Bitka na Đunisu
| Bitka na Đunisu | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Srpsko-turskih ratova | |||||||
 Bitka kod Đunisa | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Kneževina Srbija |
 Osmansko carstvo | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
 Mihail Černjajev |
.svg){kind=small} Kerim-paša | ||||||
| Jačina | |||||||
| 45.000 | 60.000 | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| Neutvrđeno | Neutvrđeno | ||||||
Bitka na Đunisu ili Đuniska bitka odigrala se od 29. oktobra 1876. na levoj obali Južne Morave kraj Đunisa između srpske i brojčano nadmoćnije turske vojske za vreme Prvog srpsko-turskog rata. Turska vojska je pobedom u toj bici stvorila uslove za daljnje pokoravanje Srbije, ali na rusku pretnju bila je prisiljena da 1. novembra 1876. pristane na primirje.[1]
Značaj Đuniskog visa
[uredi | uredi izvor]Nakon poraza srpske vojske u bici kod Velikog Šiljegovca od 19. do 21. oktobra 1876. turska vojska je došla u poziciju da na levoj obali Morave osvoji utvrđenje Đunis, koje je predstavljalo nastavak deligradskih utvrđenja, koja su se nalazila na desnoj obali Morave. Obe vojske su sedmodnevno zatišje iskoristile za pripreme za bitku kod Đunisa.[2] Nakon poraza kod Velikoga Šiljegovca korpus Đure Horvatovića povukao se na levu obalu Đuniske reke, a nova linija fronta išla je linijom Đuniski vis-Kaonik-Čokotin grob-Pozlata-Rlica.[2] Utvrđenja na Đuniskom visu bila su okrenuta prema Ljubešu i prema Krevetu, a imala su tri linije rovova. Glavnokomandujući srpske vojske Mihail Černjajev je još za vreme Bitke na Krevetu 29. septembra 1876. javio knezu da će se na Đunisu biti odlučujuća bitka.[2] Đuniska utvrđenja su dovršavana nakon Bitke na Krevetu, a sam Đuniski vis je bio pod gustom šumom, pa veliki posao raščišćavanja šume pred nekim utvrđenjima nije dovršen do same bitke.[2]
Neuspešan turski napad
[uredi | uredi izvor]Turci su 23. oktobra neupešno napali Đunis sa fronta i sa levog boka.[2] U tom napadu turska vojska je napredujući od Kreveta preko Kaonika zauzela selo Đunis, ali zbog jake vatre sa Đuniskog visa i blatnjave zemlje morali da se povuku na pozicije pre Kaonika.[2] Uoči bitke na Đunisu turska vojska je tukla Bobovište na drugoj obali Morave.[2]
Raspored snaga
[uredi | uredi izvor]Pod komandom Meženinova bilo je raspoređeno 18 bataljona od Morave preko Đuniskog visa do Kaonika.[2] U okviru toga na levom krilu bila su tri bataljona pod zapovedništvom Karadžića, 6 bataljona bilo je u centru pod zapovedništvom Petersona i na desnom krilu bilo je 6 bataljona pod zapovedništvom Flajšera, a u rezervi su bila 3 bataljona rusko-srpske brigade pod zapovedništvom Depreradovića. Pod komandom Đure Horvatovića bilo je 28 bataljona raspoređenih od Čokotinog groba do Rlice.[2] Od toga major Vrevski je komandovao sa 2 bataljona na Čokotinom grobu, Molostov sa 12 bataljona na Orovcu i Đeveru, Klinder sa 10 i po bataljona od Grabujevca do Grobljanske kose, Topalović sa 2 i po bataljona na Rlici.[3]
Bitka 29. oktobra
[uredi | uredi izvor].jpg)
Turski plan bio je da izvedu demonstracioni napad prema korpusu Đure Horvatovića i na frontu Bobovište-Aleksinac, a zapravo glavni cilj napada bio je Đuniski vis.[3] Turski napad započeo je artiljerijskom vatrom 29. oktobra 1876. u 7 sati.[3] Međutim taj napad bio je demonstrativni, jer je bio usmeren na Bobovište, Aleksinac i na korpus Đure Horvatovića.[3] I pešadijski napad izveden je na krajnjem turskom levom krilu, sa ciljem odvlačenja pažnje od pravog cilja napada.[3] Turska vojska je potisnula srpsko desno krilo sa Grobljanske kose na Zdravinjsku kosu, pa je Molostov tu poslao pomoć, koja nije stigla na vreme.[3] Srpsko desno krilo povuklo je sa sobom i vojsku Horvatovićevog centra sve do Sušice, gde su se odupirali turskom pritisku do 15 sati.[3] Nakon ranjavanja Molostova vojska se povukla na visove kod Malog Šiljegovca.[3] Budući vojvoda Stepa Stepanović je tada kao narednik preuzeo zapovedništvo nad raspršenom vojskom, okupio je i održao na položaju do prestanka borbi u 17 sati.[4] Levo krilo Horvatovićevoga korpusa, zaduženog za obranu puta prema Kruševcu, nije prepodne učestvovalo u bici.[5] Tek kada je turska vojska potisnula levo krilo i centar Horvatovićevoga korpusa tada je turska vojska krenula od Velikog Šiljegovca prema Kaoniku sa ciljem da razdvoji srpsku vojsku, da bi mogla da sa zapadne strane napadne đuniska utvrđenja.[5] Srpska vojska je srušila most, a iza mosta na 2 kilometra od Kaonika Radomir Putnik je držao položaj sa svojom Rudničkom brigadom.[4] Turci su tek nakon trećeg juriša osvojili njegov redut.[4] Borbe su se okončale dolaskom noći.
Pad Đunisa
[uredi | uredi izvor]Čim je turska vojska ostvarila uspeh protiv Horvatovićevog korpusa pokrenula je veliki napad na sama đuniska utvrđenja.[4] Napadali su u centru od Kreveta prema Đuniskom visu, a desnim krilom su uz Moravu napadali preko Vitanovaca prema Svetom Nestoru.[4] Kada je turska kolona uspela da probije srpski centar, tada se srpska vojska povukla na drugu liniju utvrđenja.[4] Kako je turska vojska napredovala i u centru i prema Svetom Nestoru postojala je mogućnost da srpska vojska bude pohvatana u đuniskim utvrđenjima, pa je zbog toga usledio panični beg prema mostovima na Moravi.[6] Turci su do 15 sati ovladali Đuniskim visom.[7] Iz zaplenjenih srpskih topova otvorili su vatru na Deligrad.[7]
Nakon pada Đunisa
[uredi | uredi izvor]Komandant đuniskog utvrđenja pukovnik Meženinov je nakon poraza dojurio do Mihaila Černjajeva[8] i rekao mu da su svi Srbi pobegli i da su svi Rusi pobijeni, pa je Černjajev ne proveravajući poverovao lažnom izveštaju i poslao ga ruskom caru.[7] Kasnije su se uverili da se radi o lažnom izveštaju.[9] Nakon pada Đunisa panika je uhvatila stanovništvo, koje je počelo da se povlači prema Deligradu i Ražnju.[9] Černjajev je naredio Horvatoviću da sa svojom vojskom odstupi i da brani Kruševac, a komandantu aleksinačkog utvrđenja naredio je da se povuče prema Soko Banji.[9] Stanovništvo je posle toga napustilo Aleksinac.[9] Černjajev je tražio od kneza Milana Obrenovića da traži primirje.[10] Knez je zamolio za pomoć rusku vladu, koja je Turskoj odmah 30. septembra uputila ultimatum za prekid vojnih operacija protiv Srbije.[10] Primirje je stupilo na snagu 1. novembra 1876.[10] Kasnije je sklopljen mir po principu povratka na granice pre započinjanja rata.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Poraz kod Đunisa
- ^ a b v g d đ e ž z Opačić & Skoko 1981, str. 166.
- ^ a b v g d đ e ž Opačić & Skoko 1981, str. 167.
- ^ a b v g d đ Opačić & Skoko 1981, str. 168.
- ^ a b Opačić & Skoko 1981.
- ^ Opačić & Skoko 1981, str. 168, 169.
- ^ a b v Opačić & Skoko 1981, str. 169.
- ^ General -- ratoboran i u nemilosti
- ^ a b v g Opačić & Skoko 1981, str. 170.
- ^ a b v Opačić & Skoko 1981, str. 172.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Opačić, Dr Petar; Skoko, Dr Savo (1981). Srpsko-turski ratovi 1876 - 1878. Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod. str. 339.
- Opačić, Petar; Skoko, Savo; Vukčević, Slavko i Ratković-Kostić, Slavica (1998). Bitke i bojevi u Srpsko-turskom i Crnogorsko-turskom ratu 1876 - 1878. i Srpsko-bugarskom ratu 1885. [Znamenite bitke i bojevi srpske i crnogorske vojske: od Careva Laza 1712. do Dobropoljske bitke 1918.], Knj. 2. Novi Sad: Pravoslavna reč; Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 622. ISBN 86-335-0038-8.
- Đorđević, Dr Vladan (2021). Srpsko-turski rat: uspomene i beleške iz 1876, 1877. i 1878. godine - Na granici, Knj. 1. Niš: Talija izdavaštvo. str. 599. ISBN 978-86-81800-95-9.
- Đorđević, Dr Vladan (2021). Srpsko-turski rat: uspomene i beleške iz 1876, 1877. i 1878. godine - Preko granice, Knj. 2. Niš: Talija izdavaštvo. str. 441. ISBN 978-86-81800-95-9.
- Babac, Dušan M. (2011). Srpska vojska u ratovima za nezavisnost 1876 - 1878. Beograd: Medija centar "Odbrana". str. 247. ISBN 978-86-335-0325-9.
Velika istočna kriza (1875—1878) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ratovi i sukobi |
|        | ||||||
| Međunarodni sporazumi | ||||||||
| Vidi još | ||||||||