Stefan Tomaš Ostojić Kotromanić

Stefan Tomaš
Stefan Tomaš, slika Rudolfa Horvata
Lični podaci
Puno ime	Stefan Tomaš Kotromanić
Datum rođenja	15. vek
Mesto rođenja	Bosna
Datum smrti	10. jul 1461.
Mesto smrti	Bosna
Religija	rimokatolik [konvertit, rođen kao krstjanin (vidi Bosanska crkva)]
Porodica
Supružnik	Katarina Kosača Kotromanić
Potomstvo	Stefan Tomašević, Žigmund Tomašević, Katarina Tomašević
Roditelji	Stefan Ostoja Jelena Nelipčić
Dinastija	Kotromanići
Kralj Bosne
Period	1443–1461.
Prethodnik	Stefan Tvrtko II
Naslednik	Stefan Tomašević

Stefan Tomaš Ostojić je bio vladar iz dinastije Kotromanića, čija je titula 1451. glasila „U ime Oca i Sina i Svetoga Duha Amin. Mi Stefan Tomaš po milosti Gospoda Boga kralj Srba Bosne, Primorja, Humske zemlje, Donjih Kraja, Usore, Soli, Podrinja i Zapadnih strana“. Bio je kralj Bosne (1443–1461). Rođen je kao vanbračni sin bosanskog kralja Stefana Ostoje (prva vlada 1398–1404, druga vlada 1409–1418). Njegov sin Stefan Tomašević se u Smederevu 21. marta 1459. oženio sa Jelenom Branković, ćerkom Lazara Brankovića, te postao despot Raške.

Novac kralja Stefana Tomaša

Biografija

Nezakoniti je sin kralja Stefana Ostoje, a na prestolje dolazi 1443. godine, nakon smrti bosanskog kralja Tvrtka II (1421—1443). U povelji od 3. septembra 1444. god. zove se "Stefan Tomaš, božjom Milošću kralj Srbljem, Bosni, Primorju, Homsci zemlji, Dalmaciji, Hervatom, Donjim krajem, Zapadnim stranam k tomu".

U mladosti je bio krstjanin, kao i većina bosanskog plemstva, a kasnije, navodno na nagovor hvarskog biskupa Tome, prihvatio je katoličku veru, kojoj je ostao veran do smrti. S dozvolom pape Evgenija IV (1431—1447) od 29. maja 1445. godine, razveo se od svoje prve žene Vojače, koja nije bila plemenitog roda i nije bila po volji bosanskoj vlasteli. Iste godine papinom ispravom dobio je legalizaciju rođenja, što mu je bilo preko potrebno zbog sukoba s vojvodom Stefanom Vukčićem, koji mu je osporavao pravo na prestolje i podržavao njegovog brata Radivoja, inače turskog kandidata.

Godine 1446. pomirio se sa vojvodom Stefanom Vukčićem Kosačom, koji ga je priznao za kralja i predratne granice su ponovo uspostavljene. Mir je osnažen udajom kćerke Stefana Vukčića, Katarine, za Stefana Tomaša. Katarina, koja je u to vreme imala 22 godine, je morala da pređe u katolicizam. Venčanje je obavljeno po katoličkom obredu na dan Uzašašća 26. maja 1446. godine u Milodražu kod Fojnice. Ovim brakom kralj Stefan Tomaš dobio je svog vernog pratioca, a u svom tastu Stefanu Vukčiću Kosači moćnog saveznika u ratu protiv Osmanlija. Za verski odgoj kraljice brinuli su se bosanski franjevci. Sam papa Eugen IV. posle venčanja iste godine dao je dozvolu da sama po svojoj želji izabere dva kapelana među bosanskim franjevcima. Katarina, zajedno sa svojim mužem Stefanom Tomašem, po Bosni je gradila crkve: crkvu Presvetog Trojstva u Vrlima, crkvu Sv. Katarine u Jajcu, crkvu Sv. Tome u Vranduku, kao i najveću započetu crkvu u gradu Bobovcu 1461. godine. U braku s kraljem Stefanom Tomašom, kraljica Katarina je rodila troje dece: Sigismunda, kćer Katarinu i još jednog po imenu nepoznatog sina, dok je kralj s bivšom suprugom Vojačom imao i starijeg sina Stefana Tomaševića.

Već 1447. kralj Stefan Tomaš opet je u sukobu sa Stefanom Vukčićem koji je 1448. uzeo titulu hercega od svetog Save, čime je želeo da naglasi svoju nezavisnost od bosanskog kralja.

Stefan Tomaš se 1449. godine, pred osmanskim nadiranjem u Bosnu, vezuje uz Ugarsku i pristaje na odlučniji progon Crkve bosanske.

Kralj Stefan Tomaš umire početkom jula 1461. godine pod nerazjašnjenim okolnostima (navodno je ubijen 10. jula 1461. kod Orahovice, na izvoru reke Une u sukobu s hrvatskim banom Pavlom Špirančićem, a zatim sahranjen u Jajcu). Nakon njegove smrti, na bosansko prestolje dolazi Stefan Tomašević (1461—1463), Tomašev sin iz prvog braka s Vojačom, koji nasleđuje teško stanje u zemlji i već u prvom mesecu svoje vladavine priznaje Katarinu kraljicom i majkom i ona i dalje sa svojom decom živi na kraljevskom dvoru u Kraljevoj Sutjesci te na Bobovcu.

Porodično stablo

2. Ostoja Kotromanić

1. Stefan Tomaš Ostojić Kotromanić

3. Jelena Nelipčić

Literatura

• Mrgić, Jelena (2002). Donji Kraji: Krajina srednjovekovne Bosne. Beograd: Filozofski fakultet. 
• Mrgić, Jelena (2008). Severna Bosna: 13-16. vek. Beograd: Istorijski institut. 
• Ćirković, Sima (1964a). Istorija srednjovekovne bosanske države. Beograd: Srpska književna zadruga. 
• Ćirković, Sima (1964b). „Sugubi venac: Prilog istoriji kraljevstva u Bosni”. Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu. 8 (1): 343—370. 
• Ćirković, Sima (1964v). Herceg Stefan Vukčić-Kosača i njegovo doba. Beograd: Naučno delo. 
• Ćorović, Vladimir (1940). Historija Bosne. Beograd: Srpska kraljevska akademija. 
• Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-08260-5. 
• Veselinović, Andrija; Ljušić, Radoš (2002). Rodoslovi srpskih dinastija. Novi Sad: Platoneum. 
• Veselinović, Andrija; Ljušić, Radoš (2008). Srpske dinastije (2. izd.). Beograd: Službeni glasnik. 
• Fajfrić, Željko (2000). Kotromanići. Šid: DD Grafosrem. 
• Opća i nacionalna enciklopedija u 20 knjiga, sv. XVIII, Pro Leksis, Zagreb, 2007.