Hronologija Narodnooslobodilačke borbe 1945.

◄ 1930—1939.
	1940. 1941 / 1941. 1942. 1943. 1944. 1945 / 1945. 1946. 1947. 1948. 1949.	1950—1959. ►

Partizanska spomenica 1941.

Hronološki pregled važnijih događaja Narodnooslobodilačke borbe naroda Jugoslavije, koji su se desili tokom 1945. godine.

Napomena: Pregled događaja se detaljno bavi samo vojnim događajima, koja su se odvijala do kraja 15. maja, dok su politička i društvena dešavanja, predstavljena u članku — Hronologija DFJ i KPJ 1945.

Januar ’45 Februar ’45 Mart ’45 April ’45 Maj ’45

Januar

Glavni članak: Hronologija Narodnooslobodilačke borbe januar 1945.

1. januar

• Po naređenju Vrhovnog štaba NOV i POJ formirane Prva, Druga i Treća armija NOVJ. U sastav Prve armije ušle su: Prva proleterska, Šesta lička, Peta i Jedanaesta krajiška i 21. srpska divizija i Konjička brigada; u sastav Druge armije: Sedamnaesta istočnobosanska, 23. i 25. srpska, 28. slavonska, i 45. srpska divizija; u sastav Treće armije: 16, 36 i 51. vojvođanska divizija.

3. januar

• U Sremu delovi nemačkog 34. armijskog korpusa napali položaje 21. srpske divizije, zauzeli selo Nijemce, kod Šida, odbacili 21. diviziju na levu obalu reke Bosuta i izbili na liniju selo Komletinci-Orolik-Borak. Gubici neprijatelja: više stotina izbačenih iz stroja, a 21. srpske divizije: 182 mrtva i 308 ranjenih.

17. januar

• Na Sremskom frontu nemački 34. armijski korpus otpočeo napade na jedinice Prve armije NOVJ s ciljem da skrati i stabilizuje front. Posle dvodnevnih borbi Prva armija NOVJ je uvodeći u borbu i jedinice drugog ešelona, sprečila dalji prodor neprijatelja, koji je zauzeo selo Tovarnik i Šid. Potom, je Prva armija, ojačana i Drugom proleterskom divizijom, 19. januara prešla u protivudar, oslobodila Šid i prinudila neprijatelja da se povuče na liniju selo Mohovo-Ilinci-Batrovci-leva obala reke Bosuta do sela Lipovca. Na ovoj liniji front je konačno stabilizovan, a obe su strane prešle na pozicionu odbranu (ova nemačka ofanziva poznata je i pod imenom Zimska oluja).

22. januar

• Glavnina nemačke 104. lovačke divizije, delovi borbene grupe „Ebelajn” i tri bataljona ustaša, nastupajući od Zenice, posle četvorodnevne borbe protiv glavnine Četvrte krajiške divizije i delova Sedme krajiške udarne brigade zauzeli Travnik. Poginuo je i ranjen veliki broj neprijateljskih vojnika, dok su Četvrta krajiška divizija i Sedma krajiška brigada imale 72 poginula, 188 ranjenih i 21 nestalog.

25. januar

• Na liniji selo Adolfovac-Čađavica-Noskovci, kod Podravske Slatine, jedinice 16. vojvođanske i 51. makedonske divizije izvršile napad na nemačke i ustaško-domobranske snage u cilju njihove likvidacije zapadno od Novog dravskog kanala. Napad nije uspeo, pa su se jedinice NOVJ sutradan povukle, pretrpevši gubitke od oko 420 mrtvih i ranjenih.

27. januar

• Po naređenju Vrhovnog štaba NOV i POJ 17. istočnobosanka i 28. slavonska divizija napale nemačke i ustaško-domobranske snage u Bijeljini. Napad je nekoliko puta obnavljan, ali grad nije zauzet zbog jakog otpora neprijatelja i zbog pogoršane situacije u rejonu Zvornika, pa je Štab Druge armije NOVJ, 3. februara, obustavio napad i težište borbi preneo na komunikaciju selo Drinjača-Zvornik, radi napada na delove nemačke 22. pešadijske divizije. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 100 mrtvih i preko 200 ranjenih, a jedinice Druge armije NOVJ imale su 260 mrtvih i 570 ranjenih.

Januar ’45 Februar ’45 Mart ’45 April ’45 Maj ’45

Februar

1. februar

• Na odseku Počitelj-Dračevo delovi 29. hercegovačke divizije NOVJ i Treće brigade Treće bosansko-hercegovačke divizije KNOJ-a, uz podršku Prve tenkovske brigade NOVJ, otpočele forsiranje reke Neretve i u rejonu sela Dretelja i Gabele stvorile mostobran.

3. februar

• Posle trodnevnih borbi ojačana Dvanaesta hercegovačka udarna brigada, uz podršku Prve tenkovske brigade NOVJ, oslobodila Čapljinu. Delovi ustaške Devete brigade i jedna četa iz nemačke 369. legionarske divizije, koji su branili mesto, povukli su se prema Mostaru, pretrpevši osetne gubitke. Brigada je imala 15 mrtvih i 25 ranjenih.
• U Novom Sadu po naređenju Vrhovnog štaba NOV i POJ formirana Vazduhoplovna podoficirska škola NOVJ.

4. februar

• Četvrta dalmatinska brigada i Treći bataljon Dvanaeste hercegovačke udarne brigade napali ustaško-domobranske snage i oslobodili Ljubuški.

5. februar

• Sa okolnih položaja kod Konjica, posle tridesetočasovne borbe, Jedanaesta hercegovačka udarna brigada, odbacila nemačke i ustaške snage u grad, nanevši im gubitke od oko 50 mrtvih i ranjenih, a sama je imala 2 mrtva i 9 ranjenih.

6. februar

• Otpočela „Mostarska operacija” glavnine Osmog dalmatinskog korpusa protiv nemačke 369. legionarske divizije i ustaško-domobranske Devete brdske divizije (oko 15.000 vojnika). U 26-odnevnim borbama razbijene su obe neprijateljske divizije i izbijanjem na Ivan-sedlo, 4. marta, oslobođena je severozapadna Hercegovina sa Mostarom. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od više hiljada mrtvih, ranjenih i zarobljenih. Gubici jedinica NOVJ — 515 mrtvih, 1.600 ranjenih i 336 nestalih.
• Nemačka 297. pešadijska, Sedma SS „Princ Eugen” i 1. kozačka konjička divizija i borbena grupa „Fišer” (ojačana Jedanaestim pukom Jedanaeste nemačke vazduhoplovno-poljske divizije i delovi ustaško-domobranske Pete pešadijske divizije prešli u koncentričan napad na virovitički mostobran. Toga dana su zauzeli Feričane, Orahovicu i Suhomlaku, sutradan Mikleuš, Slavonski Drenovac, Čeralije i Voćin, 8. februara Podravsku Slatinu, Grubišno Polje, Veliku Barnu, Pleternicu i neke položaje na Bilogori, a 9. februara Viroviticu i Slavonsku Požegu. Zbog toga je Štab Treće armije NOVJ, od 8. do 10. februara, povukao 16, 36. i 51. vojvođansku diviziju i Osječku udarnu brigadu na levu obalu Drave, Deseti zagrebački korpus i 40. slavonsku diviziju na područje Daruvara, a Dvanaestu slavonsku diviziju u okolinu Slavonske Požege.

Januar ’45 Februar ’45 Mart ’45 April ’45 Maj ’45

Maj

Glavni članak: Hronologija Narodnooslobodilačke borbe maj 1945.

Plan Završne operacije JA, ilustracija u muzeju Spomen-parka „Sremski front”

2. maj

• Jedinice Četvrte armije JA posle teških uličnih borbi, uz učešće naoružanog građanstva iz sastava partizanske komande mesta, oslobodile Trst. Istog dana, feldmaršal Harold Aleksandor uputio telegram Vrhovnom komandantu JA Josipu Brozu Titu u kome je zahtevao da jedinice Jugoslovenske armije napuste Trst i povuku se zapadno od planine Ćićarije.

8. maj

• U Berlinu nemački feldmaršal Vilhelm Kajtel potpisao akt o bezuslovnoj i konačnoj kapitulaciji nemačkih oružanih snaga. U ime Saveznika dokument su potpisali sovjetski maršal Georgij Žukov i britanski general Artur Teder. Time je završen rat u Evropi, mada su nemačke snage na teritoriji Jugoslavije, potpomognute kvislinškim formacijama, nastavile da pružaju otpor sve do 15. maja.
• Jedinice Unske operativne grupe divizija JA posle trodnevnih borbi protiv nemačkih i ustaško-domobranskih snaga oslobodile Zagreb. U Zagrebu su istog dana ušle i druge jedinice JA, nastavljajući gonjenje razbijenog neprijatelja prema Krškom i Klanjecu.

9. maj

• Jedinice Petnaeste i Osamnaesta slovenačka i 29. hercegovačke divizije u jutarnjim časovima ušle u Ljubljanu, svečano dočekane od celokupnog stanovništva.

12. maj

• Na putu Zagreb-Krško-Zidani Most jedinice Druge armije JA završile zarobljavanje i razoružavanje nemačke 373. legionarske i 7. SS divizije Princ Eugen. Između Zagreba i Zidanog Mosta jedinice Druge armije JA, posle dvodnevnih borbi, završile zarobljavanje i razoružavanje ostataka nemačke 7 SS divizije Princ Eugen i nemačke 373. legionarske divizije.
• U rejonu reke Sutjeske i sela Zakmura jedinice Trećeg bosanskog korpusa i Treće bosansko-hercegovačke divizije KNOJ-a pristupile uništenju jake četničke grupe. Četnici su uglavnom bili zarobljeni i uništeni, izuzev 300—400 četnika rasturenih na prostoru od Zelengore do reke Prače, sa kojima su se nalazili Draža Mihailović i članovi četničke Vrhovne komande.

14. maj

• Delovi Treće armije JA, 14. slovenačke divizije i Četvrte operativne zone Slovenije posle dvodnevnih borbi oslobodili Slovenj Gradec i Guštanj i u rejonu Celja, Šoštanja, Slovenj Gradeca i Dravograda primorali nemačku i ustaško-četničku grupaciju (oko 30.000 vojnika, podoficira i oficira) da položi oružje.

15. maj

• Vrhovni komandant JA maršal Josip Broz Tito pohvalio jedinice Treće armije JA za izvedenu operaciju u rejonu Slovenj Gradec—Pliberk—Dravograd, kada je zarobljen velik broj nemačkih vojnika, ustaša i četnika s celokupnim naoružanjem. Kapitulacijom ove okupatorsko-kvislinške grupe jačine oko 30.000 vojnika u rejonu Crna — Mežica, pobedonosno je završena četvorogodišnja Narodnooslobodilačka borba naroda Jugoslavije.

Januar ’45 Februar ’45 Mart ’45 April ’45 Maj ’45

Literatura

• Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut. 1964. 
• Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919—1979 tom II. Beograd: „Institut za savremenu istoriju“. 1980.