Donja Belica

Donja Belica
mkd. *Долна Белица*
Donja Belica; mkd. Долна Белица
Administrativni podaci
Država	Severna Makedonija
Opština	Struga
Stanovništvo
— 2002.	1.026
Geografske karakteristike
Koordinate	41° 12′ 48″ S; 20° 38′ 06″ I / 41.21330000653566° S; 20.635000024159872° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	740 m
	Donja Belica Donja Belica na karti Severne Makedonije
Ostali podaci
Poštanski broj	6339
Pozivni broj	+389 (0)46
Registarska oznaka	SU

Donja Belica (mkd. Долна Белица, na cinc. Beala di Ghios, grč. Κάτω Μπεάλα ("Kato Beala"), alb. Belica e Poshtme) je naselje u Severnoj Makedoniji, u krajnje zapadnom delu države. Donja Belica pripada opštini Struga.

Geografija

Naselje Donja Belica je smešteno u krajnje zapadnom delu Severne Makedonije, blizu državne granice sa Albanijom (sedam kilometara zapadno od naselja). Od najbližeg grada, Struge, naselje je udaljeno osam kilometara severozapadno.

Donja Belica se nalazi u istorijskoj oblasti Drimkol, koja obuhvata priobalje Ohridskog jezera, oko mesta istoka reke Crni Drim iz jezera. Naselje je smešteno na severozapadnoj strani jezera. Zapadno od naselja izdiže se planina Jablanica, dok se istočno pruža Struško polje. Nadmorska visina naselja je približno 710 metara.

Klima u naselju, i pored znatne nadmorske visine, ima župne odlike, pa je pre umereno kontinentalna nego planinska.

Istorija

Donja Belica danas je većinski albansko mesto. U Donjoj Belici bio je veliki pritisak turske vlasti, a samo u sredinama gde je pritisak bio izuzetno jak bilo je i poturčenih Cincara, što je veoma retko, a kao skoro jedinstven primer navodi se upravo Donja Belica. Među Cincarima je čak postojao običaj da se devojkama urezuje na čelo krst, da bi se predupredila svaka želja muslimana da ih uzimaju ili otimaju za žene: „Bilo je muslimana koji su govorili vlaški u Donjoj Belici, u kojoj se sada isključivo govori na albanskom“ ^[1].

Početkom 20. veka većinu stanovništva činili su Cincari. Izgleda da je 1905. Donja Belica bila isključivo cincarsko mesto sa 1224 stanovnika^[2]. Prema statistici Vaseljenske patrijaršije iz 1906. godine Gornja i Donja Belica su sela sa 400 kuća^[3]. Prema drugim podacima iz 1900. pored 650 Cincara u Donjoj Belici živelo je i 50 Albanaca^[4]. U 19. veku pored cincarskih kuća bilo je i slovenskih. Prema podacima iz 1873. godine u Donjoj Belici bilo je 212 Cincara, 40 Slovena i 28 Albanaca, tj. muslimana^[5]. Do iznenadnog povećanja broja cincarskog stanovništva na samom početku 20. veka, došlo je, izgleda, najviše doseljavanjem Cincara u Donju Belicu iz Gornje Belice, koja je danas napuštena. Slovensko stanovništvo potpuno se iselilo ili asmilovalo. Kao što su se Cincari često asimilovali u Srbe, gde su oni bili većina, tako su se i Srbi često asimilovali u Cincare u sredinama gde su oni bili većina i gde je uticaj grko-cincarske kulture bio preovlađujući.

Cincari su se u Donju Belicu doselili iz Gornje Belice, gde su došli u 18. veku iz okoline tada razrušenog Moskopolja. Prvo su se zadržali u Smoljanima, zatim su naselili Gornju Belicu, a kasnije i Donju Belicu^[6]. Naredna rušenja Moskopolja od strane Albanaca predvođenih Ali-pašom Janjinskim, uticala su i na nove talase iseljavanja Cincara iz središnje Albanije.

U 18. veku zapadno od Jablanice i Mokre bile su uglavnom slovenske oblasti.^[7] Prema podacima iz 1873. kao i prema porodičnom predanju jedne od porodica^[8], koja je poreklom iz Donje Belice, može se zaključiti da je krajem 18. veka u Donjoj Belici živelo stanovništvo koje je slavilo slavu i izjašnjavalo se kao Srbi. I danas u ohridsko-struškom kraju ima nekoliko stotina starosedelaca koji slave krsnu slavu^[9] a među njima jedan broj se i danas izjašnjava kao Srbi. Jedna od slava je Mitrovdan, Sveti Dimitrije. Poznata beogradska porodica Cincar-Jankovića, prema predanju zapisanom u porodici, poreklom je iz Donje Belice, gde je sredinom XVIII veka rođen otac vojvode Cincar-Janka (Ohrid, 1779 – manastir Ravanica, 1833), koji je kasnije, sedamdesetih i osamdesetih godina istog veka bio protojerej u Ohridu. Njihova porodica slavila je krsnu slavu Svetog Dimitrija - Mitrovdan. Zanimljivo je da u crkvi Presvete Bogorodice u Donjoj Belici među freskama iz XVIII veka, posebno se ističe freska Sv. Velikomučenika Dimitrija na konju. U Donjoj Belici je 1777. rođen Cincar-Jankov brat od strica Koste, Marko Kostić, vojvoda Cincar-Marko (Donja Belica, 1777 - Šabac, 1822), rodonačelnik beogradske porodice Cincar-Marković. Prema zapisanom porodičnom predanju Jankov otac je na Đurđevdan dobio dugo čekanu vest da je Janko živ zbog čega je od tada počeo da slavi Svetog velikomučenika Georgija. Cincar Janko i njegovi potomci, Cincar-Jankovići slavili su Đurđevdan, dok su Cincar-Marko i Cincar-Markovići produžili da slave Mitrovdan^[10].

Isto zapisano porodično predanje ukazuje na razloge jednog, očigledno većeg iseljavanja Srba iz Donje Belice. Zbog incidenta u kome je ubio jednog Turčina, Janko je iz Ohrida otišao u Carigrad, a njegova porodica je za kaznu raseljena iz Donje Belice. Razloge njegovog odlaska iz Ohrida i starog kraja potvrđuje i jedna pesma Filipa Višnjića^[11].

Osim Cincar-Jankove uže porodice, raseljena je i šira porodica, kao „mnogi koji su podržavali Jankov postupak“. Nakon raseljavanja jedan Jankov rođeni brat Marko naselio se u Peći, čiji potomci su se prezivali Markovići. Drugi deo porodice otišao je u Svilajnac^[12]. Cincar-Marko se doselio u Valjevo. Kad su ohridski trgovci muslimani, prepoznali i prijavili Janka, on je morao da napusti Carigrad. Došao je u Srbiju i živeo je u Valjevu i Ubu do početka Prvog srpskog ustanka u kome od početka i Cincar-Janko i Cincar-Marko učestvuju, u prvim borbama često i zajedno. Izvesno je da je ovo raseljavanje uticalo na dalje iseljavanje stanovništva iz Donje Belice^[13].

Stanovništvo

Donja Belica je prema poslednjem popisu iz 2002. godine imala 1.026 stanovnika^[14].

Etnički sastav prema istom popisu bio je:

Nacionalnost	Ukupno
Albanci	945
Vlasi	24
Makedonci	17
Srbi	1
Turci	1
drugi	38

Pretežna veroispovest je islam.

Poznate porodice i ličnosti

Cincar-Jankovići (poreklom),
Cincar-Markovići (poreklom),
Cincar-Janko Popović (1779-1833), vojvoda požarevačke nahije, poreklom,
Cincar-Marko Kostić (1777-1822), vojvoda sokoske nahije, rođenjem
General Dimitrije Cincar-Marković (1849-1903), predsednik vlade Srbije 1902—1903, poreklom.

Vidi još

Opština Struga

Izvori

Popis u Makedoniji 2002. - Knjiga 10.

^ humanities.uchicago.edu/depts/slavic/papers/Friedman-helsinkivlahpaper.pdf Victor A. Friedman, The Vlah Minority in Macedonia. Language. Identity. Dialectology and Standardization, University of Chicago.^{[mrtva veza]}
^ Prema podacima sekretara Bugarske egzarhije Dimitrija Miševa (Dimitъr Mišev) 1905. hrišćansko naselje u Donjoj Belici sastoji se od 1.224 vlaha i u selu radi „grčka škola“. D.M.Brancoff. "La Macedoine et sa Population Chretienne". Paris, 1905, r.164-155.
^ Άνω και κάτω Μπεάλα.^{[mrtva veza]}
^ Vasil Kъnčov. Makedoniя. Etnografiя i statistika. Sofiя, 1900.
^ V 19. vek „Dolna Belica e posočeno kato selo sъs 109 domakinstva, kato žitelite mu sa 28 mюsюlmani, 40 bъlgari i 212 vlasi. Makedoniя i Odrinsko. Statistika na naselenieto ot 1873. godine Makedonski naučen institut, Sofiя, 1995. str. 102-103.
^ „Gornja Belica je selo koje su naselili Cincari iz okoline Moskopolja u 18. veku. Oni su se najpre zadržali u Smoljanima, zatim su naselili Gornju Belicu, a kasnije i Donju Belicu. U 19. veku su se doselili i Cincari iz drugih krajeva. Naselje se nalazilo na nadmorskoj visini od 1400 m" Beala di supra. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. mart 2008)
^ „Takva je bila oblast Mokra prostrana župa sa mnogobrojnim selima u gornjem slivu Škumbe. Ova sela imaju sva bez izuzetka, srpska imena i većinu u njima čine poarbanašeni sloveni. U mnogima su od njih očuvane uspomene na pravoslavlje i naročito na slavu. U blizini je olasti 'Šajiš, u kojoj ima pravoslavnih Arbanasa. Slično je s oblastima Čermenikom i Bulčizom na zapadu od Jablanice, koje smo pomenuli ranije. Ne samo severni Arbanasi, nego je i znatan deo srednje Arbanije proizašao pretapanjem Slovena u Arbanase. Sve je to zadržalo prodiranje Arbanasa u struško-ohridsku oblast, i ovamo je to prodiranje poglavito novijeg datuma (početak 20. veka prim.)“Jovan Cvijić, „Balkansko poluostrvo i Južnoslovenske zemlje“.
^ Porodica je izričita da je Cincar-Janko srpskog porekla. Predanje je zapisano na osnovu kazivanja najstarijeg Cincar-Jankovog unuka Jevrema Cincar-Jankovića, kome je većinu podataka govorila majka njegovog oca Zoranca Cincar-Jankova udovica. Vid. Mladen T. Cincar-Janković, Da li je Cincar-Janko bio Cincarin? Istorijski podaci o Cincar-Janku Popoviću, vojvodi požarevačkom, Beograd 1943, (rukopis), str. 11.
^ Trifunovski, Jovan F. „Porodična slava i slične slave u ohridsko-struškoj oblasti” (PDF). Glasnik etnografskog Instituta SASA, tom XLV.
^ Mladen T. Cincar-Janković, Da li je Cincar-Janko bio Cincarin? u Istorijski podaci o Cincar-Janku Popoviću, vojvodi požarevačkom, Beograd 1943, (rukopis), str. 11. Dragiša Lapčević, Cincarstvo u Srbiji, Beograd 1924, Odgovori na poslanička pitanja u Trgovinskom glasniku, 1923, 1924, str. 13. Iako su ga zvali „Cincar“, Jankovo poreklo je srpsko Početkom devetnaestog veka, kad je Janko došao u Srbiju, nadimci su često bili sastavni deo imena: „Kara"-Đorđe, „Kodža“ (veliki) - Miloš, „Čolak“ - Anta, „Uzun“ (visoki) - Mirko, Milutin „Turčin“, „Bakal“ (trgovac) - Milosav, Petar - „Moler“ (slikar). Imena Turaka skoro isključivo su dvosložna Mula-Jusuf, Mehmed-aga, Kučuk (mali) - Alija, Sali-aga, Kulin-kapetan, Ostroč-kapetan, Hadži-Mosto itd. Pošto je poreklom bio iz krajeva u kojima su zajedno sa Srbima živeli i Cincari, a zbog uticaja Vaseljenske patrijaršije i blizine Moskopolja, u hrišćanskom, pogotovo gradskom stanovništvu prevladavala grko-cincarska kultura, prozvan je „Cincar“ Janko.
^ Boj na Karanovcu ili Uzimanje Karanovca (današnjeg Kraljeva) u kojoj je opisano osvajanje Karanovca 1805. U pesmi koja je zabeležena u dve verzije Karađorđe odgovara turskim bulama iz Karanovca:
Ja bi lako vojsku ustavio,
Al` ne mogu Mutapa i Lomu,
Cincar Janka od Orida grada
Jer je Janko iz daleke zemlje
Na daleko kuću ostavio
A od turske sile i zuluma“.
^ „Gornja i Donja Belica, odakle ima mnogo ljudi stalno nastanjenih po. Srbiji (po moravskoj dolini)...“. Jovan Cvijić, Balkansko poluostrvo i Južnoslovenske zemlje.
^ Značajno bi bilio imati i uvid u turske poreske defterske knjige.
^ „Ministerstvo za Lokalna Samouprava. Baza na opštinski urbanistički planovi”. Arhivirano iz originala 15. 09. 2008. g. Pristupljeno 2. 06. 2008.

Spoljašnje veze

www.struga.gov.mk Zvanična stranica opštine Struga

[1] umanities.uchicago.edu/depts/slavic/papers/Friedman-helsinkivlahpaper.pdf Victor A. Friedman, The Vlah Minority in Macedonia. Language. Identity. Dialectology and Standardization, University of Chicago.^{[mrtva veza]}

[2] Prema podacima sekretara Bugarske egzarhije Dimitrija Miševa (Dimitъr Mišev) 1905. hrišćansko naselje u Donjoj Belici sastoji se od 1.224 vlaha i u selu radi „grčka škola“. D.M.Brancoff. "La Macedoine et sa Population Chretienne". Paris, 1905, r.164-155.

[3] Άνω και κάτω Μπεάλα.^{[mrtva veza]}

[4] Vasil Kъnčov. Makedoniя. Etnografiя i statistika. Sofiя, 1900.

[5] V 19. vek „Dolna Belica e posočeno kato selo sъs 109 domakinstva, kato žitelite mu sa 28 mюsюlmani, 40 bъlgari i 212 vlasi. Makedoniя i Odrinsko. Statistika na naselenieto ot 1873. godine Makedonski naučen institut, Sofiя, 1995. str. 102-103.

[6] „Gornja Belica je selo koje su naselili Cincari iz okoline Moskopolja u 18. veku. Oni su se najpre zadržali u Smoljanima, zatim su naselili Gornju Belicu, a kasnije i Donju Belicu. U 19. veku su se doselili i Cincari iz drugih krajeva. Naselje se nalazilo na nadmorskoj visini od 1400 m" Beala di supra. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. mart 2008)

[7] „Takva je bila oblast Mokra prostrana župa sa mnogobrojnim selima u gornjem slivu Škumbe. Ova sela imaju sva bez izuzetka, srpska imena i većinu u njima čine poarbanašeni sloveni. U mnogima su od njih očuvane uspomene na pravoslavlje i naročito na slavu. U blizini je olasti 'Šajiš, u kojoj ima pravoslavnih Arbanasa. Slično je s oblastima Čermenikom i Bulčizom na zapadu od Jablanice, koje smo pomenuli ranije. Ne samo severni Arbanasi, nego je i znatan deo srednje Arbanije proizašao pretapanjem Slovena u Arbanase. Sve je to zadržalo prodiranje Arbanasa u struško-ohridsku oblast, i ovamo je to prodiranje poglavito novijeg datuma (početak 20. veka prim.)“Jovan Cvijić, „Balkansko poluostrvo i Južnoslovenske zemlje“.

[8] Porodica je izričita da je Cincar-Janko srpskog porekla. Predanje je zapisano na osnovu kazivanja najstarijeg Cincar-Jankovog unuka Jevrema Cincar-Jankovića, kome je većinu podataka govorila majka njegovog oca Zoranca Cincar-Jankova udovica. Vid. Mladen T. Cincar-Janković, Da li je Cincar-Janko bio Cincarin? Istorijski podaci o Cincar-Janku Popoviću, vojvodi požarevačkom, Beograd 1943, (rukopis), str. 11.

[9] Trifunovski, Jovan F. „Porodična slava i slične slave u ohridsko-struškoj oblasti” (PDF). Glasnik etnografskog Instituta SASA, tom XLV.

[10] Mladen T. Cincar-Janković, Da li je Cincar-Janko bio Cincarin? u Istorijski podaci o Cincar-Janku Popoviću, vojvodi požarevačkom, Beograd 1943, (rukopis), str. 11. Dragiša Lapčević, Cincarstvo u Srbiji, Beograd 1924, Odgovori na poslanička pitanja u Trgovinskom glasniku, 1923, 1924, str. 13. Iako su ga zvali „Cincar“, Jankovo poreklo je srpsko Početkom devetnaestog veka, kad je Janko došao u Srbiju, nadimci su često bili sastavni deo imena: „Kara"-Đorđe, „Kodža“ (veliki) - Miloš, „Čolak“ - Anta, „Uzun“ (visoki) - Mirko, Milutin „Turčin“, „Bakal“ (trgovac) - Milosav, Petar - „Moler“ (slikar). Imena Turaka skoro isključivo su dvosložna Mula-Jusuf, Mehmed-aga, Kučuk (mali) - Alija, Sali-aga, Kulin-kapetan, Ostroč-kapetan, Hadži-Mosto itd. Pošto je poreklom bio iz krajeva u kojima su zajedno sa Srbima živeli i Cincari, a zbog uticaja Vaseljenske patrijaršije i blizine Moskopolja, u hrišćanskom, pogotovo gradskom stanovništvu prevladavala grko-cincarska kultura, prozvan je „Cincar“ Janko.

[11] Boj na Karanovcu ili Uzimanje Karanovca (današnjeg Kraljeva) u kojoj je opisano osvajanje Karanovca 1805. U pesmi koja je zabeležena u dve verzije Karađorđe odgovara turskim bulama iz Karanovca:
Ja bi lako vojsku ustavio,
Al` ne mogu Mutapa i Lomu,
Cincar Janka od Orida grada
Jer je Janko iz daleke zemlje
Na daleko kuću ostavio
A od turske sile i zuluma“.

[12] „Gornja i Donja Belica, odakle ima mnogo ljudi stalno nastanjenih po. Srbiji (po moravskoj dolini)...“. Jovan Cvijić, Balkansko poluostrvo i Južnoslovenske zemlje.

[13] Značajno bi bilio imati i uvid u turske poreske defterske knjige.

[14] „Ministerstvo za Lokalna Samouprava. Baza na opštinski urbanistički planovi”. Arhivirano iz originala 15. 09. 2008. g. Pristupljeno 2. 06. 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]