Temštica
| Temštica | |
|---|---|
 Kanjon reke Temštice | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 23 km |
| Basen | 820 km2 |
| Sliv | Crnomorski |
| Plovnost | ne |
| Vodotok | |
| Izvor | Stara planina podno Midžora |
| V. izvora | oko 1.000 m |
| Ušće | reka Nišava u selu Staničenje |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Srbija |
| Oblast | Istočna Srbija |
| Naselja | - |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Temštica ili Temska reka je reka u istočnoj Srbiji, desna pritoka reke Nišave. Reka celim tokom teče u okvirima Srbije. Površina sliva Temštice je 820 km² i pripada crnomorskom slivu.[1]
Nazivi[uredi | uredi izvor]
Temštica se ponekad naziva i Temskom rekom ili Toplodolskom rekom po istoimenom selu. Na topografskim kartama krupne razmere naziv Temštica pojavljuje se nizvodno od sastavka Visočice i Toplodolske reke (ili možda bolje rečeno od ušća Toplodolske reke u Visočicu), a tako je nazivaju i lokalni meštani.
Geografske odlike[uredi | uredi izvor]
Temštica nastaje spajanjem pet potoka u delu Stare planine. Tri glavna potoka se spuštaju od više vrhova Stare planine: Midžora, Vražje Glave, Bratkove Strane, Gole Glave. Dati potoci se spajaju kod sela Topli Do kao prvom naselju na reci.
Temštica je po površini sliva od 813,54 km² najveća pritoka Nišave. Uliva se u nju sa desne strane nizvodno od Pirota, kod sela Staničenja na, na 90-om rečnom kilometru i nadmorskoj visini od 334 metra.
Temštica je dugačka 85,16 km. Od sastavka Visočice i Toplodolske reke dugačka je 18,2 kilometara, dok je idući sredinom akvatorije Zavojskog jezera dužina Visočice 66,96 kilometara. Pre izgradnje brane i formiranja jezera dužina Visočice je iznosila 71,93 km. Visočica protiče kroz Srbiju dužinom od 50,18 km, dok je dužina toka kroz Bugarsku 16,78 km.
Posle Toplog Dola Temštica useca klisuru. U okviru klisure ona prima svoju najveću pritoku, reku Visočicu, sa desne strane, na mestu Mrtvački most. Izgradnjom hidroelektrane uz Zavojsko jezero na Visočici količina vode koju Temštica dobija od svoje glavne pritoke značajno je smanjena. Visočica izvire na nadmorska visina izvora 1.449 metara, na jugozapadnim padinama Koma (2.016 m n.v) gde se sustiče niz stalnih vodotoka. Na Bugarskim topografskim kartama razmere 1:50000 naziv Visočica (Visočka) javlja se nizvodno od sastavka Brlske reke i Kuratske reke. Brlska reka je duža i prostranijeg sliva, a postaje od Srebrne reke koja izvire južno od vrha Kamare (1915 m n.v) i bezimenog vodotoka kome vodu daje Kamarski Kladenac. Gornji sliv Brlske reke izgrađen je u klastičnim stenama starijeg paleozoika, dok je gornji sliv Kuratske reke obrazovan u dioritima mlađeg paleozoika. Nizvodno, Visočica se probija klisurastom dolinom kroz karbonatne sedimente trijasa i jure i kod sela Komštice širi svoju dolinu u laminiranim krednim peščarima.
Poslednjih 15 km Temštica teče kroz dolinski kraj oko sela Temska i istoimenog manastira. Konačno, reka se uliva u veću Nišavu u selu Staničenje.
Karakteristike sliva i pritoke[uredi | uredi izvor]
Gustina rečne mreže u slivu Temštice je 1,68 km/km², što je iznad proseka za sliv Nišave, ali je velika razlika u pojedinim delovima sliva. Međutim samo je 0,76 km/km² (45%) čine stalni tokovi.[2]
Prosečna nadmorska visina sliva Temštice je velika i iznosi 1.098 metara, i po toj visini ona se nalazi na drugom mestu posle Ginske reke.
Sliv Temštice odlikuje se i najvećim padovima u slivu Nišave, tako da u prosku pad terena iznosi 15,19°.
Jedna od karakteristike sliva Temštice je i izrazita asimetrija u kojoj:
- Desnoj strani sliva pripada 606,63 km² površine sliva (74,57%).
- Levoj strani sliva pripada 206,91 km² površine (25,43%).[3]
Objašnjenje ove pojave leži u većem prostranstvo jugozapadne strane Stare planine u odnosu na severoistočne padine Vidliča. Ovakva geografska raspodela ima za posledicu da se sve velike pritoke ulivaju sa desne dolinske strane. To su reke koje su svoje slivove obrazovale na Staroj planini - Kamenička, Rosomačka, Dojkinačka, Belska, Gostuška i Toplodolska reka. Nizvodno treba izdvojiti još dve desne pritoke - Rudinjsku reku i reku Klajču.[4]
U slivu Temštice javljaju se dve faze vodnog režima, odnosno dva izrazita perioda kolebanja proticaja:
- Faza velikih voda na svim hidrološkim profilima obuhvata period od februara do maja, tokom kojeg se formira preko 50% godišnjih proticaja.
- Faza malih voda, koja obuhvata period od jula do oktobra, tokom kojeg se formira manje od 20% ukupnog proticaja.[5]
Prosečan maksimalni godišnji proticaj Temštice kod Staničenja je za 29,81 m³/s sa tendencijom pada u odnsu na prethodne istorijske periode. I pored toga, jako veliki poplavni talasi se ne mogu potpuno eliminisati već samo ublažiti.[6]
Značaj[uredi | uredi izvor]
Reka Temštica predstavljala je do izgradnje brane na reci Visočici, nakon Tare i Lima, ribom najbogatiju reku istočno od Drine. Njeno ogromno riblje bogatstvo i lepote značajno su umanjeni nakon izgradnje pomenute brane kojom su vode Visočice skrenute i tunelom vraćene ka Pirotu gde se i nalaze postrojenja hidroelektrane. Nekada velika i moćna reka spala je na vode Toplodolske reke i nekoliko manjih potoka koji joj se pridružuju na putu ka ulivu u Nišavu[7].
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Vodopad Bukovački Do -
Temštica pored Begovog mosta -
Maketa vodenice , proleće 2022.g.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Temštica U: Mrđan M. Đokić, Nišava – potamološka studija, doktorska disertacija, Niš, str. 144-145
- ^ Temštica U: Mrđan M. Đokić, Nišava – potamološka studija, doktorska disertacija, Niš, str. 146-147
- ^ Temštica U: Mrđan M. Đokić, Nišava – potamološka studija, doktorska disertacija, Niš, str. 147
- ^ Temštica U: Mrđan M. Đokić, Nišava – potamološka studija, doktorska disertacija, Niš, str. 147-148
- ^ Mrđan M. Đokić, Nišava – potamološka studija, doktorska disertacija, Niš, str. 313-314.
- ^ Mrđan M. Đokić, Nišava – potamološka studija, doktorska disertacija, Niš, str. 315.
- ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 13. 12. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mala Prosvetina Enciklopedija, Third edition (1985); Prosveta. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Stanković S. 1997, Geografija Ponišavlja, Beograd.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Reke Balkana - sportski ribolov Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016)
