Arhipelagovo more

Baltičko more sa Arhipelaškim morem (označeno crveno)

Arhipelagovo more je deo Baltičkog mora između Botnijskog zaliva i Finske u teritorijalnim vodama Finske. More obuhvata najveći arhipelag s obzirom na broj ostrva koji su njime obuhvaćeni, mada su ta ostrva veoma mala i grupisana na malom području. Vodeno područje Arhipelagovog mora je plitko, prosečna dubina je oko 23 metra, većina kanala nije pogodna za prolazak velikih brodova.

Arhipelagovo more

Geologija

Unutrašnja grupa ostrva prekrivena je šumom. Arhipelagovo more sadrži ogroman broj ostrva. Tačan broj zavisi od definicije pojma "ostrvo", jer se kopnene površine kreću od sitnog kamenja koji prodire iz vode do velikih ostrva sa nekoliko sela ili čak gradova na njima. Ukupno 257 ostrva sa površinom većom od 1 km² i oko 18.000 ostrva sa površinom većom od 0,5 hektara. S obzirom na manje nenaseljene stene i skerije, arhipelag obuhvata više od 50.000 ostrva. Teritorija arhipelaga otprilike je podeljena na unutrašnje i spoljašnje grupe ostrva. Spoljna grupa sastoji se uglavnom od malih nenaseljenih ostrva. Arhipelag zauzima trouglasto područje sa gradovima Marijehamn, Usikaupunki i Hanko na uglovima.

Ostrva su počela da se uzdižu pod vodom odmah posle poslednjeg ledenog doba. Zbog postglacijalnog porasta zemljišta, proces još uvek traje, formiraju se novi useci i ostrva, stari se povećavaju ili spajaju. Trenutna stopa uspona je između 4 i 10 milimetara godišnje. Pošto su ostrva većinom sastavljena od granita i gnajsa, dve vrlo tvrde stene, stopa erozije mnogo je manja od stope porasta.

Ekonomija i komunikacije

Ostrva karakteriše visoki životni standard sličan kontinentalnoj Finskoj. Glavne industrijske grane su ribarstvo i prerada ribe. Arhipelag je nadaleko poznat po baltičkim haringama i pastrmkama. Poljoprivredu ometaju male površine i stenovita priroda ostrva. Ipak, klima je povoljnija od kopnene Finske, a neka ostrva, posebno ostrvo Rumiattila (Otava), poznata su u obližnjim kontinentalnim regionima po uzgoju svojih prvih letnjih useva krompira. Značaj turizma u ekonomiji arhipelaga konstantno raste.

Istorija

Ostrva su počela da se uzdižu iz mora (u fazi koja se zove Joldijevo more) pre 10.000 godina. Najstarije arheološko nalazište datira oko 4000. godine pre nove ere i pripada kulturi keramike u obliku češlja.

Arhipelag zauzima strateški važan položaj, štiteći prilaze Stokholmu, Turku i celom Botnijskom zalivu. S tim u vezi, pojačala ih je švedska imperija tokom srednjeg veka. Kraljevska poštanska ruta prolazila je severnim ostrvima u 16-17 veku. 1809. Švedska je primorana da ustupi ostrva Rusiji i oni su postali deo Velikog vojvodstva Finskog.

Tokom krimskog rata, zajedničke anglo-francuske snage napale su i uništile tvrđavu Bomarsund. Prema Alandskoj konvenciji iz 1856, alandski deo arhipelaga proglašen je demilitariziranom zonom, kakva je do danas.

Finska je stekla nezavisnost od Rusije 1917. Ubrzo nakon toga, švedsko stanovništvo Olandskih ostrva u zapadnom delu arhipelaga obratilo se Švedskoj sa zahtevom za aneksiju ostrva. Zahtev je dobijao mešovitu podršku, ali doveo je do krize u Olandu. Savez naroda je pozvan da razreši situaciju, a 1921. godine je dodelio suverenitet celokupnog Finskog arhipelaga, uprkos prigovorima alandske većine. Ipak, Alandu je data široka autonomija i vraćen je u status demilitarizirane zone.