Mudžahedin

Mudžahedin (arap. مجاهدين) jest množina imenice mudžahid (arap. مجاهد), što doslovno znači „borac“, neko ko se angažovao u džihadu, ili „borbi“, ali se često prevodi kao „sveti ratnik“. U kasnom dvadesetom veku, izraz „mudžahedin“ je postao popularan u medijima za opisivanje raznih naoružanih boraca koji podržavaju islamističke ideologije.

Etimologija

Arapske reči obično imaju koren od tri slova. Koren reči mudžahedin je Dž-H-D (ج-ه-د), što znači „napor"; ovo je isti koren kao koren reči džihad, što znači „borba“. Mudžahid je stoga originalno neko ko se bori ili napreže. Ovaj izraz je čak i u arapskom preuzeo značenja koja su specifično religiozna, ili specifično vojna, ili oboje.

Avganski mudžahedini

Najpoznatiji i najozloglašeniji mudžahedini su bili iz raznih labavo povezanih opozicionih grupa koje su se borile protiv sovjetske invazije na Avganistan između 1979. i 1989. Ove grupe su se zatim međusobno borile u građanskom ratu. Ove mudžahedine su u značajnoj meri finansirale, naoružavale i trenirale Sjedinjene Države (pod predsednicima Džimijem Karterom i Ronaldom Reganom), Pakistan, Saudijska Arabija, i Kina. Regan je o mudžahedinima govorio kao o „borcima za slobodu ... koji definišu principe nezavisnosti i slobode koji čine osnovu globalne bezbednosti i stabilnosti." U zapadnoj kulturi, mudžahedini su slikani pozitivno u popularnim akcionim filmovima The Living Daylights i Rambo III. Nakon što su se Sovjeti povukli, mudžahedini su se razdvojili u dve labavo povezane suprotstavljene frakcije, Avgansku severnu alijansu i Talibane, koji su vodili građanski rat za kontrolu nad Avganistanom.

Bogati Saudijac, Osama bin Laden je bio istaknuti mudžahedinski organizator i finansijer; njegov Maktab al-hadamat (službena kancelarija) je doturao novac, oružje i muslimanske borce iz celog sveta u Avganistan, uz pomoć i podršku američke, pakistanske i saudijske vlade. 1988, bin Laden se odvojio od MAK-a.

Avganistanski mudžahedini su nastali iz haosa, raširili se i trijumfovali u haosu, i na isti način su vladali. Gotovo svim ratnim operacijama su rukovodile lokalne vođe. Kako je ratovanje postalo sofisticiranije, spoljna podrške i regionalna koordinacija je rasla. Pa ipak, osnovne jedinice mudžahedinskih organizacija i akcija su nastavile da oslikavaju visoko segmentisanu prirodu avganskog društva..

Tokom gerilskog rata, vođstvo se osobeno povezalo sa titulom „komandir“. Ova titula se odnosila na nezavisne vođe, izbegavajući identifikaciju sa razrađenom vojnom birokratijom povezanom sa činovima poput generalskih. Segmentacija vlasti i religijsko vođstvo su bile dve vrednosti koje je prizivala nomenklatura nastala u ratu.

Olivije Roj je procenio da je nakon četiri godine rata, postojalo najmanje 4.000 iz kojih su dejstvovale mudžahedinske jedinice. Većina njih je bila u sklopu sedam partija koje su prognane iz matičnog Pakistana. One su služile kao izvori nabavki, i različitih nivoa supervizije. Značajni komandiri su obično vodili 300 ili više boraca, kontrolisali nekoliko baza, i dominirali u oblasti određene pokrajine. Pokušavana je i hijerarhijska organizacija iznad. Njihove operacije su varirale u dometu, a najambicioznija je bila ona koju je organizovao Ahmad Šah Masud iz doline Pandžšir, severno od Kabula. On je vodio najmanje 10.000 treniranih boraca na kraju rata sa Sovjetima, i proširio je svoju političku kontrolu na oblasti Avganistana u severoistočnim pokrajinama, kojima su dominirali Tadžici.

Roj je takođe opisao regionalne, etničke i sektaške varijacije u mudžahedinskim organizacijama. U paštunskim oblastima na istoku, jugu i jugozapadu, plemenska struktura, sa mnogo rivalskih pod-zona, je omogućila osnovu za vojnu organizaciju i rukovođenje. Mobilizacija se mogla povezati sa tradicionalnom borbenom vernošću plemenskih laškara (oružanih snaga). U pogodnim okolnostima, ovakve formacije su lako mogle da dostignu više od 10.000 pripadnika, kako se i dogodilo kada su veliki sovjetski napadi otpočeli u istočnim pokrajinama, ili kada su mudžahedini opsedali gradove, kao što je Kost u pokrajini Paktia. Ali u kampanjama opsadnog tipa, tradicionalne masovne jedinice -- posebno uobičajene neposredno po završetku žetve -- su se pokazale lošim kada bi im se suprotstavili dobro utvrđeni branioci sa modernim naoružanjem. Izdržljivost laškara je bila nepopravljivo kratka; malo opsada je uspelo.

Mobilizacija mudžahedina u ne-paštunskim oblastima se suočavala sa raznim preprekama. Pre invazije, malo ne-Paštuna je posedovalo vatreno oružje. U ranim stadijumima rata, oružje je najlakše pribavljano od vojnih snaga ili žandarmerije koja bi prebegla ili pala u zasedu. Međunarodno tržište oružja i strana vojna podrška je poslednja stigla u manjinske oblasti.

U severnim regionima je postojalo malo vojničkih tradicija na kojima bi bila građena oružana borba. Mobilizacija je mahom poticala od političkog rukovodstva, i bila je u bliskoj vezi sa Islamom.

Roj ubedljivo pokazuje kontrast između društvenog vođstva religioznih ličnosti u persijskim i regionima Avganistana gde su se govorili turski jezici, i onih gde su u većini bili Paštuni. Kako su im nedostajali snažni politički predstavnici u državi kojom su dominirali Paštuni, manjinske zajednice su se obično za vođstvo okretale pirovima (svecima) koji su poštovani iz verskih ili harizmatičnih razloga.

Mnogi muslimani iz drugih zemalja su se javljali kao dobrovoljci raznim mudžahedinskim grupama u Avganistanu, i oni su stekli značajno iskustvo u gerilskom ratovanju. Neke grupe ovih veterana su bili značajni faktori u skorijim sukobima kao što je sukob u Bosni.

Mudžahedini su pobedili kada je Sovjetski Savez povukao trupe iz Avganistana 1989. godine, što je bilo praćeno padom režima Mohamada Nadžibulaha 1992. Međutim, mudžahedini nisu uspostavili jedinstvenu vladu, i zbacila ih je sa vlasti radikalna grupa pridošla iz Pakistana, poznata kao Talibani 1996. Mudžahedinski veterani su se regrupisali kao Severna alijansa i 2001. su uz vojnu pomoć SAD i međunarodne zajednice zbacili sa vlasti Talibane, i formirali novu vladu pod Hamidom Karzajem.

Mudžahedini u Bosni i Hercegovini

Glavni članak: El Mudžahedin

Tokom sukoba koji su otpočeli po raspadu bivše Jugoslavije, snage bosanskih muslimana su dobile znatnu finansijsku i vojnu pomoć od islamskih zemalja. Pomoć se ogledala i u slanju iskusnih mudžahedina koji su bili organizovani u jedinice kao što je bila "El Mudžahedin", i koje su ostale zapamćene po počinjenim zločinima u Bosni. Određeni broj ovih mudžahedina se zadržao u Bosni i po okončanju rata. Oni su dobili bosansko državljanstvo, i organizovali su svoju kontrolu nad pojedinim selima u Bosni, gde su nametnuli šerijatski zakon. Poznato je da postoje mudžahedinske baze u okolini Zenice, i u selima nedaleko od Brčkog. Mudžahedini koji su došli iz arapskih zemalja su regrutovali određenu količinu lokalnog stanovništva, koje danas čini osnovu takozvane bele Al Kaide - ovo su islamski teroristi koji predstavljaju posebnu opasnost za zapadne zemlje, jer zbog svoje svetle puti ne izazivaju sumnju, i lako se uklapaju u okruženje.

Mudžahedini u Iraku

Novoorganizovani mudžahedini u Iraku se sastoje i od šiitskih i od sunitskih muslimana, koji se protive prisustvu američkih snaga (i snaga njihovih saveznika) u Iraku. Njihov cilj je da formiraju Islam kao jedini zakon, i da uspostave islamsku državu.

Vidi još

• Egipatski islamski džihad
• Muslimansko bratstvo
• Sajid Kutb
• Hasan al Bana
• Jusuf al-Karadavi
• Islamizam
• Islamski terorizam
• Kuran
• Šerijat
• Hadit
• Džamaat-e-islami
• Sajid Abul Ala Maudidi
• Abdulah Jusuf Azam
• Kuršid Ahmad
• Mirjana Dragičević

literatura

• Avganistan
• Olivier Roy, Islam and Resistance in Afghanistan