Period Proleća i Jeseni

Kasni period proleća i jeseni, 5. vek p. n. e.

Istorija Kine
ANTIKA
Neolit c. 8500 – c. 2070 p. n. e.
Dinastija Sja c. 2070 – c. 1600 p. n. e.
Dinastija Šang c. 1600 – c. 1046 p. n. e.
Dinastija Džou c. 1046 – 256 p. n. e.
Zapadni Džou
Istočni Džou
Proleće i Jesen
Zaraćene države
CARSTVO
Dinastija Ćin 221–206 p. n. e.
Dinastija Han 206 p. n. e. – 220 n. e.
Zapadni Han
Dinastija Sin
Istočni Han
Tri kraljevstva 220–280
Vej, Šu i Vu
Dinastija Đin 265–420
Zapadni Đin
Istočni Đin	Šesnaest kraljevstava
Južne i Sjeverne dinastije 420–589
Dinastija Suej 581–618
Dinastija Tang 618–907
(Druga Džou dinastija 690–705)
Pet dinastija i deset kraljevstava 907–960	Dinastija Ljao 907–1125
Dinastija Sung 960–1279
Severni Sung		Zapadni Sja
Južni Sung	Đin
Dinastija Juan 1271–1368
Dinastija Ming 1368–1644
Dinastija Ćing 1644–1911
SAVREMENO DOBA
Republika Kina 1912–1949
Narodna Republika Kina 1949–sadašnjost	Republika Kina (Tajvan) 1949–sadašnjost
Srodni članci Kineska istoriografija Hronologija kineske istorije Dinastija u kineskoj istoriji Jezička istorija Istorija umetnosti Privredna istorija Istorija obrazovanja Istorija nauke i tehnologije Pravna istorija Medijska istorija Vojna istorija Pomorska istorija

Period Proleća i Jeseni (uproš: 春秋时代; trad: 春秋時代; pin: Chūnqiū Shídài) je bio period u kineskoj istoriji koji otprilike odgovara prvoj polovini dinastiji Istočni Džou (od druge polovine 8. veka p. n. e. do prve polovine 5. veka p. n. e.). Ime mu dolazi od Spisa proleća i jeseni, letopisa države Lu od 722. p. n. e. do 481. p. n. e., koja se tradicionalno pripisuje Konfučiju.

Karakteristika Kine u doba proleća i jeseni je bila ta da se njome vladalo kroz feudalni sistem. Kraljevi dinastije Džou su držali nominalnu vlast nad tzv. Kraljevskom domenom, smeštenom oko njihove prestonice (savremeni Luojang), te delili lena širom Kine stotinama naslednih plemića (Džuhou 諸侯), potomcima članova drevnog klana Džou, potomcima saradnika osnivača dinastije ili lokalnim velmožama. Najvažniji feudalni kneževi (kasnije poznati kao dvanaest prinčeva, 十二諸侯) redovno su se sastajali i tamo raspravljali o važnim pitanjima kao što su vojni pohodi protiv stranih naroda ili plemića koji su se o njih ogrešili. Za vreme tih sastanaka bi se ponekad jedan od prinčeva postao hegemon (伯 i onda 霸), i stekao pravo da zapoveda vojskama svih feudalnih država.

Kako je to razdoblje išlo, veće države su ili gutale ili vazalima pravili manje. Do 6. veka p. n. e. većina malih država je nestala, a Kinom je dominiralo nekoliko velikih i moćnih kneževina. Neke od južnih država, kao Džu i Vu, proglasila su nezavisnost od Džoua. Počinjali su ratovi kako bi se obračunali s nekim od tih država (Vu i Jue). U državi Jin su se šest moćnih porodica borile za nadmoć te je niz građanskih ratova doveo do komadanja Jin na tri manje države početkom 5. veka p. n. e.

Do tog doba se nadzor kraljeva Džoua nad feudalnim kneževima bitno smanjio, feudalni sistem se raspao te je počeo Period zaraćenih država.

Početak Istočne dinastije Džou

Oko 770. p. n. e. kralj Jou je zamenio kraljicu s konkubinom Baosi, a glavni grad su napale i opljačkale zajedničke snage kraljičinog oca, moćnog markiza od Šena i nomadskog plemena Ćuenrong. Nakon što su glavni grad Džoua Hao (pokraj današnjeg Sijana) uništili zapadni varvari, krunski princ Đi Jiđu (姬宜臼) je pobegao na istok. Tokom bega se kralj morao oslanjati na pomoć obližnijih gospodara Ćija (齊), Dženga (鄭) i Đina (晉) kako bi se zaštitio od varvara i buntovno raspoloženih velmoža. Glavni grad Džoua je 722. p. n. e. iz Haoa premešten u istočnu prestolnicu Čengdžou (današnji Luojang) na Žutoj reci.

Odbegla elita Džoua nije imala snažno uporište u istočnim teritorijama; čak je i krunidba princa morala imati podršku lokalnih država da bi uspela. Domen Džoua se zato bitno smanjio na Luojang i okolinu, te dvor više nije mogao da podržava šest grupa stajaće vojske (六軍, liù jūn). Sledeći kraljevi Džoua su stoga morali da traže pomoć od vazalnih država kako bi se obranili od plačkaških pohoda i ustanaka. Dvor Džoua više nikada nije povratio prvotni autoritet, umesto toga je postao tek simbolični poglavar feudalnih država. Iako je kralj de jure sačuvao „Mandat Neba”, de facto mu titula nije davala nikakvu vlast.

Uspon hegemona

Prvi plemić koji je značajnije pomogao odbegle kraljeve Džou bio je vojvoda Džuang od Dženga (鄭庄公) (743. p. n. e.-701. p. n. e.). On je prvi ustanovio tzv. „hegemonijski sistem” bà (霸) s namerom da očuva ranije proto-feudalne privilegije lokalnih velmoža. Tradicionalni istoričari su taj sistem nastojali da opravdaju potrebom da se slabije civilizovane države i kraljevska porodica Džou obrane od susednih „varvarskih” plemena. Ta plemena, smeštena na jugu, severu, istoku i zapadu, su bila Man, Ji, Rong i Di.

S druge strane, nove države su naglo ojačale, a njihovi vladari pokazivali više zanimanja za čuvanje i širenje svoje vlasti nego za zaštitu slabijih entiteta u vreme nereda (匡扶社稷 kuāng fú shè jì), za razliku od službenog stava kojim se pravdala carska vlast u kasnijim razdobljima kineske istorije.

Vojvoda Huan od Ćija (vl. 685. p. n. e.-643. p. n. e.) i Ven od Đina (vl. 636. p. n. e.-628. p. n. e.) su dodatno ojačali sistem hegemonije, što je donelo relativnu stabilnost, ali u kratkim razdobljima. Zahvaljujući hegemoniji su otpočele aneksije manjih entiteta i država, što je omogućilo jačanje nekoliko većih entiteta kao što su Ćin, Đin, Ći i Ču. Hegemoni su s vremenom prestali da budu zaštitnici slabijih država i umesto toga su održavali vlast nad svojim satelitima, bilo da su oni imali kinesko ili „varvarsko” poreklo.

Velike države su često sticale prevlast nad manjima koristeći kao izgovor nastojanje da im se pomogne i zaštite za vreme njihovih unutrašnjih sukoba. Hegemoni su zato po pravilu dolazili iz velikih država. S vremenom su sebe proglasili gospodarima svojih teritorija, a nisu čak ni formalno priznavali simboličnu vlast Džoua. S vremenom su razvili sistem lokalne uprave (Ćuen i Sjen), temeljem koja je službenike imenovala središnja vlast, što je omogućilo jaču kontrolu. Takođe su stvorili i poreski sistem koji je daleko više pogodovao razvoju poljoprivrede i trgovine nego proto-feudalizam na početku razdoblja.

S vremenom su tri države Ćin, Đin i Ći ne samo ojačale, nego uspele da odbiju napad južne države Ču, čiji su se vladari proglasili nezavisnim kraljevima. Kada su vojske Čua su počele da ugrožavaju područje Žute reke, Ču su proglašeni „južnim varvarima” (Chu Man), što je bila parola kojom se spečaval Ču da interveniše u severnjačke uticajne sfere. Napadi Čua su odbijeni u tri velike bitke, kod Čengpua, Bija i Janlinga, zahvaljujući kojima su obnovljene države Čen i Caj.

Međudržavni odnosi

Kineska pu vaza s dizajnom zmaja, razdoblje proleća i jeseni.

Tokom ovog razdoblja razvio se kompleksni sistem međudržavnih odnosa koji je delimično nastavljao raniji fedualni sistem iz doba Zapadnog Džoua, ali su ga s vremenom počeli prožimati elementi koji su se manje oslanjali na ceremonije i tradicije, a više na nove realnopolitičke okolnosti. Tako se stvorila zbirka međudržavnih običajnih normi i vrednosti, koje neki savremeni teoretičari smatraju svojevrsnom pretečom međunarodnog prava. Tome je pogodovalo širenje država proleća i jeseni, zbog čega su često jedna s drugom dolazile u kontakte, ali i sukobe.

Završni ratovi

Dugotrajne i iscrpljujuće borbe između tri severnjačke države i njihovog južnjačkog suparnika su završene kada su se 579. p. n. e. predstavnici Ćija, Ćina, Đina i Ču prvi put susreli na mirovnoj konferenciji. Na njoj je dogovoreno međusobno razoružanje, ali su i sve ostale države proglašene njihovim satelitima. Taj je aranžman 546. p. n. e. potvrđen novim posebnim sporazumom Đina i Ču.

Tokom relativno mirnog 6. veka p. n. e. postupno su ojačale dve obalske države, Vu u današnjem Đangsuu i Jue u današnjem Džeđangu. Njihovo međusobno suparništvo je završilo kada je kralja Fučaj od Vua porazio kralja Gouđeana od Juea (vl. 496. p. n. e.-465. p. n. e.) koji je postao posljednji opšte prihvaćeni hegemon. Time je otpočelo dalje razdoblje mira među državama, tokom kojega su se četiri najjače države okrenule unutrašnjem razvoju, ali i sukobima. U Đinu je tako započela borba za vlast između šest najmoćnijih zemljoposedničkih porodica, dok su se u Činu i Čuu sukobili članovi vladarskih porodica. Porodica Čen je, s druge strane, počela proces eliminacije svojih suparnika u Ćiju. Te su borbe za vlast završile kada su tri preostale porodice u Đinu: Džao, Vej i Han, 403. p. n. e. odlučile da podele državu, a nemoćni Džou dvor je bio prisiljen da to prizna. To je dovelo do početka novih međudržavnih ratova, čime je započelo sledeće „Razdoblje zaraćenih država”.

Literatura

• Ebrey, Patricia Buckley (1999). The Cambridge Illustrated History of China. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66991-7.  (paperback).
• „Rulers of the states of Zhou”, Dynasty, C text 
• Blakeley, Barry B (1977), „Functional disparities in the socio-political traditions of Spring and Autumn China: Part I: Lu and Ch'i”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, 20 (2): 208—43, doi:10.2307/3631778 
• Chinn, Ann-ping (2007), The Authentic Confucius, Scribner, ISBN 0-7432-4618-7 
• Higham, Charles (2004), Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations, Infobase 
• Hsu, Cho-yun (1990), „The Spring and Autumn Period”, Ur.: Loewe, Michael; Shaughnessy, Edward L, The Cambridge history of ancient China: from the origins of civilization to 221 BC, Cambridge University Press, str. 545—86 
• Hui, Victoria Tin-bor (2004), „Toward a dynamic theory of international politics: Insights from comparing ancient China and early modern Europe”, International Organization, 58 (1): 175—205, doi:10.1017/s0020818304581067 
• Kiser, Edgar; Cai, Young (2003), „War and bureaucratization in Qin China: Exploring an anomalous case”, American Sociological Review, 68 (4): 511—39, doi:10.2307/1519737 
• Lewis, Mark Edward (2000), „The City-State in Spring-and-Autumn China”, Ur.: Hansen, Mogens Herman, A Comparative Study of Thirty City-State Cultures: An Investigation, 21, Copenhagen: The Royal Danish Society of Arts and Letters, str. 359—74 
• Pines, Yuri (2002), Foundations of Confucian Thought: Intellectual Life in the Chunqiu Period (722–453 BCE), University of Hawaii Press 
• Shaughnessy, Edward L (1990), „Western Zhou History”, Ur.: Loewe, Michael; Shaughnessy, Edward L, The Cambridge history of ancient China: from the origins of civilization to 221 BC, Cambridge University Press, str. 292—351 
• Ye, L (2007), China: five thousand years of history and civilization, Hong Kong: University of Hong Kong Press 
• Cook, Constance A.; Major, John S. (1999). Defining Chu: Image And Reality In Ancient China. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-2905-0. 
• Rickett, W. Allyn (2001). Guanzi: Political, Economic, and Philosophical Essays from Early China. Boston: Cheng & Tsui Company. ISBN 0-88727-324-6. 
• Sima Qian (2006). William H. Nienhauser, Jr., ur. The Grand Scribe's Records: The Hereditary Houses of Pre-Han China, Part 1. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ISBN 0-253-34025-X. 
• Zuo Qiuming (2015). Harry Miller, ur. The Gongyang Commentary on The Spring and Autumn Annals: A Full Translation. New York City: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1137497635. 
• Schaberg, David (2001). A Patterned Past: Form and Thought in Early Chinese Historiography. Volume 205 of Harvard East Asian monographs (Illustrated izd.). Harvard University Asia Center. str. 1. ISBN 978-0-674-00861-8. 
• Schram, Stuart R. (1997). Mao's Road to Power: Revolutionary Writings, 1912-1949. 1 (Illustrated izd.). M.E. Sharpe. str. 369. ISBN 978-1-56324-457-5. 
• Bardeen, Tara (2016), „Qing Ming Festival”, Holidays, Denver: Rice Paper Kite .
• Chapman, Ian (2014), „Festival and Ritual Calendar: Selections from Record of the Year and Seasons of Jing-Chu”, Early Medieval China: A Sourcebook, New York: Columbia University Press, str. 468—493, ISBN 978-0-231-15987-6 .
• Confucius (1872), Legge, James, ur., The Ch'un Ts'ew, with the Tso Chuen, Pt. I, The Chinese Classics, Vol. V, Hong Kong: Lane, Crawford, & Co. 
• Han Fei (1959), Liao Wên-kuei, ur., The Complete Works of Han Fei Tzŭ with Collected Commentaries, Oriental Series, Nos. XXV & XXVI, London: Arthur Probsthain .
• Holzman, Donald (jun 1986), „The Cold Food Festival in Early Medieval China”, Harvard Journal of Asiatic Studies, 46 (1), Cambridge: Harvard University Press, str. 51—79, JSTOR 2719075 CS1 održavanje: Format datuma (veza).
• Huan Tan (1975), Pokora, T., ur., Hsin-lun and Other Writings, Michigan Papers in Chinese Studies, No. 20, Ann Arbor: University of Michigan Press .
• Huang, Julie Shiu-lan; et al. (2016), Along the River during the Qingming Festival, Cosmos Classics, ISBN 9789869212564 .
• Lan Peijin; et al. (1996), „Carrying His Mother into the Mountain[s]”, Long Corridor Paintings at [the] Summer Palace, Beijing: Foreign Languages Press, str. 115 .
• Lü Buwei & al. (2000), Knoblock, John; et al., ur., The Annals, Stanford: Stanford University Press, ISBN 978-0-8047-3354-0 .
• Ning Yan (30. 12. 2007), „Mount Mianshan”, CRI English, Beijing: China Radio International, Arhivirano iz originala 17. 05. 2016. g., Pristupljeno 27. 06. 2021 CS1 održavanje: Format datuma (veza).
• Qu Yuan & al. (1959), Hawkes, David, ur., Ch'u Tz'u: The Songs of the South, Oxford: Clarendon Press, ISBN 9780141971261 , reprinted by Penguin Classics, 1985.
• Qu Yuan & al. (2017), Sukhu, Gopal, ur., The Songs of Chu, New York: Columbia University Press, ISBN 9780231166065 .
• Sima Qian & al. (2006), Nienhauser, William H. Jr.; et al., ur., The Grand Scribe's Records, Vol. V: The Hereditary Houses of Pre-Han China, Pt. 1, Bloomington: Indiana University Press, ISBN 9780253340252 .
• Zhuang Zhou (1891), „The Writings of Kwang Tse, Pt. 2”, Ur.: Legge, James; et al., The Texts of Taoism, Pt. II, The Sacred Books of China, Vol. VI, The Sacred Books of the East, Vol. XL, Oxford: Oxford University Press .

Spoljašnje veze

• Zuo Qiuming. „Book 5. Duke Xi”. Zuo Zhuan (na jeziku: Chinese i engleski). Pristupljeno 27. 8. 2017. CS1 održavanje: Format datuma (veza)CS1 održavanje: Neprepoznat jezik (veza)