear, Footwear”. www.bukhara-carpets.com. Pristupljeno 2017-08-10.
- ^ [3] Hanks, Reuel R., "Central Asia: a global studies handbook," ABC-CLIO, 2005, page 232. ISBN 978-1851096565
- ^ „Shapan (the dressing gown)”. National Digital History of Kazakhstan. 8. 8. 2014. Pristupljeno 24. 2. 2017.
- ^ „Kazakhstan Traditional Costumes and Clothing - Garments, Dress, Headgear, Footwear”. www.bukhara-carpets.com. Pristupljeno 2017-08-10.
- ^ „Kazakhstan Traditional Costumes and Clothing - Garments, Dress, Headgear, Footwear”. www.bukhara-carpets.com. Pristupljeno 2017-08-10.
- ^ „Kazakh Saukele (female wedding headdress: from Sakas to Kazakhs through millenniums)”. Kunstkamera. Peter the Great Museum of Anthropology and Ethnography. Pristupljeno 18. 2. 2017.
- ^ „National Kazakh Wear”. Visit Kazakhstan. Pristupljeno 18. 2. 2017.
- ^ „The Kazakh national costume reflects the ancient traditions associated with their ethnic history, economic, social and climatic conditions”. National Digital History of Kazakhstan. 4. 8. 2013. Pristupljeno 24. 2. 2017.
- ^ a b v „Kazakhstan Traditional Costumes and Clothing - Garments, Dress, Headgear, Footwear”. www.bukhara-carpets.com. Pristupljeno 2017-08-10.
- ^ a b Nacionalьnaя эnciklopediя ; gl. red. B. Aяgan- Almatы : Қazaқ эnciklopediяsы , 2005. – 9965-9746-4-0 (t. 3) (v per.), 9965-9389-8-9 - Mәdeni mұra (Kulьturnoe nasledie) . T. 3 . K-M– 560 s.
- ^ December 2021, Saniya Bulatkulova in Culture on 4 (2021-12-04). „Young Kazakh Girl Amazes Jury of International Super Queen Korea Sontest”. The Astana Times (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-12-14.
