Mutavdžija
Mutavdžija ili Mutabdžija je stari zanat. To je „pletilja“ ili tkač[1] koji se bavio tkanjem seoskih torbica od kozje dlake, a u kojima se ranije nosilo vino, so, sir, hleb, pogača ili rakija kad je seljak odlazio da radi na njivi ili deca u školu. U nekim delovima Srbije (npr. užički kraj) ta torbica se zove „šarenica“. Svaki kraj je imao svoju boju, tj. svoju kombinaciju boja, kao znak raspoznavanja.[2]
Smatra se da su Turci doneli mutavdžijski zanat na Balkan u Bugasku,[3] u Srbiju,[2] na Kosovo i Metohiju,[4] i u Bosnu i Hercegovinu.[5]
Jovanki Nikolić smatra: „da se mutavdžijski zanat nije razvijao kao nastavak domaće radinosti nego je proizvod čisto gradske kulture koja je usled prirodnih uslova na selu lako uticala da se ovaj zanat tamo razvije“.[2]
Da bi se upražnjavao mutavdžijski zanat neophodno je sakupljanje osnovne sirovine – kozje dlake tj. kozine, zato je mutavdžijski zanat bio tesno povezan s gajenjem koza i ovaca u visinskim delovima Srbije. Proizvodnja mutavdžijske tkanine prolazi kroz nekoliko faza:[6]
- Trebene – dlaka je sortirana po dužini i boji;
- Rasčešljavanje ili bičevanje krzna;
- Predenje konca, često sa kukom;
- Tkanje na platnu, tradicionalno na vertikalnom razboju sa dva krsta.
Tkanje se radi na razboju. To je pomagalo pomoću kojeg se mogu tkati različite tkanine. Mutavdžije su proizvodili: vreće, bisage, pokrovce, zobnice, torbe i kolane. Pokrovci su služili za pokrivanje stoke: krava, magaraca, konja i volova, u hladnijim i kišnim danima. Za nuždu su pokrivke od kostreti koristili i ljudi, jer mutavdžijski predmeti dobro štite od kiše. Mutavdžije su još pravili kolane, pojaseve koji idu preko trbuha konja a s njim se učvršćuju sedlo, ili samar na muli ili magarcu.
Mutavdžijske radionice su uvek bile izdvojene zgrade u sklopu seoskog domaćinstva. U mutavdžijskoj radionici su se vršile sve navedene radnje sem grebenanja odnosno razbijanja kozine koje je vršeno u posebnoj šupi.
U filmu „Boj na Kosovu“, glumac Drago Čuma ima torbicu u kojoj nosi glavu Kneza Lazara. Tu torbicu izrađuje (tka) mutavdžija. Na jugu Srbije, po okolnim selima, i dalje se koristi ova reč. Poneki seljaci se, i danas, bave ovom delatnošću.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Naučnoinformacionen centъr „Bъlgarska enciklopediя“. Golяma enciklopediя „Bъlgariя“. Tom 8. Sofiя, Knigoizdatelska kъщa „Trud“, 2012. ISBN 9789548104302. s. 2922.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „STARI ZABORAVLJENI ZANATI”. Pristupljeno 5. 2. 2020.
- ^ a b v Jovanka Nikolić, Mutavdžije u Nišu, Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu XVIII, Beograd 1955, 138
- ^ Vera Venedikova, Mutavdžijski zanat v Bulgaria, Izvestia na etnografski institut s muzeji, knjiga prva, Sofija 1953, 71.
- ^ Tatomir Vukanović, Mutavdžije u Prištini, Godišnjak muzeja Južne Srbije, Skoplje 1939, 39
- ^ Dušan Drljača. Mutapčije u Mrkonjić Gradu. Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine XII, Sarajevo 1957, 47–67.
- ^ Arhitekturno-etnografski kompleks Etъr – Gabrovo: Mutafčiйska rabotilnica Arhivirano 2016-03-05 na sajtu Wayback Machine. Poseten na 15 avgust 2019 g.