Pacov

Pacov; Vremenski raspon: rani pleistocen - danas
	Smeđi pacov; (Rattus norvegicus)
Naučna klasifikacija
Domen:	Eukaryota
Carstvo:	Animalia
Tip:	Chordata
Klasa:	Mammalia
Red:	Rodentia
Porodica:	Muridae
Potporodica:	Murinae
Rod:	Rattus; Fischer de Waldheim, 1803.
Vrste
	Vidi odeljak Vrste
Sinonimi
	Stenomys Thomas, 1910

Pacov (lat. Rattus) je rod mišolikih glodara srednje veličine (iznad 12 centimetara) i mase (do 500 grama). Ovaj rod sadrži šezdesetak vrsta poteklih sa teritorija Azije, a čiji je areal rasprostranjenja Stari svet. Pacovi su varijabilne životinje srednje veličine, dugog repa, glodari iz natporodice Muroidea. „Pravi pacovi” su članovi roda Rattus, od kojih su (za čoveka) najvažniji crni pacov (Rattus rattus) i smeđi pacov (Rattus norvegicus). Mnogi članovi drugih glodarskih rodova i porodica se takođe nazivaju pacovima i dele mnoge karakteristike sa pravim pacovima.

Pacovi se obično razlikuju od miševa po svojoj veličini. Generalno, kada se vidi veliki mišoliki glodar, kao zajedničko ime uključuje pojam pacov, a ako je manji koristi se pojam miš. Porodica miševa (Muridae) je široka i kompleksna, a zajednički termini su pacovi i miševi nisu taksonomski specifični. Naučno, obično ovaj naziv nije ograničen samo na pripadnike rodova Rattus i Mus, jer tu su na primer, i putnički pacov i pamučni miš.

Opis

Primerak urbanog i suburbanog *Rattus norvegicus*

Mladunci se rađaju bez dlake, slepi i bez sluha.

Najpoznatije vrste pacova su crni pacov (Rattus rattus) i smeđi pacov (Rattus norvegicus). Grupa je uglavnom poznata kao pacovi Starog sveta ili pravi pacovi, a potiče iz Azije. Pacovi su veći u odnosu na većinu miševa Starog sveta, koji su njihovi rođaci, i u divljini retko teže više od 500 g.^[1]

Termin „pacov” se koristi i u imenovanju drugih malih sisara, koji nisu pravi pacovi. Primeri uključuju severnoameričke pacove, a brojne vrste labavo se nazivaju kengurski pacovi i drugi. Pacovi kao što je Bandicota bengalensis su mišoliki glodari (Murinae), srodni pravim pacovima, ali nisu članovi roda Rattus.

Najznačajnije vrste roda preživljavaju zahvaljujući svom oportunizmu i često žive blizu ljudi. Zbog toga, su one poznate kao komensali. Oni mogu uzrokovati značajne gubitke hrane, posebno u zemljama u razvoju.^[2] Međutim, široko rasprostranjene i problematične komensalske vrste pacova su manjina u ovom raznolikom rodu. Mnoge vrste pacova su ostrvski endemi, a neki su postali ugroženi zbog gubitka staništa ili konkurencije sa smeđim, crnim ili polinezijskim pacovom.^[3]

Divlji glodari, uključujući pacove mogu biti prenosnici mnogih zoonoza, odnosno patogena, kao što su Leptospira, Toxoplasma gondii i Campylobacter.^[4]^[5]

Tradicionalno se veruje da je crnu smrt koju uzrokuje mikroorganizam Yersinia pestis, prenesena tropskim buvama (Xenopsylla cheopis) koje žive na crnim pacovima. Pacovi su obitavali u evropskim gradovima tokom epidemije u srednjem veku, i bili su transportni domaćini. Druga zoonoza koja je povezana sa pacovom je slinavka ili šap.

Prosečni životni vek pacova zavisi od vrste, ali mnogi, zbog predatora, žive samo oko godinu dana.

Crni i smeđi pacov su se odvojili od drugih murina Starog sveta početkom pleistocena, u šumama Azije.^[6]

Stanište

Pacovi često žive na staništima blizu ljudskih naselja, ili u naseljima i domovima ljudi, usled obilja hrane.

Štetočina

Šteta koju ponekad čine ljudskim zalihama hrane (što je najvidljivije u zemljama u razvoju)^[7], su primarni uzrok nazivanja pacova štetočinama i povod brojnih deratizacija. Podatak da je izazivač (crne) kuge bakterija (Yersinia pestis) i da pacovi mogu biti prenosioci još nekoliko ljudskih parazita, čini pacove i higijenskim problemom stanovništva, posebno u velikim gradovima. I pored opšte prisutnog negativnog stava o pacovima, brojni su ljudi koji ih uzgajaju kao kućne ljubimce.

Razmnožavanje

Parenje se odvija tokom cele godine. Zbog toga se pacovi često koriste u laboratorijskim istraživanjima.

Ženke pacova prave gnezda od papira ili krpa, pa i na taj način nanose štetu ljudima.

Najpoznatije vrste pacova

Crni pacov ili putnički pacov (Rattus rattus)

Crni pacov je, u stvari, crnosmeđe boje. Manji je i vitkiji od sivog pacova. Dužina njegovog tela sa repom je oko 46 centimetra. Rep mu je pokriven krljuštima. Često se nalaze na brodovima, na pristaništima, u raznim magacinima...

Najverovatnije potiču iz jugozapadne Azije. U Evropu su ih doneli brodovi koji su se vraćali posle Krstaških ratova. Buve koje žive u krznu crnog pacova su prenele kugu, koja se proširila Evropom u 14. veku.

Sivi pacov, mrki ili norveški pacov (Rattus norvegicus)

Sivi pacov je, takođe, crnosmeđe boje.

Izgleda da je sivi pacov stigao mnogo kasnije u Evropu od crnog pacova, tek u 18. veku. Međutim, danas je on češći u Evropi. Živi na svim mestima gde žive i ljudi, u skoro svakom gradu i delu zemlje.

Taksonomija roda Rattus

Rod Rattus je pripadnik gigantske podfamilije Murinae. Nekoliko drugih glodarskih rodova se ponekad smatra delom roda Rattus: Lenothrix, Anonymomys, Sundamys, Kadarsanomys, Diplothrix, Margaretamys, Lenomys, Komodomys, Palawanomys, Bunomys, Nesoromys, Stenomys, Taeromys, Paruromys, Abditomys, Tryphomys, Limnomys, Tarsomys, Bullimus, Apomys, Millardia, Srilankamys, Niviventer, Maxomys, Leopoldamys, Berylmys, Mastomys, Myomys, Praomys, Hylomyscus, Heimyscus, Stochomys, Dephomys i Aethomys.

Sam rod Rattus sadrži 64 postojeće vrsrte. Predložena je subgenerička raspodela vrsta, mada time sve vrste nisu obuhvaćene.

Vrste

Rod Rattus – Pravi pacovi

incertae sedis
- Anandejlov pacov (Rattus annandalei)^[8] – Indonezija, Malezija, i Singapur
- Enganski pacov (Rattus enganus) – Indonezija
- Filipinski šumski pacov (Rattus everetti) – Filipini
- Polinezijski pacov ili kiore (Rattus exulans) – Fidži i većina Polinezijskih ostrva, Novi Zeland, Uskršnje ostrvo i Havaji
- Hajnaldov pacov (Rattus hainaldi) – Indonezija
- Hugerverfov pacov (Rattus hoogerwerfi) – Indonezija
- Kerinčijski pacov (Rattus korinchi) – Indonezija (planine Kerinči i Talakmau)
- †Maklirov pacov (Rattus macleari) – Božićno Ostrvo
- Nilu pacov (Rattus montanus) – Šri Lanka
- Molački pacov (Rattus morotaiensis) – Indonezija
- †Buldoški pacov (Rattus nativitatis) –Božićno Ostrvo
- Keralski pacov (Rattus ranjiniae) – Indija
- Novo Irski šumski pacov (Rattus sanila)
- Andamanski pacov (Rattus stoicus) – Andamanska ostrva
- Timorski pacov (Rattus timorensis) – Timor
R. norvegicus grupa
- Himalajski poljski pacov (Rattus nitidus) – Bangladeš, Butan, Kina, Indija, Indonezija, Laos, Mjanmar, Nepal, Palau, Filipini, Tajland i Vijetnam
- Smeđi pacov (Rattus norvegicus) – ceo svet izuzev Antarktika
- Turkestanski pacov (Rattus pyctoris''; obs. ''Rattus turkestanicus) – Avganistan, Kina, Indija, Iran, Kirgistan, Nepal i Pakistan
R. rattus grupa
- Zagoreli pacov (Rattus adustus) – Ostrvo Engano, Indonezija
- Sikimski pacov (Rattus andamanensis) – Bitam, Kambodža, Kina, Indija, Laos, Mjanmar, Nepal, Tajland i Vijetnam
- Pacov pirinčanih polja (Rattus argentiventer) – Jugoistočna Azija
- Samitski pacov (Rattus baluensis) – Malezija
- Aceški pacov (Rattus blangorum)
- Nikobarski pacov (Rattus burrus) – Indija
- Hofmanov pacov (Rattus hoffmanni) – Indonezija
- Kupmanov pacov (Rattus koopmani) – Indonezija
- Mali pacov pirinčanih polja (Rattus losea) – Kina (uključujući Tajvan), Laos, Tajland i Vijetnam
- Mentavajski pacov (Rattus lugens) – Indonezija
- Mindorski crni pacov (Rattus mindorensis) – Filipini
- Mali pacov mekanog krzna (Rattus mollicomulus) – Indonezija
- Osgudov pacov (Rattus osgoodi) – Vijetnam
- Palmov pacov (Rattus palmarum) – Indija
- Crni pacov (Rattus rattus) – širom sveta izuzev Antarktika
- Sahijadriski šumski pacov (Rattus satarae)
- Simalurski pacov (Rattus simalurensis) – Indonezija
- Tanezumski pacov (Rattus tanezumi) – Avganistan, Bangladeš, Kambodža, Kina, Kokosova Ostrva, Fidži, Indija, Indonezija, Japan, Severna Koreja, Južna Koreja, Laos, Malezija, Mjanmar, Nepal, Pakistan, Filipini, Tajvan, Tajland i Vijetnam
- Tavitavski šumski pacov (Rattus tawitawiensis) – Filipini
- Malajski poljski pacov (Rattus tiomanicus) – Indonezija, Malezija, Filipini i Tajland
R. xanthurus grupa
- Bontajnski pacov (Rattus bontanus''; obs. ''Rattus foramineus) – Indonezija
- Oposumski pacov (Rattus marmosurus) – Indonezija
- Pelenški pacov (Rattus pelurus) – Indonezija
- Jugoistočni ksanturuski pacov (Rattus salocco]) – Indonezija
- Žutorepi pacov (Rattus xanthurus) – Indonezija
R. leucopus grupa (Papua Nova Gvineja)
- Vogelkopski planinski pacov (Rattus arfakiensis)
- Zapadno Novo Gvinejski planinski pacov (Rattus arrogans)
- Sulski pacov (Rattus elaphinus) – Indonezija
- Bodljikavi seramski pacov (Rattus feliceus) – Indonezija (Seram)
- Giluvski pacov (Rattus giluwensis) – Papua Nova Gvineja
- Japenski pacov (Rattus jobiensis) – Indonezija (ostrva Japen, Biak, Supiori i Ovi)
- Pacov rta Jork (Rattus leucopus) – Australija, Indonezija i Papua Nova Gvineja
- Istočni pacov (Rattus mordax) – Papua Nova Gvineja
- Pacov mahovinaste šume (Rattus niobe) – Indonezija i Papua Nova Gvineja
- Novo Gvinejski pacov (Rattus novaeguineae) – Papua Nova Gvineja
- Arijanusov pacov (Rattus omichlodes)
- Pacov Pokoške visoravni (Rattus pococki)
- Veliki Novo Gvinejski bodljikavi pacov (Rattus praetor) – Indonezija, Papua Nova Gvineja i Solomonova Ostrva
- Glečerski pacov (Rattus richardsoni) – Indonezija
- Štajnov pacov (Rattus steini) – Indonezija i Papua Nova Gvineja
- Van Duzenov pacov (Rattus vandeuseni) – Papua Nova Gvineja
- Vitki pacov (Rattus verecundus) – Indonezija i Papua Nova Gvineja
R. fuscipes grupa (Australijska grupa)
- Sumračni pacov (Rattus colletti) – Australija
- Žbunski pacov (Rattus fuscipes) – Australija
- Australijski močvarni pacov (Rattus lutreolus) – Australija
- Sumračni poljski pacov (Rattus sordidus) – Australija, Indonezija i Papua Nova Gvineja
- Bledi poljski pacov (Rattus tunneyi) – Australija
- Dugodlaki pacov (Rattus villosissimus) – Australija

Filogenija

Sledeći filogenetski pregled vrsta roda Rattus je baziran na radu Pagès, et al. (2010).^[9]

	Berylmys bowersi

	Berylmys berdmorei

	Bandicota savilei

	Bandicota indica

‑{Rattus}‑

	Rattus nitidus

	Rattus norvegicus

Rattus exulans

Rattus andamanensis

Rattus argentiventer

	Rattus tiomanicus

	Rattus losea

Rattus sp.

	Rattus tanezumi

	Rattus rattus

Galerija

Vidi još

Glodar
Miš

Reference

^ „Creature Feature Rats”. ABC.net.au. Arhivirano iz originala 24. 5. 2015. g. Pristupljeno 23. 5. 2015.
^ Meerburg BG, Singleton GR, Leirs H (2009). „The Year of the Rat ends: time to fight hunger!”. Pest Manag Sci. 65 (4): 351—2. PMID 19206089. doi:10.1002/ps.1718. Arhivirano iz originala 17. 12. 2012. g. Pristupljeno 22. 06. 2018.
^ „Competition in an invaded rodent community reveals black rats as a threat to native bush rats in littoral rainforest of south-eastern Australia” (PDF). OnlineLibrary.Wiley.com. Pristupljeno 23. 5. 2015. ^{[mrtva veza]}
^ Meerburg BG, Singleton GR, Kijlstra A (2009). „Rodent-borne diseases and their risks for public health”. Crit Rev Microbiol. 35 (3): 221—70. PMID 19548807. doi:10.1080/10408410902989837.
^ „How old is a rat in human years?”. RatBehavior.org. Pristupljeno 23. 5. 2015.
^ Aplin, Ken P.; Suzuki, Hitoshi; Chinen, Alejandro A.; Chesser, R. Terry; ten Have, José; Donnellan, Stephen C.; et al. (novembar 2011). „Multiple Geographic Origins of Commensalism and Complex Dispersal History of Black Rats”. PLoS ONE. 6 (11): e26357. doi:10.1371/journal.pone.0026357. Pristupljeno 23. 5. 2015.
^ Meerburg B.G.; Singleton G.R.; Leirs H. (2009). „The Year of the Rat ends: time to fight hunger!”
^ Aplin, K. (2016). „Rattus annandalei”. The IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 2016: e.T19321A22443976. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-2.RLTS.T19321A22443976.en. Pristupljeno 9. 11. 2017.
^ Pagès, Marie; Chaval, Yannick; Herbreteau, Vincent; Waengsothorn, Surachit; Cosson, Jean-François; Hugot, Jean-Pierre; Morand, Serge; Michaux, Johan (2010). „Revisiting the taxonomy of the Rattini tribe: a phylogeny-based delimitation of species boundaries”. BMC Evolutionary Biology. 10: 184. doi:10.1186/1471-2148-10-184. Arhivirano iz originala 10. 7. 2017. g.

Literatura

Velika enciklopedija životinja, Mihalj Mikeš. ISBN 978-86-489-0303-7.
Meerburg B.G.; Singleton G.R.; Leirs, H. (2009). „The Year of the Rat ends: time to fight hunger!”. Pest Manag Sci. 65 (4): 351—2. PMID 19206089. doi:10.1002/ps.1718. Arhivirano iz originala 17. 12. 2012. g. Pristupljeno 22. 06. 2018.

Spoljašnje veze

"Rat rodent genus" - britannica.com

[1] „Creature Feature Rats”. ABC.net.au. Arhivirano iz originala 24. 5. 2015. g. Pristupljeno 23. 5. 2015.

[2] Meerburg BG, Singleton GR, Leirs H (2009). „The Year of the Rat ends: time to fight hunger!”. Pest Manag Sci. 65 (4): 351—2. PMID 19206089. doi:10.1002/ps.1718. Arhivirano iz originala 17. 12. 2012. g. Pristupljeno 22. 06. 2018.

[3] „Competition in an invaded rodent community reveals black rats as a threat to native bush rats in littoral rainforest of south-eastern Australia” (PDF). OnlineLibrary.Wiley.com. Pristupljeno 23. 5. 2015. ^{[mrtva veza]}

[Meerburg_BG,_Singleton_GR,_Kijlstra_A_2009-4] Meerburg BG, Singleton GR, Kijlstra A (2009). „Rodent-borne diseases and their risks for public health”. Crit Rev Microbiol. 35 (3): 221—70. PMID 19548807. doi:10.1080/10408410902989837.

[5] „How old is a rat in human years?”. RatBehavior.org. Pristupljeno 23. 5. 2015.

[6] Aplin, Ken P.; Suzuki, Hitoshi; Chinen, Alejandro A.; Chesser, R. Terry; ten Have, José; Donnellan, Stephen C.; et al. (novembar 2011). „Multiple Geographic Origins of Commensalism and Complex Dispersal History of Black Rats”. PLoS ONE. 6 (11): e26357. doi:10.1371/journal.pone.0026357. Pristupljeno 23. 5. 2015.

[7] Meerburg B.G.; Singleton G.R.; Leirs H. (2009). „The Year of the Rat ends: time to fight hunger!”

[iucn-8] Aplin, K. (2016). „Rattus annandalei”. The IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 2016: e.T19321A22443976. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-2.RLTS.T19321A22443976.en. Pristupljeno 9. 11. 2017.

[9] Pagès, Marie; Chaval, Yannick; Herbreteau, Vincent; Waengsothorn, Surachit; Cosson, Jean-François; Hugot, Jean-Pierre; Morand, Serge; Michaux, Johan (2010). „Revisiting the taxonomy of the Rattini tribe: a phylogeny-based delimitation of species boundaries”. BMC Evolutionary Biology. 10: 184. doi:10.1186/1471-2148-10-184. Arhivirano iz originala 10. 7. 2017. g.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Normativna kontrola
Državne	Nemačka
Ostale	Enciklopedija Britanika