Kraljevina Srbija (1718—1739)
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Kraljevina Srbija | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1718.—1739. (21 god.) | |||||||||||||
.svg) Zastava
| |||||||||||||
 Kraljevina Srbija | |||||||||||||
| Glavni grad | Beograd | ||||||||||||
| Regija | Balkan | ||||||||||||
| Zemlja |  Habzburška monarhija | ||||||||||||
| Površina | oko 30.000 km2 | ||||||||||||
| Stanovništvo | 27.000 | ||||||||||||
| Događaji | |||||||||||||
| Status | bivša pokrajina | ||||||||||||
| Vladavina | |||||||||||||
| • Oblik | monarhija | ||||||||||||
| Kralj | |||||||||||||
• | Karlo VI | ||||||||||||
| Istorija | |||||||||||||
• Uspostavljeno | 1718. | ||||||||||||
| 21. jul 1718. | |||||||||||||
| 1737–39. | |||||||||||||
| 18. septembar 1739. | |||||||||||||
• Ukinuto | 1739. (21 god.) | ||||||||||||
| |||||||||||||
.svg)
Kraljevina Srbija je naziv za pokrajinu Habzburške monarhije koja je postojala u centralnim delovima današnje Republike Srbije između 1718. i 1739. godine.[1]
Naziv
[uredi | uredi izvor]Austrijski službeni dokumenti toga vremena ovu teritoriju nazivaju Kraljevina Srbija, a austrijski car za sebe uzima titulu kralja. Upravnik oblasti imao je titulu guvernera, a uprava oblasti je nazvana Vojna Komandatura Kraljevine Srbije (nem. Militärkommandatur des Königreichs Serbien) (odnosno Servien po ondašnjem izgovoru).
Habzburško osvajanje
[uredi | uredi izvor]Krajem 17. veka, Habzburška monarhija je isterala Osmanlije iz većeg dela Panonske nizije (uključujući Bačku i severozapadni Srem), a granice uspostavljene 1699. godine ostavljaju u sastavu Turske carevine Banat i jugoistočni Srem.
Kada je srpska etnička teritorija, 1716–1718, od Dalmacije, preko Bosne i Hercegovine do Beograda i Podunavlja opet postala poprište novog austrijsko-turskog rata, koji je vodio princ Eugen Savojski, Srbi su učestvovali u borbi na strani Austrije. Osmansko carstvo je tada, tzv. Požarevačkim mirom izgubilo sve teritorije u Podunavlju (Banat i deo Srema), severne delove današnje centralne Srbije i severnu Bosnu, delove Dalmacije, Malu Vlašku i Peloponez. Po odredbama Požarevačkog mira 1718. godine Habzburška monarhija je (između ostalog) od Osmanskog carstva dobila i Beograd sa severnim delovima današnje centralne Srbije.
Uprava
[uredi | uredi izvor]| Istorija Srbije |
|---|
 |
 Portal Srbija |
U „Kraljevini“ Srbiji je 1717–20. privremena vojna uprava na čelu sa grofom Odvijerom, a od 1720. godine građanska uprava — Administracija Srbije (ili Beogradska administracija), koja je bila lično carevo vlasništvo. Na čelu administracije (zvanična titula je „predsednik administracije“ a nezvanična „guverner“) je feldmaršal Karl Aleksandar, vojvoda od Virtemberga sa po 2 savetnika (građanin + vojnik) za administrativnu i za sudsku vlast. Od 1733–36. guverner Srbije je general Maruli a od 1736. feldmaršal de Valis (obojica grofovi). Administrativna i sudska vlast bile su u vojnim, a finansijska u komorskim rukama. Vojna vlast je bila potčinjena Dvorskom ratnom veću a komorska — Dvorskom komorskom veću. Administracija Srbije dosta je zavisila od odobrenja koja su slata iz ovih veća, ali im je ponekad neke odluke i samo stavljala do znanja.[2]
Područje današnje istočne Srbije, koje je 1718. godine takođe došlo pod austrijsku upravu, nije uključeno u sastav Kraljevine Srbije, već stoji pod administrativnom upravom Temišvara tj. Tamiškog Banata.
Administrativna podela
[uredi | uredi izvor]Zemlja je podeljena na 15 distrikata (okruga, provizorata) kojom upravlja 11 provizora (s tim što pojedini provizori upravljaju sa po dva distrikta), koji se dele na knežine, a ove na sela. Distriktom upravlja provizor uz pomoć išpana — župana (kao prvog pomoćnika i zamenika) i 2-3 ibrajtera, knežinama oborknezovi a selima knezovi. Provizor vrši administrativnu, sudsku, policijsku i finansijsku vlast. Oborknezovi i knezovi su zadržani iz turskih vremena dok su ostali novodovedeni činovnici koji dobijaju plate iz državne blagajne. 1/3 sela u Srbiji je pusto. Dažbine se plaćaju komori (glavna — porez na zemljište), pošto je u Srbiji jedini feudalac država. Osim „komorskih“ postoje i „hajdučka“ sela.
Beograd je zaseban: ima nemačku i srpsku opštinu. Srbi imaju svoj zbor uglednih ljudi i opštinski odbor sa knezom/birovom koji je i sudija.
Oružane snage
[uredi | uredi izvor]Sedište vojske je u Beogradu gde su smešteni grenadiri i pešadija. Još 3 konjičke divizije raspoređene su po Šapcu, Valjevu, Rudniku i Jagodini. Pored toga postoji i srpska milicija koja je organizovana u kapetanate (15) po selima (nisu spojena u teritorijalnu celinu) i kojoj je na čelu oberkapetan Vuk Isaković. „Hajdučka“ sela nalaze se uglavnom uz granicu i ima ih različiti broj po distriktima (od 2 do 15). Uživaju određene povlastice, a treba da čuvaju granicu, putnike i skoroteče.
Kraj habzburške uprave
[uredi | uredi izvor]Novim ratom i tzv. Beogradskim mirom (1739. godine) Osmansko carstvo je uspelo da povrati deo teritorija što je prethodnim izgubila, uključujući sve teritorije južno od Dunava i Save, kao i Malu Vlašku. Mesno srpsko stanovništvo opet je pogodilo ratno razaranje, progoni i odmazde.
Poslednji austrijsko-turski rat bio je tzv. Dubički rat (1788—1791), u kome je opet Austrija pozivala Hrišćane u Bosni da se dignu na ustanak. Nakon njega novih austrijsko-turskih sukoba više nije bilo sve do dvadesetog veka i propasti obe carevine.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]- Istorija Srbije
- Beogradsko-karlovačka mitropolija
- Najpergov popis iz 1718.
- Nemački Beograd u 18. veku
- Srpska gornja varoš u Beogradu (1718—1739)
- Barokni Beograd
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Veselinović 1986, str. 106-162.
- ^ P. Vasić, Barok u Beogradu 1718–1739. godine, u: Istorija Beograda 1, Beograd 1974 , 577
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Veselinović, Rajko (1986). „Srbija pod austrijskom vlašću 1718-1739”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 106—162.
- Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Ugarskoj i Slavoniji od Požarevačkog mira do austro-turskog rata 1737-1739”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 163—175.
- Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Hrvatskoj od austro-turskog rata 1716-1718. do rata 1737-1739”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 176—191.
- Garić-Petrović, Gordana (2013). „Mitropolitski namesnici i pridvorni služitelji u Servijskoj eparhiji (1718-1739)” (PDF). Naša prošlost. 14: 87—101. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 02. 2019. g. Pristupljeno 23. 02. 2019.
- Grujić, Radoslav (1914). Prilozi za istoriju Srbije u doba austrijske okupacije (1718-1739). Beograd: Državna štamparija Kraljevine Srbije.
- Đorđević, Miloš (2013). Kraljevstvo Srbija 1720—1739. Niš: Filozofski fakultet Univerziteta u Nišu.
- Krivošejev, Vladimir (1996). „Valjevska kompanija srpske narodne milicije od 1720. do 1728. godine” (PDF). Glasnik Istorijskog arhiva u Valjevu. 30: 48—65.
- Olga Zirojević, Srbija pod turskom vlašću 1459-1804, Beograd, 2007.
- Ingrao, Charles; Samardžić, Nikola; Pešalj, Jovan, ur. (2011). The Peace of Passarowitz, 1718. West Lafayette: Purdue University Press.
- Popović, Dušan J. (1935). Beograd pre 200 godina. Beograd.
- Popović, Dušan J. (1950). Srbija i Beograd od Požarevačkog do Beogradskog mira (1718-1739). Beograd: Srpska književna zadruga.
- Popović, Dušan J. (1964). Beograd kroz vekove. Beograd: Turistička štampa.
- Samardžić, Radovan (1986). „Srbi u Turskom carstvu 1718-1737”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 89—105.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Forišković, Aleksandar (1986). „Politički, pravni i društveni odnosi kod Srba u Habsburškoj Monarhiji”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 233—305.
- Denis Šehić — Demir Šehić, Istorijski atlas Sveta, Beograd, 2007.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Projekat Rastko: Vladimir Ćorović, Istorija srpskog naroda, Banja Luka-Beograd, 1997.
- Mapa
- Mapa Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. septembar 2013)
- Mapa
- Mapa
- Mapa
- Vizuelna kultura Srbije pod austrijskom vlašću (1718-1739), doktorska disertacija (2016)
- Kraljevstvo Srbija (1720-1739), doktorska disertacija (2013)
