Pređi na sadržaj

Poneš

Koordinate: 42° 29′ 25″ S; 21° 22′ 26″ I / 42.49028° S; 21.37389° I / 42.49028; 21.37389
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Poneš
Pogled na Poneš sa poneške Čuke, 2015.
(u pozadini selo Brasaljce, u gornjem levom uglu)
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaKosovo i Metohija
Upravni okrugKosovskopomoravski
OpštinaGnjilane
Geografske karakteristike
Koordinate42° 29′ 25″ S; 21° 22′ 26″ I / 42.49028° S; 21.37389° I / 42.49028; 21.37389
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina616 m
Poneš na karti Srbije
Poneš
Poneš
Poneš na karti Srbije
Ostali podaci
Registarska oznakaGL

Poneš (alb. Ponesh[1] ili Poneshi) je selo u opštini Gnjilane, u Kosovskopomoravskom okrugu, Kosovo i Metohija, Srbija.

Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Poneš. Selo je na kosama oko Poneškog potoka, a u podnožju poneške Čuke[a][2]. Vodu za piće dobija iz česama i bunara. Topografski su nazivi za njive: Letevce, Palevo, Orma, Iskrut, Stupovi, Drum, Garevine, Smilje; za šumu: Kriva Padina, Gradište.[3]

Selo je razbijenog tipa. Deli se na tri mahale: Museljačku, Markovačku ili Arnautsku i Muadžersku mahalu. Između prvih dveju mahala je razdaljina nešto više od 100 m a Muadžerska mahala je pored Brasaljske reke na 1,5 km udaljena od glavnog dela sela.[3]

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Poneš je staro selo. U povelji cara Dušana 1348. godine pominje se pod imenom Poniša ou Morave (?) (Пониша[4] оу Моравѣ) sa vlaškim stanovništvom. U putopisu Kuripešića iz 1530. godine pominje se pod imenom Gornji Poneš (Ober Ponesha). U osmansko vreme, selo je bilo oslobođeno nameta, po legendi zato što je jedan mladić opravio kola sultana Bajazita — nameti su ponovo uvedeni u vreme sultana Abdul Hamida.[5] U popisu iz 1912. godine navodi se da u selu ima 54 srpska domaćinstva.[6] Na vrhu Čuke se nalazi grad u ruševinama[4], zvani Gradište ili Kaljaja.[3]

Geografija

[uredi | uredi izvor]

Iznad sela izdiže se Poneška čuka, kupasto uzvišenje vulkanskog porekla. Poneška čuka nalazi se pored magistralnog puta Priština-Gnjilane, udaljena 8 km zapadno od Gnjilana, sedišta opštine kojoj pripada selo Poneš. Njena apsolutna visina iznosi 839 m, relativna visina 140 m, dok je u osnovi široka oko 800 m. Ima simetrične strane sa blagim nagibom padina, a izgrađena je od latita. Latiti se ovde javljaju kao izlivi na rasednoj granici gornjojurskih i gornjokrednih sedimenata.

Latiti su sveže i čvrste stene holokristalasto-porfirske strukture sa čestim uklopcima sedimentnih stena jure i krede. Izgrađeni su od kalijskog feldspata, plagioklasa, monokličnog piroksena i biotita. Fenokristal je sanidin koji uklapa zrna andezina. Severozapadno i zapadno od Poneške čuke izlivene su veće mase trahita i trahitskih breča. Procena je da je starost vulkanske strukture Poneška čuka srednje-oligocenska.[7]

Demografija

[uredi | uredi izvor]

Naselje ima albansku etničku većinu.

Demografija[8]
Godina Stanovnika
1948. 889
1953. 998
1961. 1.197
1971. 1.438
1981. 1.409
1991. 1.342

[9][10]

Poreklo stanovništva po rodovima

[uredi | uredi izvor]

Podaci iz 1931. godine[3][11]:

Srpski rodovi:

  • Museljaci (39 kuće). (Museljaci 23 kuće i Zozići 16 kuće, slave Đurđic), starinci „od fet” (od Kosovske bitke). Prezime im je došlo, kažu, što su nekad njihovi preci dobili muselimstvo (starešinstvo u nahiji) kao nagradu što su kod svog sela opravili polomljena kola nekoj turskoj carici kad je išla na Kosovo da vidi Muratov grob. Uveravaju da su imali i ferman o svom muselimstvu i da su ga 1911. godine dali carskim doglavnicima da ga predadu caru kad je bio na Kosovu. Ferman im više nije vraćen.
  • Dininci (2 kuće, slave Sv. Arhanđela), doseljeni iz Dobrotina kod Lipljana oko 1760. godine.
  • Stamenkovci (4 kuće, slave Sv. Nikolu), doseljeni iz Vrbice oko 1830. godine.
  • Labljanci (3 kuće, slave Sv. Petku), doseljeni iz Labljana oko 1885. godine.
  • Livočani (1 kuća, slave Sv. Arhanđela), domaćin kuće doseljen iz roda Prokišića u Gornjem Livoču, kod kojih je bio „doveden” (pastorak).

Arbanaški rodovi:

  • Doseljeni iz severne Albanije, pre nego što su doseljeni u ovo selo, živeli su u okolini Skoplja, da bi se potom doselili u Cernicu i odatle se preselili u Poneš oko 1810. godine. Ukupno ih je bilo 30 kuća, od fisa Šalje.

Arbanaški muhadžirski rodovi, doseljeni 1878. godine:

  • Doseljeni su iz Toplice i Jablanice: ukupno 17 kuća, pripadaju fisovima Gaša, Tsača i Beriša.

Galerija

[uredi | uredi izvor]
  • Poneš, 2016.
    Poneš, 2016.
  • Poneš, 2016.
    Poneš, 2016.
  • Brda iznad Poneša
    Brda iznad Poneša

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Napomene

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Čuka je brdo (840 i nešto m nmv).

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Gllama Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. februar 2019) galabri.com (jezik: albanski)
  2. ^ Poneška Čuka mapcarta.com (jezik: engleski)
  3. ^ a b v g Atanasije Urošević — Novobrdska Kriva reka, strana 65 i 66 (Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 32) — Srpski etnografksi zbornik (knjiga LX), Beograd 1951.)[1]
  4. ^ a b PONES (in the Middle Ages Ponisa, Gnjilane): 1. ruins of a church on the site called Letovac; 2. remains of a church in the present-day Orthodox cemetery; 3. old ruins of a fortress, above the village.[2][3] (jezik: engleski)
  5. ^ "Politika", 6. avg. 1939
  6. ^ Đorđe Mikić — Društvene i ekonomske prilike kosovskih Srba u XIX i početkom XX veka – Od čifčijstva do bankarstva, strana 214 (Posebna izdanja (knjiga DLXXXVIII) — Srpska akademija i umetnosti, Beograd 1988.)[4][mrtva veza]
  7. ^ „Paleovulkanski reljef Kosova i Metohije - Paleovulkanski reljef Kosova i Metohije”. 
  8. ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
  9. ^ Popis stanovništva (po srpskim podacima) pop-stat.mashke.org (jezik: srpski) (jezik: albanski)
  10. ^ Popis stanovništva (po kosovskim podacima) pop-stat.mashke.org (jezik: albanski) (jezik: srpski)
  11. ^ Poreklo prezimena, selo Poneš (Gnjilane) www.poreklo.rs

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Понеш&oldid=28827128”