Udruženje srpskih pisaca u inostranstvu

Udruženje srpskih pisaca u inostranstvu (engl. Association of Serbian Writers Abroad, ASWA) osnovano je 3. juna 1951. godine. Na skupštini u Londonu je učestvovalo 48 članova-osnivača. Bio je to jedan od najimpresivnijih skupova srpske intelektualne elite razbacane po svetu posle Drugog svetskog rata.

Osnivači

Pored Slobodana Jovanovića, koji je dao prvi podsticaj ovoj ideji, tu su se našli i predstavnici predratne emigracije (Dimitrije Mitrinović i nešto mlađi Jovo Plamenac), i emigranti prispeli iz zarobljeničkih logora i diplomatskih predstavništava koji nisu želeli da se vrate u zemlju pod komunističkim režimom, kao i grupa mladih ljudi koja je rat provela u zemlji i uspela, pred sam kraj rata ili neposredno po njegovom završetku, da se domogne Zapada.

Tako su se na zajedničkom poslu osnivanja Udruženja koje je trebalo „da omogući svojim članovima rad na književnom polju“, našli Miloš Crnjanski, Nikolaj Velimirović, Irinej Đorđević, Božidar Purić, Milan Gavrilović, Radoje Knežević, Miodrag Purković, Konstantin Fotić, Božidar Vlajić, Mladen Žujović, Adam Pribićević, Vlastimir S. Petković, Uroš Stanković, Kosta St. Pavlović, Miodrag Stajić, Desimir Tošić i dr. Za prvog predsednika Udruženja izabran je Miloš Crnjanski, dok je doživotni počasni predsednik bio Slobodan Jovanović. Crnjanski se posle dve godine povukao iz Udruženja, a za predsednika je došao Miodrag Stajić.

Proširenje članstva

Godine 1970. pravo na članstvo u Udruženju su dobili i likovni umetnici i naučni radnici, pa su se i ciljevi ove staleške organizacije nešto izmenili: da „okuplja srpske pisce, naučne radnike i likovne umetnike u cilju da olakša njihov profesionalni rad i da zaštiti njihove socijalne interese, kao i da ojača solidarnost duhovnih radnika, koji rade u slobodi, braneći principe potpune slobode umetničkog, kulturnog i svakog drugog intelektualnog rada“

Na osnovu pisanih tragova i sećanja još živih članova, vidi se da je osnovna javna delatnost Udruženja srpskih pisaca u inostranstvu bila usredsređena na organizovanje javnih predavanja u Londonu i širom Engleske. „Po visini i ozbiljnosti kojima su predavači izlagali pojedine teme, može se slobodno reći da je Udruženje umnogome doprinelo da se stvori naše slobodno, prosvećeno javno mnjenje u inostranstvu“, zabeleženo je u Zborniku Udruženja srpskih pisaca i umetnika u inostranstvu, objavljenom u Londonu 1973.

Godišnja nagrada

Godine 1960. ustanovljena je godišnja nagrada Slobodan Jovanović. Novčana vrednost nagrade iznosila je pedeset engleskih funti, a dobitnik je dobijao i bronzanu medalju sa likom Slobodana Jovanovića. U početku je bilo predviđeno da se nagrada dodeljuje za najbolju štampanu knjigu na srpskom jeziku, dok se kasnije izbor proširio i na radove na stranim jezicima vezane za „interese srpskog naroda“ i za „probleme u vezi sa srpskim narodom, odnosno emigracijom“.

U okviru Udruženja je osnovan i Arhiv za čuvanje rukopisa i prepiske od vrednosti naših ljudi u emigraciji. Izdavačka delatnost, dosta ograničena iz finansijskih razloga, odvijala se na srpskom jeziku i svodila se na brošure, zbornike i knjige.

Novi impuls

Rad Udruženja ponovo je oživeo 1992. godine, kad su članstvo (svedeno na nekoliko imena zbog starosti, bolesti i smrti) proširili mladi pisci koji su se u to vreme zatekli u Londonu. Rešeni da se nekako organizuju i udruže, shvatili su da je najprirodnije da umesto osnivanja novog udruženja pristupe onom koje već postoji. Kontakata je već bilo i tadašnji (i sadašnji) predsednik Nenad V. Petrović spremno je prihvatio ponuđenu ruku.

Prvi zajednički javni nastup starih i novih članova bila je komemoracija posvećena Borislavu Pekiću, 20. februara 1993. I danas je rad Udruženja vezan uglavnom za London, mada među članovima ima i nekoliko pisaca koji žive u Sjedinjenim Američkim Državama.

Sankcije, ratne godine

U toku ratnih godina i sankcija, kad su kulturne veze između Jugoslavije i Velike Britanije bile gotovo u potpunom prekidu, Udruženje je, uglavnom u prostorijama londonske Škole za slovenske i istočnoevropske studije, priredilo više od dvadeset književnih večeri na kojima su gostovali pisci iz Jugoslavije (Predrag R. Dragić Kijuk, Ljubiša Manojlović, Ivan Lalić, Slobodan Selenić, Kolja Mićević, Predrag Palavestra, Svetozar Koljević, Mihajlo Pantić, Matija Bećković, Radoslav Petković, Predrag Marković, Milovan Danojlić) Predstavljeni su i neki članovi Udruženja, bilo individualno, bilo skupno.

Mada deluje bez ičije finansijske podrške, od sredstava prikupljenih u boljim vremenima malim donacijama nekolicine privrednika i onim što se prikupilo od ulaznica prodatih za književne večeri. Udruženje je krajem 2001. pokrenulo ediciju na engleskom jeziku, u kojoj bi trebalo da se štampaju dela srpskih pisaca prevedena na engleski (u prvoklasnim prevodima), kao i knjige srpskih autora koji sad pišu i na engleskom.

Dosad je u izdanju ASWA (Association of Serbian Writers Abroad, Udruženje srpskih pisaca u inostranstvu) objavljeno pet knjiga:

• Arrivals and Departures, zbirka pesama Sonje Besford (Sonja je rođena u Beogradu i piše i objavljuje prozu i poeziju i na srpskom i engleskom),
• Three Comedies, tri komedije Branislava Nušića („Ožalošćena porodica“, „Dr“ i „Gospođa ministarka“) (u prevodu Džefrija N. V. Loka)
• The Serbian Epic Ballad, antologija narodne poezije (u prevodu Džefrija N. V. Loka),
• Poems, zbirka poezije Jovana Hristića,
• Jewish Writers in Serbian Literature, knjiga Predraga Palavestre.