Pređi na sadržaj

Neštin

Koordinate: 45° 13′ 31″ S; 19° 27′ 07″ I / 45.225247° S; 19.451933° I / 45.225247; 19.451933
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Neštin
Neštin
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugJužnobački
OpštinaBačka Palanka
Stanovništvo
 — 2011.Pad 794
 — gustina23/km2
Geografske karakteristike
Koordinate45° 13′ 31″ S; 19° 27′ 07″ I / 45.225247° S; 19.451933° I / 45.225247; 19.451933
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina135 m
Površina33,8 km2
Neštin na karti Srbije
Neštin
Neštin
Neštin na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj21314
Pozivni broj021
Registarska oznakaBP

Neštin je naselje u opštini Bačka Palanka, u Južnobačkom okrugu, iako se nalazi na teritoriji Srema. Prema popisu iz 2022. bilo je 613 stanovnika. Naselje je od sedišta opštine udaljeno približno 8 kilometara, a zbog nedostatka mosta preko Dunava, najkraći put prelazi preko teritorije Republike Hrvatske, čija se granica (Neštin - Ilok II) nalazi u neposrednoj blizini.[1]

Istorija mesta

[uredi | uredi izvor]

Istorija sela se proteže daleko u prošlost, još od mlađeg kamenog doba, ovo područje je bilo naseljeno. U pred-rimsko vreme naseljavali su ga keltsko pleme Skordisci, zatim i Rimljani, koji podižu utvrđenje na reci Dunav. To mesto i danas nosi naziv Kuluštra - od latinskog Kastel ili utvrđenje. Velikom seobom naroda u 4. veku prostore Panonske nizije naseljavaju slovenska plemena, a za njima dolaze i Avari. Početkom 9. veka zajedno sa Slovenskim plemenima žive i Ugari, pod čijom državom će se i nalaziti ovo područje.

U Neštinu se nalazi kuća iz 18. veka koja je pod zaštitom države.[2]

Neštinac Matej Damjanović objavio je obimno popularno delo 1814. godine pod naslovom: "Domovodstvo ili nastavljenije o zemljedeliji".[3] Filip Hristiforić je 1808. godine bio mesni đakon.

Iz Neština potiče Georgije Petrović (1766—1827), advokat direktor škola u distriktu Budimskom i cenzor srpskih knjiga u Ugarskoj. Objavio je dve knjige: prevod mađarske gramatike i spis o proizvodnji soka. Uređivao je i kalendare, koje je država za Srbe izdavala.[4]

Godine 1885. mesto je u sastavu Erdevičkog izbornog sreza sa svojih 888 stanovnika.[5]

Ovde se nalazi Neštinski potok.

Istorija hrama Svetih vračeva Kozme i Damjana

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Srpska pravoslavna crkva u Neštinu

Neštin se prvi put se spominje 1323. godine. Posle Ugara u 14. veku na kratko je ovo područje ušlo u sastav srednjovekovne srpske države za vreme sremskog kralja Dragutina Nemanjića. Posle ovog perioda ponovo se vraća u sastav Ugarske. Takođe je bio pod vlašću iločkih vlastelina. Najezdom Osmanlija u 16. veku područje Neština se nalazi pod njihovom vlašću. Tek povlačenjem Turaka, Srbi se naseljavaju u Neštinu. To je i vreme kada se trgovina i poljoprivredna proizvodnja užurbano razvija. Po predanju, 1750. godine ikona Presvete Bogorodice, koja je bila u vlasništvu porodice Rašković, je počela da toči suze. O ovome bio je i izvešten tadašnji mitropolit karlovački, a što se može videti iz prepiske tadašnjeg lokalnog paroha sa mitropolitom. To bio povod za izgradnju novoga hrama u selu. Sa radovima se započelo 1755. godine na mestu stare crkve koja je bila od pruća tzv. pletara.

  • 1759. godine Neštin dobija novu crkvu, čija je izgradnja počela 4 godine ranije. Ikonostas rad Teodora Dimitrijevića Kračuna završen je 1773. godine i spada u remek dela baroknog ikonopisanja kod Srba. Po završetku izgradnje hrama čudotvorna ikona Presvete Bogorodice neštinske unesena je u svečanoj litiji u hram gde je izložena i gde se čuva i danas.
  • 1792. godine reformama austrijske carice Marije Terzije i Neštin dobija školu, koja je u sastavu pravoslavne crkve, koja neprekidno radi sve do danas.

U opisu pravoslavnog hrama u Neštinu stoji da je to jednobrodna građevina sa visokim zvonikom na zapadnoj strani, pripada velikoj grupi grupi crkava koje stilski predstavljaju pravoslavnu verziju barokne arhitekture. Severna i južna fasada ukrašene su pilastrima povezanim lucima pod kojima su polukružno završeni prozori. Ikonostas je rezao Marko Gavrilović sa sinom Arsenijem Markovićem 1772, a oslikao ga je 1773. (sokl, prestone ikone, dveri, apostole i proroke) najveći barokni srpski slikar druge polovine XVIII veka, Teodor Kračun. On je naslikao i ikone Krunisanje Bogorodice i Bogorodica sa Hristom, kao i ikonu sv. Jovana Zlatoustog sa arhijerejskog trona. Ikone za neštinski ikonostas nastale su posle Kračunovog školovanja u Beču, ali se tokom prve polovine osme decenije on još uvek pridržavao ranobaroknog stila koji su mu preneli njegovi prvi učitelji Vasilije Ostojić i Dimitrije Bačević. Zlatna pozadina na prestonim ikonama, hijeratičnost položaja i uzdržanost gesta vezuju ga za prethodnu epohu ugledanja na pravoslavne poznosrednjovekovne uzore, koje napušta u narednoj deceniji kada usvaja kasnobarokni likovni izraz. Ikonu sa Bogorodičinog trona naslikao je i potpisao jerej Rafailo Miloradović 1724. Tri ikone Stanoja Popovića sačuvane su sa starog neštinskog ikonostasa iz 1741, dok se druge tri ikone danas čuvaju u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu. Carske dveri su naslikane sredinom XVIII veka, a pevničke ikone i severne dveri, kao i praznične ikone, slikao je Stefan Gavrilović 1800. godine.[6]

Čudotvorna Ikona Presvete Bogorodice Neštinske

[uredi | uredi izvor]

Čudotvorna ikona Presvete Bogorodice neštinske, spada u red najpoznatijih suzotočivih ikona, čije je slikanje jerej Rafailo Miloradović iz Bačke Palanke završio 14. juna 1724. godine, za porodicu Rašković.

Ovaj ikonopisac je o svom poslu ostavio natpis na poleđini ikone u kome ističe nevolje koje su proistekle oko slikanja. Kako slikar sam kaže “i da sam znao kakva e zla daska ne bi nigdar uzeo poslovati”. Posao je ipak uspešno priveo kraju, tako da na završetku zapisa ističe “ali se prigodi po sreći te će biti ikona”. Ovaj natpis je redak i dragocen izvor koji potvrđuje da se u toku prve polovine XVIII veka i u Karlovačkoj mitropoliji sačuvalo verovanje u “dobre” i “zle daske”. Sigurno da su se peripetije oko nastanka ikone usekle u kolektivno sećanje parohijana neštinske crkvene opštine, ali njen ugled je porastao tek nakon dve decenije, kada se oglasila kao čudotvorica.

Ikona je prvi put proplakala 8. septembra 1753, a točila je suze naredna četiri dana, a je bila u vlasništvu ugledne porodice Raškovića, koja se preselila u Srem iz Sjenice u vreme Velike seobe pod pećkim patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem 1690. Sledeće jeseni, iz Bogorodičine ikone u neštinskoj parohijskoj crkvi su ponovo potekle suze, o čemu se saznalo i u samom mitropolijskom središtu. Istovremeno se oglasila plačem i Bogorodičina ikona u crkvi fruškogorskog manastira Divša. Tako je izveštaj o njihovom plaču u protokolu karlovačkog mitropolita Pavla Nenadovića zabeležen na jednom mestu: “Prešedšee 1754. ljeta preblagi Bog i premilostivi, sice blagoslovil izobiliem pšenici, vina i ovoščiami, jako neimjeli ljudi sosodi dovolni k sobraniju plodov, jašče prinuždeni i vo ladjah sobrati grozdovie, i nekija ikoni Bogomatere po Sremu u Neščinu i u Divši monastir slezi iz očes točili, ježe vseščedri Bog da izvedet na blagi konec”. Pavle Georgijević, mitropolitov kancelarista, ne upušta se u tumačenje plača i čudotvorno objavljivanje Bogorodičinih ikona povezuje prevashodno sa verovanjem da one mogu da predskazuju buduće događaje.

Precizniji opis prvog suzotočivog objavljivanja Bogorodice Neštinske zabeležen je u protokolu manastira Divše: “V leto Gospodne 1753. Meseca Septemra 8. u Neščinu bist čudo velie i preslavnoe jako Ikona Presvjatija Vladičici Bogorodici slezi točila za četiri dana, v sem zrjaščim i videvšim slezi hodjaščja črez vsju Ikonu i dvanadesjate stele.”[traži se izvor] U završnom delu opisa plača ističe se da je dvanaest suza kružilo ikonom kao dvanaest zvezda, što predstavlja metaforu vizije Svetog Jovana Bogoslova iz Otkrovenja o ženi koja je imala venac oko glave sa dvanaest zvezda. (Otkrov. 12:1).[7]

  • 1848. godine posle majske skupštine, održane u Sremskim Karlovcima i reakcijama na događaje, jedan srpski vojnik pucao je na mađarsku brodsku oklopnjaču Mesaroš i ranio kapetana broda. U odmazdi Mađara spaljeno je 13 kuća i oštećena pravoslavna crkva.

Dvadeseti vek

[uredi | uredi izvor]
  • Neštin zatim ulazi u sastav Kraljevine SHS, da bi u Drugom svetskom ratu bio u sastavu NDH. 14. oktobra, na dan Pokrova Presvete Bogorodice, ustaška četa iz Iloka uz pomoć pojedinih lojalnih meštana iz Neština vrši masovna ubistva u selu. Pravoslavni hram je tih godina pretrpeo oštećenja, a jedan odred ustaša je i živeo u crkvi koju su u više navrata oskrnavili. Neštin je podneo velike žrtve u Drugom svetskom ratu, jer je u tom periodu stradalo ukupno 144 žitelja ovog fruškogorskog mesta.
Ikonostas

U posleratnoj istoriji mesto se brže razvija 14. jula 1954. godine dolazi struja u selo, poljoprivreda se razvija, naročito vinogradarstvo, a kasnije i sadnja i proizvodnja krušaka i breskvi.

Takođe je i sport uzeo velikog učešća u širenju neštinskog imena ne samo u granicama bivše države, nego po celom svetu. Tom je najviše zaslužan Orijentacioni klub Neštin osnivač dr. Borislav Stevanović, čiji su takmičari bili mnogobrojni svetski prvaci, kao i prvaci bivše i sadašnje države.

Takođe je i velika znamenitost mesta pomenuta pravoslavna crkva svetih vračeva Kozme i Damjana iz 1759. godine sa ikonostasom radom Teodora Dimitrijevića Kračuna, čudotvornom ikonom Presvete Bogorodice i velikim brojem knjiga i predmeta od 18. veka pa naovamo.

Tako je i seoska slava 14. jula posvećena svetim vračima Kozmi i Damjanu, koju slave svi žitelji ovog prelepog fruškogorskog mesta a vrata su otvorene za sve goste zvane i nezvane.

Neštin se ponovo, kao mnogo puta do sada, našao ponovo na granici. Ovaj put sa Republikom Hrvatskom i do svoje matične opštine Bačke Palanke, ta granica se mora preći, što je jedinstven slučaj u Srbiji. Takođe đaci i koji su zaposleni u Bačkoj Palanci moraju do škole i posla da prelaze granicu uz obaveznu kontrolu i zadržavanja na granici. [8]

Demografija

[uredi | uredi izvor]

U naselju Neštin živi 697 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,3 godina (42,1 kod muškaraca i 46,5 kod žena). U naselju ima 346 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,29.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[9]
Godina Stanovnika
1900. 2.268
1910. 2.373
1921. 2.412
1931. 2.490
1948. 1.120
1953. 1.163
1961. 1.217
1971. 1.088
1981. 1.043
1991. 1.002 984
2002. 900 927
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[10]
Srbi
  
 689 76,55%
Hrvati
  
 86 9,55%
Slovaci
  
 56 6,22%
Jugosloveni
  
 5 0,55%
Romi
  
 2 0,22%
Muslimani
  
 2 0,22%
Makedonci
  
 2 0,22%
Albanci
  
 2 0,22%
Ukrajinci
  
 1 0,11%
Nemci
  
 1 0,11%
nepoznato
  
 22 2,44%


Stanovništvo prema polu i starosti[11]
m
ž
? 1
  
  
 3
80+ 10
  
  
 20
75—79 12
  
  
 24
70—74 25
  
  
 34
65—69 37
  
  
 29
60—64 25
  
  
 40
55—59 19
  
  
 27
50—54 19
  
  
 32
45—49 46
  
  
 31
40—44 35
  
  
 28
35—39 32
  
  
 29
30—34 25
  
  
 28
25—29 31
  
  
 20
20—24 28
  
  
 24
15—19 24
  
  
 30
10—14 33
  
  
 36
5—9 17
  
  
 18
0—4 18
  
  
 10
Prosek : 41,0 44,7
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 327 346 381 339 352 345 346
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 97 91 57 69 18 14 0 0 0 0 2,60
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 369 100 237 14 16 2
Ženski 399 55 240 93 10 1
UKUPNO 768 155 477 107 26 3
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 197 103 0 0 28
Ženski 132 65 0 0 8
UKUPNO 329 168 0 0 36
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 0 17 11 1 11
Ženski 1 1 34 2 0
UKUPNO 1 18 45 3 11
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 0 1 15 1 1
Ženski 4 0 3 6 6
UKUPNO 4 1 18 7 7
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 6 0 0 2
Ženski 2 0 0 0
UKUPNO 8 0 0 2

Galerija

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „Devet kilometara do Bačke Palanke, ali i četiri granična prelaza”. Radio-televizija Srbije. 27. 5. 2018. Pristupljeno 27. 5. 2018. 
  2. ^ Propada spomenik iz 18. veka („Večernje novosti“, 12. mart 2012)
  3. ^ "Srbska novina ili Magazin za hudožestvo, knižestvo i modu", Budim 1838. godine
  4. ^ "Srbska novina ili Magazin za hudožestvo, knižestvo i modu", Budim 1839. godine
  5. ^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
  6. ^ „Istorijat hrama Svetih vračeva Kozme i Damjana u Neštinu, Istorija hrama Svetih vračeva u Neštinu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. septembar 2011)
  7. ^ „Dva i po veka neštinske crkve”. Radio-televizija Vojvodine. 20. 7. 2009. Pristupljeno 20. 7. 2009. 
  8. ^ „Čudo u slovenskim kulturama“, Miroslav Timotijević, Suzotočive ikone Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. oktobar 2011), Beograd 2000.
  9. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  10. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  11. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Neštin na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Нештин&oldid=28515978”