Pređi na sadržaj

Podolje (oblast)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Podolja
Podіllя

Regijaistočna Evropa
ZemljaUkrajina
Moldavija
Događaji
Braclavsko vojvodstvo (1648)
Podoljsko vojvodstvo (1664)
Grb Podoljskoga vojvodstva (1584)

Podolje (ukr. Поділля, rus. Подолье, tur. Podolya, polj. Podole, nem. Podolien) je istorijsko-geografski rejon u istočnoj Evropi. Danas se nalazi u zapadnoj Ukrajini i Moldaviji (Pridnjestrovlju). Na staroslovenskom jeziku Podolja znaći teren do ili teren uz (reku).

Veći gradovi su Kamjanjec-Podiljski (najveći grad Podolja), Hmeljnicki, Vinica. Neki tu ubrajaju i grad Ternopolj, koji je faktički u Galiciji.[1] U moldavskom delu (Pridnjestrovlje) Podolja spadaju gradovi Kamenka i Ribnica. Južno je Jedisan.

Geografija

[uredi | uredi izvor]

Pozicija

[uredi | uredi izvor]

Podolja je deo Istočnoevropske nizije, između reke Dnjestar i na jugu do planina Karpata u Ukrajini. Zauzima površ oko 40,000 km², u dužini 320 km od severozapada do jugoistoka, na levoj strani reke Dnjestar. Visoki deo Podolije ide do 144 m u visinu, pored reke Južni Bug i Zapadni Bug, koje su pritoke reke Dnjestar. Podolija leži istočno od istorijske regije Crvena Rusija (šira oblast Galicije), pored reke Seret (pritoka Dnjestra). Na severozapadu granići na Volinj. U Podoliji se nalaze Vinička oblast i južni i centralni deo Hmeljničke oblasti. Deo Podolje sastavljaju je delovi Ternopoljske oblasti (zapad) i Kijevske oblasti. Na istoku zauzima delove Čerkasija, Kirovgrada i Odeske oblasti sa severnim delom Transnistrije.

Hidrologija

[uredi | uredi izvor]

Kroz Podolju idu dve velike reke, plovni Dnjestar (koji radi granicu sa Moldavijom) i Južni Bug, koja plovi paralelno sa Dnjestrom. Južni Bug nije plovna reka zbog vodopada i močvara. Reka Dnjestar je glavna prometnica za trgovinu u krajevima Mogiljev-Podoljski, Žvanec i druge podoljske luke.

Pedologija i klima

[uredi | uredi izvor]

Zemljište Podolje je sastavljen iz crnice ili černozem, zonalni tip zemljišta koji je razvijen na lesnoj podlozi. Nastaje pod uticajem stepske i kontinentalne klime. Crnica je vrlo plodno poljoprivredno područje. Bare se stvaraju samo uz reku Bug. Podolja ima umerenu klimu, prosečna temperatura kod Kamjanjec-Podiljskog je 9 °C (-4 °C u januaru, 20 °C u julu).

Poljoprivredni proiuvodi su trešnja, murva, dinja (melona), tikva i krastavca.

Populacija

[uredi | uredi izvor]

Za vreme Ruske Imperije (1906) u Podolji je živelo 3.543.700 stanovnika, uglavnom Ukrajinaca, sa poljskom i Jevrejskom manjinom. Populacija Rumuna je bila oko 50.000, sa manjim brojem Nemaca i Jermena.

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Sarmati

[uredi | uredi izvor]

U antiki (1. vek pre n.e) u Podolji su živeli Skiti. Antički pisac Herodot je prvi pomenuo Skitima srodan narod — Savromatima, koji su došli krajem 3. veka pre n.e. iz teritorije Dona prema zapadu. U Ukrajini se period s krajem 3. veka pre n.e. do 4. veka naše ere zove Sarmatska era. Evropska Sarmatija je zauzimala mesto između reka Don i Visle. Na jugu je graničila sa severnom Dakijom. Na karti Rimskog carstva (125. godina) narod koji je bio naseljen na početku Južnoga Buga zvali su Navari (lat. navari). Artefakte Sarmata su našli i kod srednjeg toka Dnjestra. Početkom 3. veka u te krajeve su odlazili hrišćanski misionari (pored Podolje nalazila se skitska eparhija). Grčki misionari su ih zvali Skiti-pahari, nekoliko kasnije u hronikama zvali su ih Anti (penkovska kultura, 5. do 7. veka). U 9. veku naše ere Sarmati su bili uništeni od Huna, deo Sarmata je bio asimiliran Hunima pod vodstvom Atile (434-454).

Veliku zaostavštinu Sarmata daje i reč koja se koristi kod Poljaka i označava etnološko-kulturni koncept-Sarmatizam.

Srednji vek

[uredi | uredi izvor]

U srednjem veku Podolje je bilo deo Kijevske Rusije i Kneževine Galicija-Volinija. U galicijsko-volinijskim hronikama iz 12. veka, Podolje su zvali rus. Низовья (Ušće reke). U 13. veku razore je Mongoli, nakon čega je bila nekoliko vekova pod vlašću Zlatne horde. Oko 1363. godine, posle bitke kod Plavih voda (1362) između Velike kneževine Litvanije i Zlatne horde, Podoljja je ušla u sastav Litvanske kneževine. Veliki litavnski knez Oljgerd imenovao je Fjodora Korniatoviča kao namestnika podoljske gubernature. Juna 1395. godine veliki knez Litvanije i kralj Poljske Vladislav II Jagelo preda krakovskoj vojvodi Spitku iz Meljština zapadni deo Podolja. U ovoj odredbi se prvi put pominje reč Podolja. Vojvoda Spitko je ubijen u bitki kod Vorksle (1399), pa je Vladislav II Jagelo predao Podolju Svindrigajlu Oljgerdoviču, do 1403, kada je Podoljem upravljao sam Vladislav II Jagelo.

1430. godine u Podolju ušla je Poljska vojska, protiv njih se 1431-1434 digao ustanak (Bakotski ustanak). Posle gušenja pobune gradovi Kamjanjec-Podiljski, Smotrič, Bakota i Skala pripale su Poljskoj. Administrativnu podelu i podoljsko vojvodstvo dobiju 1434. godine, sa administrativnim centrom u gradu Kamjanjec-Podiljski. Istočno Podolje je ostalo u sastavu Velike kneževine Litvanije.

Novi vek

[uredi | uredi izvor]

Sredinom 15. veka Podolje je izgubilo svoje vojvodstvo i pripalo Braclavskom vojvodstvu[2], gde su se nalazili braclavski, zvenigorodski i vinički okruzi. 1598. administracija se preseli iz Braclava u Vinicu. Često se Podolje zvalo i Breclavščina. Od 1569. celo Podolje je deo Državne zajednice Poljske i Litvanije.

Za vreme (uspelog) ustanka kozačke Zaporoške Seče (1648–1654), pod hetmanom Bogdanom Hmeljnickim administracija je prešla na kozačku, vojnu administraciju (teritorije podeljene po vojnim pukovima). Po Andrusovskom primirju (1667) između Ruskog carstva i Državne zajednice Poljske i Litvanije, Podolja je pripala Poljsko-litvanijskoj državi.

Oblast je veoma stradala za vreme upada Krimskih Tatara i Turaka, naročito za vreme poljsko-turskog rata (1672—1676). Od 1672. do 1699. Podolje se nalazilo u sastavu Osmanskog carstva (Podoljski vilajet sa centrom u Kamenjec-Podoljskom). Nakon poraza Turaka u Poljsko-osmanskom ratu (1683–1699) Podolje opet pripada Državi Poljsko-litvanskoj.

Nakon prve podele Poljske 1772. godine deo Podolje, zapadno od reke Zbruč pripada Habsburškoj monarhiji, dok je veći deo, nakon aneksije kozačkih zemlja (1793), pripao Ruskoj imperiji. U Ruskoj imperiji ponovno je ustanovljena Podoljska gubernija. Za vreme ruske vladavine Podolja se dobro razvila trgovinom a populacija porasla. 1810. godine, Šenbrunskim mirom, deo Podolje zapadno od reke Zbruč pripao je Ruskoj imperiji, kao Tarnopoljski okrug. 1815. taj deo nazad uzima Austrijsko carstvo.

20. vek

[uredi | uredi izvor]

Nakon završetka poljsko-sovjetskog rata 1921. desni breg od reke Zbruč pripadne Poljskoj, dok je veći deo ostao u Sovjetskom Savezu, kao deo Ukrajinske Sovjetske Republike. Reka Zbruč je bila granična reka. Za drugi svetski rat (1941-1944) Podolje je bilo pod nemačko-rumunjskom okupacijom. Gradovi Podolja su bili uglavnom uništeni, dok je (zamalo) cela Jevrejska populacija uništena u holokaustu.

Danas je Podolja, većinom, deo Ukrajine, dok se malo deo nalazi u Transnistriji.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Władysław Łoziński Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, ISKRY, Warszawa, 2005, ISBN 9788324417698, s. 22
  2. ^ Braclav, Ukrajina

Literatura

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Подоље_(област)&oldid=27756955”