Pređi na sadržaj

Nacionalni park

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Jeloustoun, prvi nacionalni park

Nacionalni park je područje koje sačinjava veći broj prirodnih ekosistema, flore i faune, ali i kulturno-istorijskog nasleđa, koji zajedno čine jedinstven, sa prirodom usklađen sistem namenjen očuvanju postojećih prirodnih, društvenih i kulturnih vrednosti. U nacionalnom parku su dozvoljene sve radnje i aktivnosti koje ni na koji način ne mogu ugroziti celovitost živog sveta, kao ni kulturno-istorijsko nasleđe.[1] Prvi nacionalni park na svetu proglašen je 1872. godine u SAD-u.

Međunarodna definicija

[uredi | uredi izvor]

Prema definiciji Međunarodne unije za zaštite prirode (IUCN), da bi neko područje bilo proglašeno za nacionalni park neophodno je da ispunjava slede definisane uslove[2]:

  • da zahvata zaštićenu površinu od najmanje 1.000 hektara (10 km2)
  • da ima zakonski regulisanu zaštitu
  • da ima telo koje upravlja parkom i budžet iz kog se finansira
  • da je na teritoriji parka strogo zabranjena eksploatacija prirodnih resursa

Osim navedenog nacionalni park se opisuje kao: šire prostorno područje koje predstavlja jedan ili više ekosistema malo ili nikako izmenjen ljudskom delatnošću ili nastanjivanjem, kome životinjske i biljne vrste, geomorfološki elementi i biljna i životinjska staništa daju poseban naučni, obrazovni i rekreativni značaj ili u kome postoje prirodni pejzaži velike lepote.

Na nacionalnom nivou, države pojedinačno utvrđuju šta će biti definisano kao nacionalni park, ali se u međunarodnom pogledu primenjuje data definicija i uslovi, te zbog toga u pojedinim država sveta neko zaštićeno područje nije po međunarodnim standardima nacionalni park, ali jeste prema nacionalnim. Prema kategorizaciji MUZP-a, nacionalni park spada u II kategoriju (zaštićeno područje kojim se upravlja uglavnom radi zaštite ekosistema i rekreacije).[3]

Istorijat nacionalnih parkova

[uredi | uredi izvor]

Prvi nacionalni park koji je proglašen u svetu je Jeloustoun u SAD-u, zaštićen 1872. godine.[4] Nakon Jeloustouna, širom sveta dolazi do ekspanzije zaštite prirodnih područja, pa je 1879. godine proglašen Kraljevski nacionalni park u blizini Sidneja, u tadašnjoj britanskoj koloniji Novi Južni Vels (današnja Australija). Kanada je svoj prvi nacionalni park dobila 1885. godine (Banf),[5] a Novi Zeland 1887. (Tongariro).[6]

U Evropi su prvi nacionalni parkovi nastalu u Švedskoj 1909. godine (ukupno devet istovremeno proglašenih), dok je na afričkom kontinentu 1925. proglašen Albertov nacionalni park, na teritoriji današnjeg DR Konga. Ovaj park poznat je danas pod imenom Virunga.[7] Godinu dana kasnije, 1926, na teritoriji današnje Južnoafričke Republike oformljen je Krugerov nacionalni park (iako prvobitno osnovan 1898. sa drugačijim nivoom zaštite).[8]

Nacionalni parkovi u Srbiji

[uredi | uredi izvor]

Prvo zaštićeno područje na prostoru današnje Srbije, koje je proglašeno za nacionalni park je Fruška gora, 1960. godine.[9]. Nakon njega proglašeni su Đerdap (1974), Kopaonik (1981), Tara (1981) i Šara (1983). U Srbiji ima ukupno pet nacionalnih parkova i dva u postupku zaštite (Kučaj-Beljanica i Stara planina).

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „Nacionalni parkovi”. zzps.rs. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  2. ^ „Definition of National Parks” (PDF). portals.iucn.org. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  3. ^ „IUCN Protected Area Categories”. alparc.org. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  4. ^ „Birth of a National Park”. nps.gov. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  5. ^ „Banff National Park”. parks.canada.ca. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  6. ^ „Stay & Play at Tongariro National Park”. nationalpark.co.nz. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  7. ^ „The History of Virunga National Park”. virunga.org. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  8. ^ „Kruger National Park”. sanparks.org. Pristupljeno 14. 12. 2024. 
  9. ^ „Nacionalni park „Fruška gora. zzps.rs. Pristupljeno 14. 12. 2024. 

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]