Rača

Rača
Rača;
	Crkva u Rači
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Šumadijski
Opština	Rača
Stanovništvo
— 2011.	2.362
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 13′ 39″ S; 20° 58′ 43″ I / 44.22743° S; 20.97869° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	177 m
	Rača Rača na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	34210
Pozivni broj	034
Registarska oznaka	KG

Rača je gradsko naselje u Srbiji i sedište istoimene opštine u Šumadijskom upravnom okrugu. Prema popisu iz 2022. ima 2.362 stanovnika.^[1] Poznata je i kao Rača Kragujevačka.

Istorija

Rača se kao posebna administrativna oblast-nahija, prvi put pominje u drugom turskom popisu iz 1489-1491. godine pod nazivom Radca. Posle Svištovskog mira 1791. godine i u doba Prvog i Drugog srpskog ustanka račansko područje ulazi u okvir oslobođene srpske zemlje, koja je zbog lične slobode, povoljnih prirodnih uslova i relativno slabe naseljenosti postala veoma privlačna za stanovnike neoslobođonih srpskih krajeva pa i okolnih zbežišta. Naseljavanje se vršilo slobodnim zauzimanjem zemlje i u tom periodu su formirana sva naselja na današnjim lokacijama.

Zahvaljujući povoljnom ekonomsko-geografskom i saobraćajnom položaju, Rača se po oslobađanju od Turaka razvila u administrativno-upravno, ekonomsko, kulturno-prosvetno i zdravstveno središte. Godine 1818. formirana je lepenička knežina sa sedištem u Rači, a novom administrativnom podelom na okruge, srezove i opštine 1835. godine Rača postaje sedište lepeničkog sreza kragujevačkog okruga. Lepenički srez je tada imao 27 opština i 60 sela. Prvo Sresko načelstvo bilo je smešteno u zgradi „Turski konak“ u Rači. Rača je tada bila najznačajnije mesto u Lepenici posle Kragujevca.

Ovde se nalaze Crkva brvnara u Rači, Karađorđev dom u Rači i Kulturni centar „Radoje Domanović” Rača. Ovde postoji Crkva Svetih apostola Petra i Pavla.^[2]

Geografija

Opština Rača je jedna od sedam opština Šumadijskog okruga, nalazi se u središnjem delu Srbije. Po prostranstvu svoje teritorije od 216 km², račanskoj opštini pripada samo 9,04% ukupne površine Šumadijskog okruga i ona zauzima peto mesto u okrugu ispred opština Batočine i Lapova.

U naseljima Račanske opštine je po popisu iz 2002. godine živelo 12962 stalno naseljenih stanovnika u 4196 domaćinstava. Na teritoriji Račanske opštine, pored varošice Rača, nalazi se i sedamnaest seoskih naselja.

Reljef je predstavljen tipičnim šumadijskim valovito-brežuljkastim terenom, tako da na niziju dolazi 45,8% a na brdski reljef 54,2%. Opštini Rača pripada krajnji severni deo šumadijskog okruga, tj. delovi reke Rače i Jasenice, oblasti koje pružaju raznolike prirodne i privredne mogućnosti. Povoljnom geografskom položaju doprinele su i osavremenjene drumske saobraćajnice koje povezuju Raču, središte opštine, sa Kragujevcom (32 km), Smederevskom Palankom (19 km), Topolom (29 km), Aranđelovcem (45 km), Mladenovcem (54 km), auto-putem (15 km), Beogradom (100 km).

Na teritoriji opštine Rača, pored varošice Rače, nalazi se 17 seoskih naselja. U opštini Rača živi ukupno 15216 stanovnika, od čega je 43,7% poljoprivredno. Povoljnom geografskom položaju same opštine doprinele su i osavremenjene drumske saobraćajnice, posebno blizina auto-puta Beograd-Niš, koji se na lazi na 10 kilometara od Rače.

Osnovne funkcije Rače, kao polifunkcionalnog naselja, i njene opštine jesu: poljoprivredna, industrijska, zanatska, trgovinska, saobraćajna, ugostiteljsko-turistička, kulturno-prosvetna i zdravstvena. Privreda opštine Rača zasnovana je na poljoprivrednoj proizvodnji, posebno jer prirodne pogodnosti pružaju odlične uslove za razvoj savremene poljoprivrede. Ona je vodeća privredna grana po obimu proizvodnje i učešću u ukupnom nacionalnom dohotku, kao i po zaposlenosti aktivnog stanovništva. Struktura industrije račanske opštine u ovom stepenu razvoja je uglavnom heterogena.

Demografija

U naselju Rača živi 2165 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,4 godina (36,9 kod muškaraca i 39,7 kod žena). U naselju ima 949 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,89.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Demografija^[3]
Godina	Stanovnika
1948.	1.017
1953.	1.315
1961.	1.351
1971.	1.751
1981.	2.305
1991.	2.729	2.638
2002.	2.744	2.941
2011.	2.603
2022.	2.362

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[4]

Srbi	2.664	97,08%
Crnogorci	16	0,58%
Makedonci	7	0,25%
Hrvati	5	0,18%
Bugari	5	0,18%
Slovenci	4	0,14%
Romi	4	0,14%
Goranci	3	0,10%
Jugosloveni	3	0,10%
Muslimani	2	0,07%
nepoznato	24	0,87%

Stanovništvo prema polu i starosti^[5]


	m	ž
?	14	15
80+	16	31
75—79	26	58
70—74	40	63
65—69	53	57
60—64	64	73
55—59	68	69
50—54	108	136
45—49	125	130
40—44	91	114
35—39	81	85
30—34	82	81
25—29	101	105
20—24	111	97
15—19	95	83
10—14	93	92
5—9	79	76
0—4	62	70
Prosek :	36,9	39,7

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	326	436	475	602	765	897	949

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	192	212	198	242	73	24	7	1	0	0	2,89

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.075	330	672	35	31	7
Ženski	1.197	246	687	188	67	9
UKUPNO	2.272	576	1.359	223	98	16

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	470	34	0	0	156
Ženski	421	14	0	0	141
UKUPNO	891	48	0	0	297
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	24	11	70	10	16
Ženski	5	4	62	15	6
UKUPNO	29	15	132	25	22
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	4	5	50	40	20
Ženski	15	5	37	44	40
UKUPNO	19	10	87	84	60
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	14	0	0	16
Ženski	10	0	0	23
UKUPNO	24	0	0	39

Galerija

Reference

^ „Popis u Srbiji prema polu i starosti po naseljima” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 1. 2024.
^ „Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Rači kragujevačkoj (Kalenić, broj 1/1987, str. 11-12)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 13. 11. 2019. g. Pristupljeno 17. 03. 2019.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[1] „Popis u Srbiji prema polu i starosti po naseljima” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 1. 2024.

[2] „Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Rači kragujevačkoj (Kalenić, broj 1/1987, str. 11-12)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 13. 11. 2019. g. Pristupljeno 17. 03. 2019.

[3] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[4] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[5] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Normativna kontrola
Međunarodne	VIAF
Državne	Izrael