Prisjan
Prisjan | |
|---|---|
 Crkva 2009.godine | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Pirotski |
| Grad | Pirot |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  79 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 04′ 26″ S; 22° 33′ 16″ I / 43.073833° S; 22.554333° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 669 m |
.svg)  Prisjan Prisjan na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 010 |
| Registarska oznaka | PI |
Prisjan je naselje Grada Pirota u Pirotskom okrugu. Prema popisu iz 2011. ima 79 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 143 stanovnika).
Položaj[uredi | uredi izvor]
Prisjan je gusto naseljeno selo, sa krivudavim, tesnim i neravnim ulicama, smešteno u erozivnom proširenju Prisjanske reke. Prisjanska reka protiče kroz selo i prirodno deli selo na dva dela: severoistočni i jugozapadni deo. Prisjan je okružen visovima ogranka Suve planine koji su visoki: Zabel 676 m, Kale 678 m, Crni vrh 823 m, Ropatski vrh 906 m i Grčki vrh 1003 metra. U Prisjanskoj kotlini, prema neispitanim lokalitetima Rob, Selište, An, Gradište i ostacima bogomolja: crkvica na Crkvištu, na kome je podignuta nova crkva, crkvište u mestu zv. Podgrađe i dva manastira ispod kanjona Kamičke reke - Manastirišta, život se odvijao vekovima.
Prisjan se nalazi južno od Pirota, na udaljenosti od 10 km. Od Pirota do Prisjana sve do 1885. godine, kad je srpska vojska, gradeći utvrđenje na mestu zvanom Božurat, prosekla novu trasu puta, išla su dva posebna puteljka. Jedna trasa puta izlazila je iz Pirota na Stanbol kapiju, išla preko Selimovice, Vrbice i silazila u selo kod mahale Vojnikarci. Druga trasa puta izlazila je iz Pirota na Jasen kapiju, išla preko Varja, Terjakove pojate, Drvarnika, Bunavice i niz Lajinu padinu silazila u selo. Put koji je išao preko Vrbice, kod mesta Ćitesta kruša račvao se u dva pravca. Jedan je silazio u selo, a drugi tzv. Kamički put, skretao je levo preko Roba i silazi na “potok Šarban, gde se spajao sa putem koji je silazio niz Lajinu padinu, prolazio kroz selo i išao u pravcu sela Kamik. Dalje račvajući se, išao je za sela Berovicu, Cerev Del, Kijevac, Studenu, Kusa Vranu i niz drugih sela.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Najstarije zapisane podatke o tom planinskom selu su pronađene u turskom defteru 1576-1577. godine kao Piresian. A 1606. godine selo je upisano kao Persjan[2].
Mesto je 1879. godine imalo 46 domova sa 422 duše, među njima nije bilo pismene osobe a broj poreskih glava iznosio je 89.[3]
U Prisjanu su 28. juna 1933. godine osvećeni temelji nove pravoslavne crkve. Bilo je to na inicijativu mesnog paroha Arsenija Cvetkovića. Spuštena je u kamen temeljac spomenica o gradnji te crkve.[4] Prisjan je 1890.godine pripadao školskoj i političkoj Opštini u selu Rasnica a Parohiji verskoj crkve u Petrovcu.[5]. Osnovna škola u Prisjanu je počela sa radom 5. januara 1910. godine.
Bogomolje[uredi | uredi izvor]
U krugu prisjanske kotline, u proteklom vremenu, bile su dve crkve i dva manastira. Jedna crkvica nalazila se s desne strane puta, na ulazu u Prisjan, na mestu zvanom Crkvište. Crkvica podignuta u čast Svetog Đorđa, porušena je 1934. godine i na istom mestu sagrađena je nova i veća. Crkva od koje su ostali samo ostaci temelja nalazi se s desne strane puta ispred sela Kamik u parceli Jordana Ćirića, iz Kamika.
Manastiri su se nalazili s leve strane ispod kanjona Kamičke reke, skoro jedan pored drugog. Manastiri se pamte po očuvanim temeljima srušenih manastira i pomoćnih zgrada. Manastir bliži do izvora Svetena voda podignut je u čast Svetog Đorđa, a drugi manastir niže u pravcu Prisjana, bio je podignut u čast Svetog Panteleja. Manastiri su se nalazili na imanju popa Momčila Nikolića iz Kamika, kako su ga obično zvali pop Momčilo Kamički.
Osnovni rodovi[uredi | uredi izvor]
Prisjan je činilo šesnaest rodova međutim danas u jednom rodu ima čak devet prezimena:
- Arnautovci prema porodičnoj legendi su došli sa Kosova, njih četvorica braće. Rasporedili su se prema selima: Cerev Del, Ponor, Prisjan i Gnjilan. Imali su jako veliki priraštaj pa se dešavalo da jedna žena rodi i do osmoro dece. Ovaj rod je u 1944. godini imao 17 domaćinstava sa mnogo dece. Prezimena: Denčić, Živković, Jovanović, Pejčić, Petrović, Pešić, Radonjić, Ćirić.
- Vatovci su jedan od mlađih rodova. Dobili su naziv po nadimku Mladena koji se doselio iz sela Valniš u Prisjan početkom 19. veka. Mladenova četiri unuka Đorđe, Ignjat, Ilija i Krsta, su se podelili na četiri samostalna domaćinstva. Danas ovaj rod nosi osam prezimena: Veljković, Živković, Đorđević, Igljatović, Ilić, Jovanović, Pejčić i Kostić.
- Doldaševci su nastali u Prisjanu oko 1775. godine kada se Antanas prizetio u Prisjanu. On je imao dva sina: Stanoje i Jovan. Njih dvojica su podelili domaćinstvo na dva samostalna domaćinstva. Prezimena: Veljković, Živković, Jovanović, Petrović, Spasić, Stojanović, Stanković, Đorđević.
Katičinci su mlad rod. Njihovo pamćenje počinje od udovice Kate koja je mlada ostala bez muža i sama odgajala decu. Njene ćerke su dovele muževe tako da su oni prihvatili prezime Rančić. Tom prezimenu se dodaje i prezime Vitanović za ovaj rod.
- Lejinci su jedan od starijih rodova u Prisjanu. Ime su dobili po Leji, čoveku koji je došao u Prisjan sa nevestom. Bili su jedna od najmnogoljudnijih porodica međutim ovo je jedna od prvih porodica gde su počeli da se iseljavaju. Prezimena: Antić, Veljković, Denčić, Mijalković, Nikolić, Potić, Pešić, Tošić.
- Nikolčinci su dobili ime po Nikoli koji je imao nadimak Nikolča. On je živeo u prvoj polovini 19. veka. Imao je dva sina: Đorđiju i Manu. Mana je imao tri sina koji su se zvali: Mica, Anta i Pejča pa otud i prezimena Antić, Manić, Micić i Pejčić. Đorđija je imao dva sina: Ranču i Ignjata i ovaj deo roda nosi prezimena: Nikolić, Đorđević, Ignjatović i Rančić.
- Pandžinci su odbili ime po Pandži koje je živeo prvobitno u Bitolju u Makedoniji. Bežeći od Turaka koji su ga jurili zbog ubistva, obreo se u Prisjanu. Brzo se snašao u ovom selu pa je zasnovao porodicu. Prezimena: Antić, Đorđević, Živković, Ilić, Kostić, Panajotović, Tošić, Filipović, Spasić.
- Paunkovci su dobili ime po Paunu koji je rođen u selu Sinja Glava. Oženio se u Prisjanu u 19. veku. Ova porodica je 1944. godine živela u 9 samostalnih porodica. Prezimena: Vitanović, Žoržević, Mladenović, Nikolić, Paunović, Stojanović.
- Popovci su dobili ime po popu koji se doselio iz Rusije po legendi. Najstariji potomak koji se pamti je Igljat koji je imao dva sina: Jovana i Tanu. Ova porodica nikada nije imala više od dva domaćinstva i jedna su od najmanjih porodica u Prisjanu. Prezimena: Ignjatović i Jovanović.
- Rinjinci su dobili ime po pretku Rinje. On je imao pet unuka od kojih je jedan otišao u Bugarsku i tamo zasnovao porodicu. Ostali su ostali u Prisjanu. Prezimena: Nikolić, Videnović, Đorđević, Kostić.
- Talinci su dobili ime po ženi koja se zvala Tala. U ovoj porodici su uglavnom dovodili muškarce na imanje. Prezimena: Denčić, Živković, Mančić, Mitić, Petrović, Rančić, Tošić.
- Čarpanovci dobili ime po svom pretku Milanu koga su nazvali Čarpa. Najverovatnije je živeo u Prisjanu. Imao je dva sina - Mita i Pejča. Prezimena: Mitić i Živković.
- Čolinci su naziv dobili po pretku Čoli koji je imao tri sina: TOša, Milan i Ljubomir. Jedan deo ove familije živi u selu Pasjač. Prezimena: Vitanović, Đorđević, Milošević, Stefanović.
- Džoćinci su jedan od najvećih rodova u Prisjanu. Ime dobili po pretku Džoki koji je najverovatnije došao iz sela Vrapča koje se nalazi na samoj srpsko-bugarskoj granici. Bavili su se pretežno poljoprivredom te ih se meštani sećaju po tome što su često krčili šume i pretvarali ih u oranice. 1944. godine ova familija je brojala 14 samostalnih domaćinstava. Prezimena: Veličković, Micić, Panajotović, Ćirić, Živković.
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Prisjan živi 139 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 66,2 godina (63,3 kod muškaraca i 68,9 kod žena). U naselju ima 83 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 1,72.
Ovo naselje je u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 1 | 2 | ||
| 80+ | 4 | 11 | ||
| 75—79 | 5 | 14 | ||
| 70—74 | 21 | 14 | ||
| 65—69 | 13 | 14 | ||
| 60—64 | 9 | 11 | ||
| 55—59 | 3 | 3 | ||
| 50—54 | 0 | 2 | ||
| 45—49 | 3 | 0 | ||
| 40—44 | 1 | 0 | ||
| 35—39 | 1 | 0 | ||
| 30—34 | 3 | 2 | ||
| 25—29 | 0 | 0 | ||
| 20—24 | 2 | 0 | ||
| 15—19 | 0 | 0 | ||
| 10—14 | 0 | 0 | ||
| 5—9 | 2 | 2 | ||
| 0—4 | 0 | 0 | ||
| Prosek : | 63,3 | 68,9 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 66 | 11 | 40 | 12 | 2 | 1 |
| Ženski | 73 | 3 | 41 | 28 | 0 | 1 |
| UKUPNO | 139 | 14 | 81 | 40 | 2 | 2 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 15 | 11 | 0 | 0 | 0 |
| Ženski | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 16 | 12 | 0 | 0 | 0 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 0 | 0 | 2 | 0 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 2 | 0 | 0 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Časlav Spasić, Prisjan, 2001, str. 10
- ^ „Ćirić, Jovan, "Starost naselja Gornjeg Ponišavlja i Lužnice", Pirotski zbornik 7, Pirot 1975, s. 29.”. Arhivirano iz originala 30. 12. 2021. g. Pristupljeno 17. 04. 2018.
- ^ "Otadžbina", Beograd 1880. godine
- ^ "Pravda", Beograd 1933. godine
- ^ Nikolić Vladimir, Narodne škole u Pirotu i okrugu pirotskom, Sremski Karlovci, 1924.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura[uredi | uredi izvor]
Časlav Spasić, Prisjan, Muzej Ponišavlja Pirot, 2001.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)[mrtva veza]
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
- Krvav sukob dva susedna sela. "Politika", 26. dec. 1935
- Borba Sinjeglavaca i Prisjanaca oko Zdravčijeg vrha. „Politika“, 19 oktobar 1936
